Czym jest niedoczynność tarczycy?
Niedoczynność tarczycy ma przyczynę w niedoborach hormonów tarczycy. Efektem jego jest występowanie różnych, uciążliwych objawów. Niedoczynność tarczycy dzieli się na wtórną, pierwotną i trzeciorzędową, przy czym każdy z tych rodzajów może mieć różne przyczyny. Czasami powodem jest przewlekłe, autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, co nazywamy chorobą Hashimoto.
Aby zdiagnozować problemy z funkcjonowaniem tarczycy, konieczne jest wykonanie kilku badań. Należy przede wszystkim sprawdzić, na jakim poziomie występuje hormon TSH, wolna trójjodotyronina (fT3) oraz wolna tyroksyna (fT4). Warto także oznaczyć poziom przeciwciał we krwi anty-TPO – ich zwiększony poziom może świadczyć o chorobie Hashimoto. Ponadto zaleca się wykonanie badania USG tarczycy.
Niedoczynność tarczycy – objawy
Badania w kierunku pracy tarczycy powinny wykonać osoby, które zauważą u siebie pewne charakterystyczne objawy. Przede wszystkim osoby, które mają zaburzenia w sferze gospodarki hormonalnej tarczycy, często nadmiernie przybierają na wadze bez wyraźnego powodu, stale czują się osłabione, mają gorszą kondycję fizyczną, a ich skóra często jest sucha i zimna oraz ma żółte zabarwienie. W niedoczynności tarczycy mogą występować obrzęki podskórne na twarzy i w innych częściach ciała. Stan włosów również często informuje nas o zaburzonej gospodarce hormonalnej tarczycy: włosy są suche, szorstkie, wypadają i nadmiernie się łamią, natomiast paznokcie się rozdwajają.
To nie jedyne objawy. Osoby z niedoczynnością tarczycy często miewają problemy jelitowe, co wynika ze spowolnienia pracy tego organu, czemu towarzyszą np. zaparcia. Może też pojawić się chrypka, bóle mięśniowe i stawowe, osłabienie koncentracji, problemy z pamięcią, nadmierna senność. Możliwe są ponadto poważniejsze skutki nieleczonej niedoczynności tarczycy, takie jak spowolnienie akcji serca, depresja, zaburzenia płodności (w przypadku kobiet dochodzi np. do zaburzeń miesiączkowania lub poronień w przypadku zajścia w ciążę, natomiast u mężczyzn zaburzenia wzwodu).
Niewyrównanie gospodarki hormonalnej może doprowadzić do rozwoju wielu chorób – tarczyca pełni bowiem bardzo ważną rolę w organizmie. Konsekwencją jest np. rozwój miażdżycy i cukrzycy. Zwiększone jest także ryzyko rogowacenia rogówek oraz rozwoju kurzej ślepoty.
Jaka jest rola hormonów tarczycy w organizmie?
Hormony tarczy są niezwykle ważne dla prawidłowego funkcjonowania praktycznie całego organizmu. Hormony te m.in.:
-
wpływają na tempo przemiany materii,
-
produkcję ciepła,
-
syntezę białka (przyczyniają się korzystnie do wzrostu w okresie dzieciństwa, a także w procesach budowy tkanki mięśniowej),
-
regulują wchłanianie glukozy,
-
regulują wykorzystywanie glukozy w procesach metabolicznych (zapobiegają zatem w pewnym stopniu cukrzycy),
-
wpływają na tempo rozkładu tłuszczów w celach energetycznych (w przypadku odpowiedniego poziomu hormonów tarczycy, tłuszcz jest odpowiednio wykorzystywany i nie odkłada się nadmiernie w postaci tkanki tłuszczowej),
-
wpływają na lepszy metabolizm cholesterolu (zapobiegają zatem rozwojowi miażdżycy),
-
wpływają korzystnie za metabolizm kości,
-
mają znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego,
-
odpowiadają za prawidłowe wykorzystanie witamin przez organizm.
Niedoczynność tarczycy a nadmierne tycie
Czy niedoczynność tarczycy ma związek z problemami z wagą? Okazuje się, że tak. Niedobór hormonów tarczycy spowalnia bowiem metabolizm. Szacuje się, że dochodzi nawet do 30% zmniejszenia tempa metabolizmu. Efektem tego jest tycie bez wyraźnej przyczyny – mimo braku zmiany nawyków żywieniowych czy aktywności fizycznej. Dodatkowo niedoczynności tarczycy towarzyszy stałe uczucie osłabienia, gorsza kondycja fizyczna, szybka męczliwość, co skutecznie zniechęca do podejmowania wysiłku fizycznego. Może także gromadzić się woda w organizmie w postaci obrzęków, co także utrudnia odchudzanie.
Jak poradzić sobie z tyciem podczas niedoczynności tarczycy?
Jeśli zdiagnozowano u nas niedoczynność tarczycy, priorytetem jest wdrożenie terapii farmakologicznej z zastosowaniem L-tyroksyny – pozwala ona wyrównać gospodarkę hormonalną. Okazuje się bowiem, że nawet stosowanie bardzo restrykcyjnej diety i aktywności fizycznej nie pozwala na rozwiązanie problemu z nadmiernym tyciem, jeśli nie dostarczymy odpowiedniej ilości L-tyroksyny do organizmu – a jest to możliwe wyłącznie z pomocą farmakoterapii. Jeśli po zastosowaniu leczenia farmakologicznego nie widzimy poprawy lub jest ona niewystarczająca, konieczne jest zastosowanie odpowiedniej diety, co będzie stanowiło uzupełnienie terapii.
Odpowiednia dieta w niedoczynności tarczycy ma ważne znaczenie w uzyskiwaniu prawidłowej masy ciała, przy czym ważne jest, aby nie stosować głodówek i innych super-diet odchudzających, gdyż te mogą zahamowac metabolizm i pogłębić problem. Powinno się w łagodny sposób zmniejszać podaż kalorii, unikając m.in. słodyczy, produktów wysoko przetworzonych, produktów o dużej zawartości tłuszczu. Posiłki należy spożywać regularnie w odstępach 3-4 godzinnych (łącznie powinniśmy zjadać 4-5 posiłki w ciągu dnia). Istotna jest przy tym technika przygotowywania jedzenia – lepiej jest sięgać po dania gotowane, a niżeli smażone. Ważne jest również dbanie o odpowiednie nawodnienie i wypijanie ok. 2 litrów wody dziennie. W przypadku obrzęków, możemy sięgnąć po wody o niskiej zawartości sodu.
W jadłospisie osoby chorującej na niedoczynność tarczycy, powinny znajdować się:
-
pełnowartościowe białka,
-
nienasycone kwasy tłuszczowe,
-
węglowodany o niskim indeksie glikemicznym,
-
składniki wspierające pracę tarczycy (witamina A, B2, B6, B12, E oraz minerały: selen, jod, żelazo, chrom, potas, cynk).
Produkty zalecane i niewskazane przy niedoczynności tarczycy
Jeśli chcemy uzyskać prawidłową wagę i zredukować problem nadmiernego tycia w przebiegu niedoczynności tarczycy, powinniśmy dbać o dietę bogatą w produkty, które sprzyjają jej pracy. To m.in.: pełnoziarniste produkty zbożowe, chude przetwory mleczne, owoce i warzywa, tłuszcze roślinne, chude mięsa, jaja, ryby i orzechy.
Konieczne jest ponadto ograniczenie spożycia produktów, które negatywnie wpływają na działanie tarczycy. Należą do nich źródła goitrogenów i izoflawonów – te skutecznie ograniczają wykorzystywanie przez tarczycę jodu. Goitrogeny występują m.in. w takich roślinach, jak kapusta, kalafior, gorczyca, rzodkiew i kalarepa, natomiast izoflawony znajdują się w soi. Istotne jest, aby produkty te ograniczyć do minimum – co oznacza, że można je niekiedy spożywać w małych ilościach, pod warunkiem, że będziemy dbać o równowagę hormonalną i odpowiednią podaż jodu.
Nadmierne tycie a aktywność fizyczna
Jeśli niedoczynność tarczycy jest leczona farmakologicznie, nieprzyjemne objawy, takie jak uczucie osłabienia czy szybka męczliwość powinny zniknąć. Dlatego też warto wdrożyć regularną aktywność fizyczną, ponieważ ta zwiększa przemianę materii, co dodatkowo wspomoże utratę nadmiernych kilogramów i zmniejszy ryzyko tycia bez wyraźnego powodu. Najlepiej jest zacząć od umiarkowanej aktywności ok. 1 godzinę 3 razy w tygodniu – typu joga, spacery, pływanie.
Bibliografia
-
Reinehr T. Obesity and thyroid function. Mol. Cell.Endocrinol. 2010; 316: 165–171.
-
Danforth E. Jr., Burger A. The role of thyroid hormones in the control of energy expenditure. Clin. Endocrinol. Metabol. 1984; 13: 581–595.
-
Krekora-Wollny K. Niedoczynność tarczycy a otyłość. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2010, tom 1, nr 1, 63–65.
