Co to jest TSH?
Badanie TSH wykorzystywane jest przy rozpoznawaniu chorób tarczycy. Tarczyca człowieka wydziela 2 hormony: tyroksynę (T4) i trijodotyroninę (T3). Nasza tarczyca jednak w głównej mierze produkuje T4, czyli tyroksynę – aż w 85%. Trijodotyronina jest produkowana przez tarczycę, ale nie tylko – duża jej część wytwarzana jest w tkankach docelowych.
Hormony tarczycy pełnią ważne funkcje w organizmie człowieka. Hormon T3 odpowiada głównie za metabolizm, natomiast T4 odpowiada za wspomaganie przemiany T3. Oba hormony są ściśle powiązane także ze stężeniem TSH we krwi. Wynik TSH oraz hormonu T3 i T4 pozwalają na lepszą diagnostykę niektórych chorób pacjenta.
Badanie TSH – wskazania do wykonania
Badanie TSH zleca lekarz, gdy zaobserwuje u pacjenta pewne nieprawidłowości lub gdy pacjent zgłosi objawy świadczące o nadczynności lub niedoczynności tarczycy. Oczywiście badanie TSH możemy wykonać także bez zalecenia lekarza – prywatnie. Nie ma przeciwwskazań do wykonania badania, a kosztuje ono w laboratorium 15-20 zł – wyniki otrzymujemy tego samego dnia.
Sytuacje, gdy szczególnie wskazane jest wykonanie badania poziomu TSH, to m.in.: ciąża, kołatanie lub spowolniony rytm serca, nagłe spadki lub wzrosty masy ciała, bezsenność albo wzmożona senność, złe reagowanie na gorąco lub zimno, wzrost ciśnienia tętniczego krwi, pobudzenie, osłabienie, zwiększona potliwość, sucha skóra, łatwe marznięcie, drżenie rąk.
TSH a choroby tarczycy
Przy podejrzeniu chorób tarczycy oznacza się najpierw stężenie TSH. Norma TSH może bowiem ulec zachwianiu – nawet wtedy, gdy pacjent nie odczuwa żadnych dolegliwości. Badanie to może wskazywać, że w pracy tarczycy występują nieprawidłowości nawet wówczas, gdy stężenie T3 lub T4 są w normie.
TSH – normy
Jakie są normy hormonu tyreotropiny w krwi? Normy TSH są różne, w zależności od wieku oraz stanu fizjologicznego. TSH u dorosłej osoby powinno wynosić od 0,4 do 4,0 mIU/l. Jeśli poziom TSH wykracza poza ten przedział, wymagana jest dalsza diagnostyka – przede wszystkim oznaczenie hormonu tarczycy fT4 i fT3.
U dzieci od razu po urodzeniu prawidłowy poziom TSH sięga nawet 19 mIU/l. Przez pierwsze 10 tygodni życia TSH może wynosić od 0,6 do nawet 10 mIU/l, a norma dla dzieci kilkuletnich wynosi 0,4-6,0 mIU/l. U nastolatków za normę uznaje się poziom TSH w wysokości od 0,4 do 5,0 mIU/l.
TSH w ciąży: I, II i III trymestr
Inne są normy dla kobiet ciężarnych. U jednych kobiet może wystąpić obniżone TSH, u innych – podwyższone. Obniżone TSH w pierwszym trymestrze ciąży raczej nie świadczy o żadnych problemach – taka sytuacja uznawana jest za normalny stan fizjologiczny. Na obniżenie poziomu TSH ma wpływ szybko rosnący poziom hormonu beta hCG w ciąży. Po stwierdzeniu zbyt niskiego poziomu, lekarz może zlecić badanie wolnych hormonów tarczycy, czyli fT3 i fT4, a także przeciwciał przeciwko tyreoglobulinie i peroksydazie tarczycowej – po to, aby wykluczyć autoimmunologiczną chorobę Hashimoto. Jeśli wyniki są w normie, ciężarną należy tylko obserwować i powtórzyć badanie TSH na początku II trymestru ciąży. Jeśli wówczas poziom TSH nie wróci do normy, może zajść potrzeba leczenia.
Gorzej jest w przypadku podwyższonego TSH w ciąży – oznacza to, że występuje niedoczynność tarczycy (tarczyca nie jest w stanie pracować na 100%). Taka sytuacja jest poważna, ponieważ niedoczynność tarczycy ma ogromny wpływ na dziecko, które gruczoł tarczycy zaczyna posiadać dopiero w 7 tygodniu ciąży – i nie jest w stanie jeszcze produkować swoich hormonów. Dlatego tak ważne jest, aby organizm matki mógł produkować hormony tarczycowe podczas ciąży. Ich występowanie warunkuje prawidłowy rozwój – m.in. mózg malucha (odpowiedzialność za rozwój mózgu ponosi właśnie tyroksyna – hormon produkowany przez tarczycę). W przypadku nieleczonej niedoczynności tarczycy w ciąży mogą wystąpić poważne komplikacje: przedwczesny poród, upośledzenie umysłowe dziecka, poronienie, niska masa urodzeniowa dziecka. Gdy TSH jest w ciąży podwyższone (więc występuje niedoczynność tarczycy), wymagane jest oznaczenie także wolnych hormonów tarczycy.
Ile kosztuje badanie TSH bez skierowania?
O ile lekarz sam nie zalecił Ci badania TSH i nie wypisał skierowania, możesz wykonać je prywatnie, na własną rękę, w dowolnych laboratorium diagnostycznym. Kosztuje ono zwykle kilkanaście-kilkadziesiąt złotych. Do badania należy być na czczo i należy zgłosić się rano. Badanie wykonywane jest poprzez pobranie krwi.
Na co wskazuje niski poziom TSH, a na co wysoki?
Niski poziom TSH zwykle sugeruje nadczynność tarczycy. Może jednak być też objawem niedoczynności przysadki. Niskie TSH występuje też w chorobie Gravesa-Basedowa, w rozwoju wola guzkowo-toksycznego, w ostrym zespole psychiatrycznym, w zespole pozatarczycowym, przy przyjmowaniu niektórych leków, a także może wiązać się z podeszłym wiekiem. Objawami nadczynności tarczycy są: nerwowość, potliwość, rozdrażnienie, duszność, wagania nastrojów, biegunki i zaparcia, obrzęki nóg, swędzące zmiany skórne, kołatanie serca, nieprawidłowości w miesiączkowaniu, drżenie rąk, nadwrażliwość na wysokie temperatury.
Wysoki poziom TSH zwykle sugeruje niedoczynność tarczycy. W takiej sytuacji tarczyca nie daje rady produkować hormonów w odpowiedniej ilość. Wysokie TSH może sugerować także choroby genetyczne, pierwotną niedoczynność kory nadnerczy, gruczolaka przysadki mózgowej, chorobę autoimmunologiczną Hashimoto, późniejsze stadium nowotworu tarczycy. Wysokie stężenie tego hormonu może też wystąpić po przyjęciu niektórych leków (w tym np. jodu). U kobiet w ciąży wysokie TSH może powodować poronienie, upośledzenie umysłowe dziecka, przedwczesny poród. Objawami niedoczynności są: bóle głowy, stawów i mięśni, obrzęk twarzy i szyi, ciągłe uczucie zimna, zmęczenie, senność, zatrzymywanie wody w organizmie, zwiększenie masy ciała bez przyczyny i trudności w zrzuceniu wagi, spadki nastroju, depresja, problemy z pamięcią, nieprawidłowości w miesiączkowaniu, impotencja, suchość skóry, spadek libido, spłycony oddech, duża męczliwość.
Ważne! Biotyna może zaburzyć wynik badania TSH!
Stosowanie biotyny, która słynie z działania pobudzające porost włosów i hamowanie wypadania, może mieć duży wpływ na wyniki badań hormonalnych TSH – może sugerować bowiem, że poziom TSH jest niższy niż w rzeczywistości! W 2006 roku Amerykańskie Towarzystwo Tyreologiczne zwróciło uwagę, że stosowanie preparatów z biotyną (biotyna to także witamina B7 i witamina H), a więc np. Biotebalu czy Biotemaxu, może mieć znaczący wpływ na wyniki badań TSH. Jak dowiedziono, większe dawki witaminy H w organizmie prowadzą do zaniżonych wyników TSH i zawyżonych wartości wolnych hormonów T3 i T4. W przypadku ciąży np. ma to ogromne znaczenie, ponieważ badanie TSH może nie wykazać, że ciężarna ma niedoczynność tarczycy – a nieleczona niedoczynność tarczycy może skończyć się poronieniem, wadami rozwojowymi płodu, przedwczesnym porodem. Dlatego kobiety w ciąży powinny odstawić preparaty z biotyną, aby nie zaburzać wyników z badania hormonów tarczycowych. Podobnie osoby, u których kontroluje się pracę tarczycy lub podejrzewane są zaburzenia hormonalne – powinny odstawić tego typu preparaty przynajmniej na 7 dni przed wykonaniem badania.
Bibliografia
- Sworczak K., Postępowanie w chorobach tarczycy w ciąży, w: https://www.researchgate.net/profile/Krzysztof_Sworczak/publication.
- Czerwińska E. i in., Zaburzenia czynności tarczycy u kobiet w ciąży i po porodzie, w: http://www.czytelniamedyczna.pl/3403,zaburzenia-czynnosci-tarczycy-u-kobiet-w-ciazy-i-po-porodzie.html.
- Czerwińska E., Leczenie chorób tarczycy, w: http://www.czytelniamedyczna.pl/3125,leczenie-chorob-tarczycy.html.
- Jastrzębska H., Gietka-Czernel M., Niedoczynność tarczycy. Nadczynność tarczycy. Zapalenie tarczycy, w: Zgliczyński W. (red.), Algorytmy postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w endokrynologii, „Medycyna po Dyplomie”, Zeszyt edukacyjny 2008; 7(10): 24-37.
- Kunert-Radek J., Choroby tarczycy, w: Latkowski JB., Lukas W. (red.), Medycyna rodzinna, Warszawa PZWL; 2004.
