Czym jest Hashimoto?
Choroba Hashimoto to przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy (inaczej zapalenie limfocytarne) należące do autoimmunologicznych chorób tarczycy (innym schorzeniem autoimmunologicznym tarczycy oprócz Hashimoto, jest m.in. choroba Gravesa Basedowa). Układ immunologiczny w jej przebiegu nie reaguje w sposób prawidłowy - atakuje bowiem własne komórki, produkując wobec nich przeciwciała (w przebiegu Hashimoto atakuje komórki tarczycy, stopniowo uszkadzając ten narząd w wyniku stałego stanu zapalnego, powodując jego niszczenie). Choroba Hashimoto jest jednym z czynników rozwoju niedoczynności tarczycy. Występuje nawet 20 razy częściej u kobiet niż u mężczyzn i z reguły diagnozowana jest u osób, które zmagają się z inną chorobą o podłożu autoimmunologicznym, m.in. z celiakią czy atopowym zapaleniem skóry (1).
Hashimoto początkowo nie daje wyraźnych objawów, dlatego przez długi okres nie jest rozpoznawana. Nasilenie się symptomów zależy od czynników indywidualnych. Początkowo u części pacjentów stwierdza się takie objawy choroby, jak:
- suchość i szorstkość skóry,
- senność,
- ciągłe zmęczenie,
- wypadanie włosów,
- bóle brzucha,
- obrzęki nóg,
- wzdęcia.
W przypadku podejrzenia tego schorzenia tarczycy należy wykonać badania obrazowe (USG) oraz badania laboratoryjne mierzące poziom TSH, anty-TPO i anty-TH. Rozpoznanie choroby Hashimoto występuje w przypadku zwiększonego stężenia przeciwciał anty-TPO (komórki układu odpornościowego przeciwko tyreoperoksydazie), przy występowaniu wola, zanikowej tarczycy lub jej niedoczynności. Natomiast anty-TG (komórki odpornościowe przeciwko tyreoglobulinie) mają mniej istotne znaczenie w rozpoznaniu, gdyż są mniej swoiste.
Leczenie Hashimoto bazuje na regulacji hormonów tarczycy za pomocą farmakoterapii. Terapia Hashimoto zwykle trwa do końca życia, gdyż jest to choroba przewlekła. Ponadto zaleca się ograniczyć spożycie jodu. Należy także okresowo badać poziom TSH, aby oceniać skuteczność leczenia i w razie potrzeby modyfikować dawki leku.
W przebiegu choroby Hashimoto i innych chorób tarczycy, często rozpoznaje się także występowanie niedoborów żywieniowych, dotyczące takich pierwiastków, jak żelazo, selen, cynk czy też innych substancji, np. białka czy niektórych witamin. Z tego względu terapia farmakologiczna powinna być uzupełniana prawidłową dietą. Niekiedy konieczna będzie także suplementacja ustalona przez lekarza.
Czym jest niedoczynność tarczycy?
Niedoczynność tarczycy to to samo, co hipotyreoza, która jest chorobą wywołaną niedoborem hormonów tarczycy. Choruje na nią ok. 1-6% społeczeństwa. Tarczyca produkuje w przebiegu niedoczynności przede wszystkim tyroksynę (co można zdiagnozować badając stężenie wolnej tyroksyny fT4), natomiast w mniejszym stopniu produkowana jest trójjodotyronina, czyli T3 (jej stężenie w badaniu laboratoryjnym oznacza się skrótem fT3). Produkowane są ponadto śladowe ilości kalcytoniny oraz odwrotnej trójjodotyroniny, czyli rT3. To, w jakich ilościach wydzielane są T3 i T4, zależy w dużej mierze od poziomu TSH - hormonu produkowanego przez przysadkę. W przypadku niedoczynności występuje podwyższony poziom hormonu TSH, natomiast obniżone jest stężenie fT4, natomiast stężenie fT3 często jest na odpowiednim poziomie. Dodatkowo podczas badania USG tarczycy można zaobserwować wole.Niedoczynność tarczycy może przyjąć jedną z dwóch postaci:
- postać subkliniczną bez charakterystycznych objawów choroby,
- postać jawną z występującymi objawami niedoczynności, czyli nadmierną sennością, zmniejszeniem zdolności intelektualnych, zaburzeniami menstruacji, występowaniem obrzęków, zaburzeniami masy ciała, zaburzeniami płodności, zaparciami, gorszym metabolizmem.
Najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy jest choroba Hashimoto, stosowanie niektórych leków, niedoczynność przysadki, podostre zapalenie tarczycy, poporodowe zapalenie tarczycy, chirurgiczne usunięcie tarczycy, leczenie jodem promieniotwórczym (2).
Leczenie niedoczynności tarczycy opiera się na przyjmowaniu hormonów - syntetycznych analogów hormonów tarczycy. Zgodnie z wytycznymi Towarzystw Endokrynologicznych, standardowa dawka powinna wynosić od 1,6 do 1,8 mcg/kg beztłuszczowej masy ciała na dobę. Tabletki należy przyjmować na 30 minut przed posiłkiem oraz popijać szklanką wody. Jeśli występuje ciężka niedoczynność tarczycy lub poważne choroby współistniejące, np. choroby serca i układu krążenia, niekiedy konieczne jest rozpoczęcie leczenia w szpitalu, do czasu wyrównania poziomu hormonów i uzyskania poprawy ogólnego stanu pacjenta.
Choroba Hashimoto a niedoczynność tarczycy - różnice
Hashimoto jest najczęstsza chorobą autoimmunologiczną oraz przyczyną rozwoju niedoczynności tarczycy w krajach, gdzie jest wystarczająca ilość jodu. Nadal jednak nie wiadomo, co powoduje chorobę Hashimoto, natomiast są pewne czynniki, które mogą mieć wpływ na uaktywnienie się choroby, takie jak predyspozycje genetyczne, środowisko, styl życia, dieta. Z kolei wśród przyczyn niedoczynności tarczycy zazwyczaj wymienia się Hashimoto - aż u ponad 90% pacjentów z chorobą Hashimoto występuje niedoczynność tarczycy. Znacznie rzadziej niedoczynność powodowana jest chorobami przysadki, zbyt małą ilością jodu, stosowaniem niektórych leków itd.
Różnice występują także w przebiegu obu chorób. W przebiegu choroby Hashimoto obserwuje się rozlane nacieki limfocytarne tarczycy, nadmierne rozrastanie się tkanki włóknistej gruczole tarczowym, powstawanie woli, uszkodzenia komórek tarczycy. Ponadto organizm wytwarza przeciwciała przeciwko komórkom tarczycy anty-TPO. Przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy jest zatem chorobą, w przebiegu której organizm traktuje tarczycę, jak wroga i za pomocą przeciwciał chce ją zlikwidować, co powoduje stopniowe jej niszczenie. W przypadku niedoczynności tarczycy natomiast, obserwuje się podwyższone stężenie TSH oraz objawy (jednak nie zawsze występują), takie jak nadmierna senność, uczucie zmęczenia, zimne stopy i dłonie, nieprawidłowy metabolizm. Jednocześnie nie są obecne przeciwciała przeciwtarczycowe anty-TPO.
Aby rozpoznać, z jaką chorobą tarczycy mamy do czynienia, konieczne jest podjęcie odpowiednich działań diagnostycznych. Rozpoznanie opiera się na:
- przeprowadzeniu wywiadu z pacjentem z uwzględnieniem historii stanu zdrowia, występowania chorób w rodzinie, występowania objawów wskazujących na chorobę tarczycy, prowadzony styl życia,
- przeprowadzeniu badań obrazowych tarczycy (USG),
- przeprowadzeniu analiz laboratoryjnych (poziom hormonów i występowania komórek odpornościowych atakujących tarczycę), natomiast samo TSH nie mówi jeszcze nam zbyt wiele o stanie gruczołu tarczycowego, dlatego też wyniki pojedynczego badania powinny być jedynie wycinkiem poszerzonej diagnostyki. Dodatkowo pewne choroby mogą maskować niedoczynność tarczycy, obniżając stężenie TSH. Istotne jest zatem sprawdzenie także poziomu fT3, fT4 oraz występowania przeciwciał anty-TPO i anty-TG.
Na wyniki mogą mieć wpływ niektóre sytuacje, maskując chorobę. To np. okres ciąży (gdzie poziom TSH może być obniżony przez hormon beta-HCG), przyjmowanie leków SRI, występowanie niewydolności krążenia, występowanie schorzeń psychicznych (w tym depresji - może wskazywać nawet na nadczynność w badaniu TSH), występowanie chorób nadnerczy. Należy pamiętać, że oceny wyników laboratoryjnych powinien dokonać specjalista.
Bibliografia
- Fröhlich E, Wahl R. Thyroid Autoimmunity: Role of Anti-thyroid Antibodies in Thyroid and Extra-Thyroidal Diseases. Front Immunol. 2017;8:521. Published 2017 May 9, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5422478/
- Patil N, Rehman A, Jialal I. Hypothyroidism. [Updated 2022 Feb 6]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 Jan, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK519536/
