Czym jest Helicobacter pylori?
W ludzkiej błonie śluzowej żołądka Helicobacter pylori pierwszy raz zauważono dopiero w 1982 roku. Okazało się, że bakteria ta dostosowuje się do przeżycia w kwaśnym środowisku żołądka człowieka – a wcześniej zakładano, że kwas solny jest nieprzyjazny bakteriom. Jak pokazały liczne badania, H. pylori czuje się w żołądku ludzkim znakomicie.
Początkowo jej wpływ na organizm człowieka nie był znany. Dopiero po wielu latach badań i eksperymentów wykazano, że bakteria ta może powodować niektóre choroby, w tym raka żołądka. Jednak obecnie to dla naukowców nadal spora zagwozdka.
Powszechność Helicobacter pylori
Szacuje się, że w Polsce aż 80% dorosłych oraz 30% dzieci do 18. roku życia zakażonych jest Helicobacter pylori – i większość z nich nie ma żadnych objawów, ponieważ bakteria jest nieaktywna. To, czy rozwiną się z niej objawy chorobowe, w dużej mierze zależy od genetyki bakterii oraz samej danej osoby. Nadal naukowcy nie są w stanie jednoznacznie określić, w jaki sposób Helicobacter pylori się rozprzestrzenia i jak możemy uchronić się od zakażenia. Wiadomo natomiast, że do zakażenia dochodzi zazwyczaj w okresie dzieciństwa i prawdopodobnie jest to wynikiem niskiego poziomu higieny (np. nie mycie rąk po toalecie, co jest powszechne u dzieci). Niektórzy sugerują, że źródłem zakażenia może być woda, a nawet żywność! Co do tego nie ma jednak jednoznacznych przesłanek.
Helicobacter pylori a rak żołądka i inne choroby
Okazuje się, że długotrwała aktywność Helicobacter pylori może prowadzić do powstawania owrzodzeń żołądka oraz dwunastnicy. Nierzadko bakteria ta jest także przyczyną przewlekłych stanów zapalnych błony śluzowej żołądka – a to ma ścisły związek z powstawaniem zmian przednowotworowych. Zatem można powiedzieć, że H. pylori jest promotorem nowotworzenia i kilkakrotnie (nawet 10-krotnie) zwiększa ryzyko zachorowania na raka żołądka.
Warto przy tym pamiętać, że samo zakażenie się bakterią nie oznacza, że wystąpi u nas choroba wrzodowa czy stan zapalny. Występowanie H. pylori w naszym układzie pokarmowym jedynie zwiększa ryzyko zachorowania na te choroby i szacuje się, że przynajmniej 80% zakażeń przebiega zupełnie bezobjawowo. Rak żołądka rozwija się natomiast u 1-3% nosicieli, co pozornie nie jest dużą liczbą, jednak przy zakażeniu, które obejmuje nawet 80% ogólnej populacji, daje alarmujące liczby. W Polsce plasują się one na poziomie ok. 5 tys. przypadków rocznie.
Niestety, jak dotąd nie wyodrębniono charakterystycznych objawów dla zakażenia Helicobacter pylori. Zaobserwowano jedynie poniższe objawy:
- u dzieci częstszy rozstrój żołądkowo-jelitowy (np. krótkotrwałe wymioty),
- dolegliwości charakterystyczne dla choroby wrzodowej (np. bóle lub dyskomfort w okolicach nadbrzusza),
- krwawienie z przewodu pokarmowego,
- czarny stolec (smolisty),
- niewyjaśniona utrata wagi (bez zmiany nawyków żywieniowych i aktywności).
Jak rozpoznać zakażenie Helicobacter pylori? Testy
Najczęstszą przyczyną wykonania testu na obecność Helicobacter pylori, jest podejrzenie choroby wrzodowej (żołądka albo dwunastnicy). Wówczas pojawia się ból w okolicach nadbrzusza, uczucie pełności i inne objawy charakterystyczne także dla niestrawności (dyspepsji). Na test warto się również zdecydować, jeśli w najbliższej rodzinie (krewni pierwszego stopnia) wystąpił rak żołądka.
A w jaki sposób można wykryć zakażenie Helicobater pylori? Jest na to kilka sposobów. Najbardziej polecany jest test oddechowy – podczas jego przeprowadzania pacjentowi podaje się doustnie mocznik znakowany radioaktywnym izotopem węgla. Ilość CO2 w wydychanym powietrzu ma ścisły związek z Helicobacter pylori. Drugim polecanym testem jest badanie stolca na obecność antygenów H. pylori. To również miarodajny test, uznawany za jedną z najlepszych nieinwazyjnych metod diagnostycznych. Najmniej poleca się test serologiczny (z krwi) na obecność przeciwciał skierowanych przeciw antygenom H. pylori.
Powyższe metody są nieinwazyjne, ale nie zawsze mogą być one przeprowadzone (np. z powodu prowadzonego leczenia farmakologicznego, którego nie można przerwać). Wówczas pozostają metody inwazyjne, takie jak wykonanie gastroskopii z pobraniem wycinka błony śluzowej żołądka.
Jak można wyleczyć zakażenie Helicobacter pylori?
Jak podaje PAP w wywiadzie z prof. Andrzejem Dąbrowskim, kierownikiem Kliniki Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, dobrze dobrany schemat leczenia pozwala na usunięcie bakterii w pierwszym rzucie terapii aż u 90% pacjentów.
W momencie wykrycia bakterii, lekarz wdraża terapię polegającą na przyjmowaniu leków przez 10-14 dni. W leczeniu stosuje się różne kombinacje antybiotyków, inhibitorów pompy protonowej, a także soli bizmutu.
Leczenie Helicobacter pylori powoduje wyleczenie choroby wrzodowej, a także istotnie zmniejsza ryzyko, że wystąpi rak żołądka. Prof. Dąbrowski dodaje, że ostatnio wykazano nawet cofanie się zmian przedrakowych powstałych w śluzówce żołądka.
Nadal jednak nie wiemy, w którym momencie zakażenia leczenie całkowicie będzie w stanie wyeliminować ryzyko raka żołądka, którego przyczyną jest H. pylori. Wielu naukowców sugeruje jednak, że efekt przeciwnowotworowy będzie można osiągnąć, jeżeli leczenie będzie wprowadzone zanim powstaną zmiany przedrakowe.
Bibliografia
- Konturek S.J. Gastroenterologia i hepatologia kliniczna. Wyd. Lekarskie PZWL 2001;
- Mikołajczyk-Chmiela M.: Osłabienie mechanizmów odporności komórkowej przez pałeczki Helicobacter pylori. Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 1999;
- Gocki J., Bartuzi Z, Dziedziczko A. Geny cytotoksyczności Helicobacter pylori. Annales AMB 2003; 17/2:65-70;
- Kokkola A, Sipponen P, Rautelin, i wsp.. The effects of Helicobacter pylori eradication on the natural course of atrophic gastritis with dysplasia. Aliment Pharmacol Ther 2002; 16: 515-20;
- Emad M El-Omar Helicobacter pylori in gastric cancer. Gastrointestinal Cancer Abstracts 10 Spring 2003.
