Co podnosi ciśnienie krwi? Czego unikać przy nadciśnieniu tętniczym?

Czym jest nadciśnienie tętnicze?

Nadciśnienie tętnicze może być pierwotne (występuje samoistnie) lub mieć formę nadciśnienia wtórnego (dotyczy aż 90% pacjentów z nadciśnieniem).

• Nadciśnienie pierwotne rozpoznaje się najczęściej u osób w wieku 20-50 lat, a jego obniżenie zwykle polega na wprowadzeniu terapii farmakologicznej. W rozwoju nadciśnienia pierwotnego wskazuje się na udział mechanizmu nerkowego. Polega on na nieprawidłowościach w równowadze między produkcją hormonów, które mają działanie naczynioskurczowe oraz naczyniorozkurczowe. Mówi się także o mechanizmie naczyniowym, który polega na zbyt dużym wytwarzaniu amin katecholowych, wpływaniu na ściany naczyń (usztywnianie ich i przebudowa) czy tez upośledzeniu syntezy substancji odpowiedzialnych za rozszerzanie naczyń.
• Nadciśnienie tętnicze wtórne jest powodowane innym schorzeniem (np. miażdżycą, otyłością itd.).

Nadciśnienie tętnicze jest rozpoznawane w przypadku, gdy wartość ciśnienia skurczowego wynosi 140 mmHg, a ciśnienie rozkurczowe wynosi 90 mmHg (przy czym w ostatnich latach Amerykanie wskazują, aby diagnozować nadciśnienie już przy wartości przekraczającej 120/80 mmHg, gdyż już na tym etapie stanowi zagrożenie dla zdrowia pacjenta i wymaga leczenia).

W rozwoju nadciśnienia duże znaczenie ma predyspozycja genetyczna do chorób układu sercowo-naczyniowego, natomiast u wielu osób nadciśnienie rozwija się na drodze nieprawidłowego stylu życia oraz braku prozdrowotnych codziennych nawyków w kierunku regulacji ciśnienia.

Co podnosi ciśnienie krwi? Czego należy unikać przy nadciśnieniu?

Co może podnieść ciśnienie krwi? Oto kilkanaście przyczyn skoku ciśnienia:

• Hałas - duży hałas może powodować wzrost ciśnienia skurczowego i rozkurczowego. Zgodnie z przeprowadzonymi badaniami, ciśnienie rośnie w momencie hałasu ze strony dzieci, hałasu ulicznego czy pracy maszyn. Narażenie na takie dźwięki działa zatem niekorzystnie na układ krążenia, powodując, zbyt wysokie ciśnienie krwi. Jeśli narażenie na hałas jest regularne, może dojść do usztywnienia tętnic oraz osłabienia serca i naczyń krwionośnych.
• Palenie papierosów - papieros krótkotrwale podnosi ciśnienie, za co odpowiedzialna jest nikotyna. Wypalenie dwóch papierosów wiąże się z wyższym średnio o 10 mmHg ciśnienie skurczowym i rozkurczowym przez ok. 30 minut. Jeśli natomiast regularnie palimy papierosy, może to doprowadzić do rozwoju nadciśnienia, gdyż nałóg ten uszkadza naczynia krwionośne, powoduje powstawanie blaszki miażdżycowej oraz zwężenia tętnic. Krew jest ponadto bardzo lepka i podatna na tworzenie się skrzepów.
• Picie alkoholu - podczas picia napojów alkoholowych ciśnienie tętnicze krwi tymczasowo wzrasta, przy czym najwyższe parametry są obserwowane następnego dnia. Jeśli alkohol pijemy regularnie w ilości większej niż 20-30 g czystego alkoholu na dobę, mamy aż 2-krotnie większe ryzyko rozwoju nadciśnienia w stosunku do osób niepijących.
• Kofeina - zawarta w kawie i herbacie, ale także czekoladzie czy napojach energetyzujących - wykazano, że kofeina zwiększa ciśnienie tętnicze, gdyż powoduje skurcz mięśni gładkich naczyń tętniczych oraz pobudza układ renina-angiotensyna-aldosteron. Bezpieczna dawka kofeiny to zaledwie 3 mg/kg (a w napojach energetycznych jest jej czasami nawet 1000 mg). Jeśli mamy zatem zbyt wysokie ciśnienie, powinniśmy ograniczyć spożycie kawy, herbaty i innych produktów zawierających w składzie kofeinę. Co ważne, kofeina wchodzi często w interakcje z lekami obniżającymi ciśnienie krwi, dlatego w przypadku ich stosowania, dbanie o unikanie tej substancji jest szczególnie istotne dla skutecznego leczenia.
• Lukrecja - w wyniku spożycia produktu zawierającego lukrecję, dochodzi do podniesienia ciśnienia tętnicze krwi, co wiąże się z pobudzeniem receptora mineralokortykoidowego przez działanie i przemiany zawartego w lukrecji kwasu glicyryzynowego (GTA). Kwas ten długo pozostaje w organizmie, zmniejsza katywność dehydrogenazy 11 beta-hydroksysteroidowej, w wyniku czego uniemożliwia przemianę kortyzolu do nieaktywnego kortyzonu. Kortyzol natomias aktywuje receptor mineralokortykoidowy, czego skutkiem jest nadciśnienie tętnicze i kilka innych powikłań.
• Sól kuchenna (sód) - sól szybko i bezpośrednio wpływa na czynność rozkurczową mięśni ścian naczyń krwionośnych. Efektem takiego działania jest podwyższenie ciśnienia krwi. Nadmiar soli w diecie powoduje ponadto zatrzymywanie wody w organizmie, przez co również dochodzi do wzrostu ciśnienia tętniczego. Sód utrudnia dodatkowo pracę nerkom, a te mają za zadanie regulować płyny w organizmie, co potęguje problem podnoszenia się wartości ciśnienia. Wg danych statystycznych Polacy spożywają ok. 10 g soli na dobę (dane Instytutu Żywności i Żywienia) - jest to aż dwukrotnie więcej od zaleceń spożycia soli wystosowanych przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). Należy uświadomić sobie, że sól jest dodawana do wielu produktów, dlatego jeśli mamy nadciśnienie, należy zrezygnować z dosalania potraw.
• Odwodnienie - w momencie odwodnienia mózg aktywuje szereg procesów prowadzących do zwężenia naczyń krwionośnych. Nerki dodatkowo zaczynają zatrzymywać w organizmie zapasy płynów, natomiast krew ulega gęstnieniu. Wszystko to powoduje wzrost ciśnienia krwi. Badania wykazały, że nawet niewielkie odwodnienie może spowodować zagęszczenie krwi i pogorszyć jej transport. Utrata wody zaburza ponadto funkcje środbłonka naczyń krwionośnych, co wpływa negatywnie na regulację ciśnienia krwi. Warto zatem dbać o wypijanie dużych ilości wody w ciągu dnia (co ciekawe, odwodnienie może również spowodować odwrotny efekt, czyli spadek ciśnienia krwi do niebezpiecznego poziomu - ma to zwykle miejsce u osób cierpiących przewlekle na zbyt niskie ciśnienie krwi, inaczej niedociśnienie).
• Niektóre zioła i suplementy diety - ziołowe herbatki czy suplementy dodające energii mogą zawierać w składzie substancje powodujące podniesienie ciśnienia krwi.
• Wstrzymywanie moczu - podczas długiego wstrzymywania moczu może dojść do zwiększenia ciśnienia krwi nawet o 10 mmHg. Dlatego jeśli czujemy potrzebę oddania moczu, nie przesuwajmy wizyty w toalecie. Ponadto wstrzymywanie moczu może prowadzić do innych powikłań, np. infekcji dróg moczowych czy nietrzymania moczu.
• Niektóre leki - wzrost ciśnienia krwi może wynikać niekiedy z przyjmowanych leków, np. leków antykoncepcyjnych, immunosupresyjnych, przeciwzapalnych niesteroidowych (NLPZ), tabletek odchudzających.
• Biały cukier - sacharoza. Cukier jest dodawany do wielu produktów spożywczych. Wykazuje on bardzo niekorzystne działanie nie tylko pod względem masy ciała, ale i zwiększa ryzyko miażdżycy. Zarówno otyłość, jak i miażdżyca mają z kolei bezpośredni wpływ na rozwój nadciśnienia tętniczego.

Jakie jeszcze czynniki wpływają na ciśnienie i wzrost jego wartości?

Poza powyższymi czynnikami środowiskowymi, które możemy modyfikować i eliminować (mamy na nie wpływ), występują także czynniki ryzyka, które są od nas niezależne. Przykładowo, mężczyźni są bardziej narażeni na rozwój nadciśnienia tętniczego. Znaczenie ma także wiek: w przypadku mężczyzn ryzyko jest największe po 55. roku życia, a u kobiet - po 65. roku życia. Kolejny czynnik ma podłoże genetyczne - większe ryzyko rozwoju nadciśnienia mają osoby, które posiadają zaburzenia w strukturze angiotensynogenu receptora AT1. Kolejny czynnik również należy do czynników genetycznych, a jest nim obciążony wywiad rodzinny w kierunku chorób sercowo-naczyniowych (mowa o chorobach zdiagnozowanych przedwcześnie). Na wzrost ciśnienia wpływ mogą mieć również czynniki hormonalne, narażenie na stres, zwiększona lepkość krwi.

Sposoby na obniżenie ciśnienia

• W niektórych sytuacjach można wdrożyć odpowiednie leczenie nakierowane np. na regulację gospodarki hormonalnej czy poziomu cholesterolu, co przełoży się bezpośrednio na obniżenie ciśnienia krwi.
• W celu obniżenia ciśnienia tętniczego krwi wskazana jest także aktywność fizyczna.
• Czasami wymagana jest suplementacja potasu lub zwiększenie podaży produktów spożywczych bogatych w potas w codziennej diecie.
• Ciśnienie możemy też łatwo obniżyć domowymi sposobami, np. poprzez odpowiednie nawodnienie, unikanie stresu psychicznego, dodawanie oliwy z oliwek do potraw czy picie naparów ziołowych obniżających ciśnienie (np. herbatę z melisy) oraz bezwzględnie ograniczenie ilości soli kuchennej (powinno się spożywać maksymalnie 6 g soli kuchennej na dobę - warto mieć świadomość, że ta znajduje się w wielu produktach, np. serze, mleku, wędlinach, sosach, także koniecznym wydaje się zrezygnowanie z dosalania potraw czy używania mieszanek przypraw zawierających sód).

W przypadku zauważenia u siebie objawów zbyt wysokiego ciśnienia krwi, należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem. Lepiej nie próbować obniżać wartości ciśnienia tętniczego na własną rękę, tylko wypracować ze specjalistą plan dostosowany do naszego trybu życia, przyjmowanych leków czy diety.