Ciśnienie – normy. Jakie wartości są prawidłowe?

Czym jest ciśnienie tętnicze krwi?

Ciśnienie tętnicze krwi to siła nacisku, jaka jest wywierana przez krew na ściany tętnic. W momencie skurczu mięśnia sercowego, dawka krwi zostaje wypchnięta do naczyń tętniczych i wówczas dociera do wszystkich tkanek i narządów znajdujących się w naszym organizmie. Wartość ta ulega jednak zmianom krótko-, średnio- i długookresowym. Zmiany krótkookresowe wynikają z cyklu pracy serca. Zmiany średniookresowe wynikają m.in. ze sposobu odżywiania, aktywności, poziomu nawodnienia czy pory dnia, a zmiany długookresowe związane są silnie z ogólnym zdrowiem oraz wiekiem.

Aby sprawdzić ciśnienie krwi, należy wykonać pomiar ciśnienia skurczowego (moment wyrzucania przez serce krwi do tętnic) oraz rozkurczowego (moment pomiędzy falami „wyrzutów” krwi). Zaleca się, aby wszyscy dorośli – nawet gdy nie mają żadnych objawów – kontrolowali regularnie swoje ciśnienie, aby móc wykryć jeszcze na wczesnym etapie ewentualnie nieprawidłowości.

Przeczytaj także >> Prawidłowe ciśnienie i puls - normy, zalecenia <<

Ciśnienie krwi – normy u osób dorosłych

Wzorcowe ciśnienie krwi u osoby dorosłej nie przekracza wartości skurczowej 120 mm Hg oraz wartości rozkurczowej 80 mm Hg. Jeżeli ciśnienie skurczowe regularnie przekracza 140, niestety klasyfikuje się to już do nadciśnienia. Jeżeli waha się natomiast między 120 a 140 – znajdujemy się w grupie ryzyka wystąpienia nadciśnienia, co jest istotnym powodem, aby regularnie wykonywać pomiary. Ważne jest również ciśnienie rozkurczowe – gdy serce jest w spoczynku – którego prawidłowa wartość wynosi 80. Jeżeli poziom ciśnienia rozkurczowego osiąga wartość 90, również mówimy o nadciśnieniu.

Poniżej przedstawiamy klasyfikację ciśnienia tętniczego u osób dorosłych, zgodną z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Tętniczego:

• Ciśnienie prawidłowe: 120 - 129 mm Hg / 80 - 84 mm Hg
• Ciśnienie wysokie prawidłowe: 130 - 139 mm Hg / 85 - 89 mm Hg
• Nadciśnienie tętnicze 1. stopnia: 140 - 159 mm Hg / 90 - 99 mm Hg
• Nadciśnienie tętnicze 2. stopnia: 160 - 179 mm Hg / 100 - 109 mm Hg
• Nadciśnienie tętnicze 3. stopnia: ≥ 180 mm Hg / ≥ 110 mm Hg

W poniższej tabeli zamieszczamy także inne klasyfikacje według różnych norm europejskich i USA.

Jak powinno się mierzyć ciśnienie?

Ciśnienie możemy z powodzeniem zmierzyć w domu za pomocą ciśnieniomierza. Aby wynik był wiarygodny, wystarczy zastosować kilka zasad podczas pomiarów. I tak kolejno:

• pomiaru ciśnienia należy dokonać w spoczynku – zanim więc zmierzymy ciśnienie, należy ok. 10 minut spędzić w pozycji siedzącej,
• pomiarów najlepiej dokonywać o stałej porze dnia (ciśnienie ulega naturalnym zmianom w trakcie doby),
• łokieć należy podeprzeć, natomiast ramię powinno znajdować się mniej więcej na wysokości serca (jeżeli ramię znajdzie się poniżej poziomu serca, wyniki mogą być fałszywie zawyżone; podobnie wynik będzie niedokładny przy ręce położonej zbyt wysoko),
• pierwsze badanie należy przeprowadzić na obu ramionach (prawym i lewym), aby dowiedzieć się, na którym z ramion jest ono wyższe (zawsze jest niewielka różnica); pomiarów w przyszłości należy dokonywać na ramieniu, na którym ciśnienie było podczas pierwszego badania wyższe,
• przed pomiarem nie powinno się jeść, pić kawy czy palić papierosów,
• należy także odpowiednio dobrać szerokość mankietu obwodu ramienia, ponieważ zbyt ciasny może zawyżyć wynik, natomiast zbyt szeroki da wynik zaniżony,
• warto wykonywać codziennie 2 pomiary w kilkuminutowych odstępach, 2 razy dziennie (rano po wstaniu i wieczorem – zawsze o stałych porach i w równych odstępach czasu, np. o 6.00 i 18.00 lub 7.00 i 19.00 itd.),
• pomiary należy dokonać przed przyjęciem leków.

Podwyższone ciśnienie krwi – nadciśnienie (hipertensja)

Jeżeli podczas mierzenia ciśnienia okaże się (w kilkukrotnych pomiarach – np. przez cały tydzień), że odnotowujemy za wysokie poziom ciśnienia tętniczego, jest to objaw nadciśnienia, które stanowi najczęściej występujące schorzenie układu krążenia. Nadciśnienie może być wtórne (wówczas przyczyną są np. niektóre zażywane leki hormonalne czy NLPZ, choroba – np. nadczynność tarczycy i cukrzyca, ciąża). Niestety w większości przypadków nadciśnienie ma postać pierwotną i w tym przypadku przyczyny nie są do końca nam znane. Wiemy natomiast, że na rozwój ciśnienia pierwotnego mogą mieć wpływ czynniki genetyczne, nadmierne spożycie soli czy dieta, w której spożywa się produkty wysoko przetworzone. Leczenie nadciśnienia tętniczego polega na zmianie stylu życia i diety (więcej aktywności, mniej soli, redukcja nadwagi, rzucenie używek) lub podawaniu leków (np. inhibitorów konwertazy angiotensyny czy leków blokujących receptory beta-adrenergiczne).

Zbyt niskie ciśnienie krwi – niedociśnienie (hipotensja)

Odwrotna sytuacja do nadciśnienia występuje, gdy dochodzi do hipotensji, czyli niedociśnienia tętniczego. Zwykle to schorzenie dotyczy kobiet, osób szczupłych lub aktywnych fizycznie. Na szczęście niedociśnienie nie jest tak groźne w skutkach, jak nadciśnienie – mimo to nie należy takiego stanu bagatelizować, gdyż duży spadek ciśnienia może spowodować utratę przytomności, co stanowi samo w sobie zagrożenie dla zdrowia.

Okazuje się, że niektóre choroby mogą wpływać na rozwój niedociśnienia. Należy do nich np. niedoczynność tarczycy albo przysadki czy choroba Addisona. Ponadto do obniżenia ciśnienia przyczyniają się pewne grupy leków – np. leki moczopędne czy hipotensyjne.

Naturalnym sposobem na podniesienie ciśnienia jest zwiększenie aktywności fizycznej i picie większych ilości wody dziennie. Zaleca się zastosowanie diety zgodnej z piramidą żywienia, dbanie o wysypianie się, rzucenie używek. Jeśli objawy się utrzymują, należy skontaktować się z lekarzem, aby dokonać rozpoznania, jakie jest podłoże niedociśnienia. Może się okazać, że konieczna będzie farmakoterapia.

Prawidłowe ciśnienie u kobiet w ciąży

Kobiety w ciąży regularnie poddawane są podczas wizyt u ginekologa pomiarom ciśnienia tętniczego krwi. Normy w tym stanie są różnią się od prawidłowych wartości przyjmowanych dla osób dorosłych, gdyż w ciąży dochodzi do niewielkiego spadku ciśnienia skurczowego oraz nieco większego spadku ciśnienia rozkurczowego (powodem jest zwiększony poziom progesteronu w organizmie). Ciśnienie rozkurczowe może ulec obniżeniu nawet o 10 mm Hg – do czego dochodzi zwykle między 12 a 26 tygodniem ciąży. Około 36 tygodnia wraca do normy.

Jakie jest prawidłowe ciśnienie u kobiet w ciąży? Powinno ono wynosić mniej niż 140/90 mm Hg, Jeżeli wartość ta będzie przekroczona, mówi się o nadciśnieniu i niestety stan ten wymaga wizyty u specjalisty – a w niektórych przypadkach na Izbie Przyjęć.

U kobiet w ciąży wyróżnia się nadciśnienie przewlekłe, tętnicze ciążowe lub stan przedrzucawkowy. Ostatni rodzaj oznacza gwałtowny wzrost ciśnienia krwi, czemu towarzyszą obrzęki na całym ciele i białkomocz. Może być spowodowany np. niedokrwieniem macicy, wadami genetycznym, zaburzonym przepływem krwi przez łożysko, nadwrażliwością ośrodkowego układu nerwowego, hiperwolemią lub uszkodzeniem nabłonków. To poważny stan, który wymaga niezwłocznej wizyty na Izbie Przyjęć, gdyż zagraża życiu dziecka i samej matki.

Wyróżnia się także stan nazywany rzucawką – to drgawki toniczno-kloniczne, które powoduje uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego. To stan zagrażający życiu kobiety i dziecka.

Mając na uwadze możliwe powikłania nadciśnienia w ciąży, warto podjąć środki profilaktyczne, które mu zapobiegną. Oprócz regularnych kontroli u lekarza, istotna jest dieta kobiety w ciąży – powinna ona zawierać odpowiednie ilości białka, witamin i minerałów. Istotne jest stałe nawodnienie oraz racjonalny wypoczynek. Ryzyko nadciśnienia w ciąży będzie mniejsze, jeżeli ciężarna ograniczy ilość spożywanej soli oraz będzie dbała o odpoczynek w postaci leżenia.

Prawidłowe ciśnienie płodu

Ciśnienie skurczowe płodu powinno mieścić się między 110 a 160/minutę. Jeżeli wartość ciśnienia płodu przekracza 160/minutę, mówi się o tachykardii, a jej przyczyną może być niedotlenienie płodu, owinięcie pępowiną, zakażenie wewnątrzmaciczne, występowanie u matki anemii lub infekcji, a także doświadczany przez matkę stres. W momencie, gdy ciśnienie osiąga taką wartość, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem lub udać się na Izbę Przyjęć.

Gdy ciśnienie natomiast jest niższe niż 110/minutę, również powinno alarmować, gdyż oznacza bradykardię, a do niej mogą prowadzić np. płodowe zaburzenia rytmu serca, hipoglikemia u matki, niewydolność łożyska, silne skurcze macicy, owinięcie się pępowiny wokół szyi płodu. Zatem zarówno za niskie, jak i za wysokie ciśnienie u płodu jest wskazaniem do szybkiej interwencji medycznej.

Prawidłowe ciśnienie u dzieci

U dzieci prawidłowe ciśnienie określane jest za pomocą siatek centylowych, a normy wyznaczają takie czynniki, jak płeć, wzrost czy wiek dziecka. Prawidłowe ciśnienie nie powinno osiągać np. wartości poniżej 90. centyla. Jeżeli przypada ono na centyl 90-95, oznacza ciśnienie wysokie prawidłowe, które wymaga już regularnych kontroli, gdyż istnieje duże ryzyko, że przekształci się w nadciśnienie tętnicze (a to występuje, gdy ciśnienie przekroczy wartość 95 centyla).

Wysokie ciśnienie u dziecka może świadczyć o różnych chorobach układu sercowo-naczyniowego, a także chorób serca.

Prawidłowe ciśnienie u osób starszych

Wraz z wiekiem wartości ciśnienia tętniczego krwi mogą być coraz wyższe, co przy analizie wyników jest oczywiście brane przez lekarza pod uwagę. Lekarz sprawdza prawidłowość ciśnienia oraz dobiera leki, mając na uwadze np. wiek pacjenta, stan zdrowia czy aktywność fizyczną. Istnieją pewne wskazówki, co do norm ciśnienia tętniczego u osób starszych, w zależności od wieku. I tak kolejno osoby chore w wieku podeszłym do 80 roku życia, powinny dbać o obniżanie ciśnienia skurczowego do wartości 140-150 mm Hg. Z kolei u osób w dobrym stanie, należy rozważyć uzyskanie wartości docelowych poniżej 140 mm Hg. Osoby w wieku bardzo podeszłym natomiast (powyżej 80 roku życia), powinny mieć ciśnienie skurczowe poniżej 150 mm Hg.

Prawidłowe ciśnienie u chorych na cukrzycę i z chorobami nerek

Osoby zmagające się z cukrzycą również mają nieco inne normy od pozostałych osób dorosłych. W tym przypadku docelowe ciśnienie tętnicze nie powinno przekroczyć 140/85 mm Hg. Utrzymanie ciśnienia na takim lub niższym poziomie zapewnia najmniejsze ryzyko sercowo-naczyniowe u cukrzyków.

W przypadku osób cierpiących na choroby nerek czy jawny białkomocz, również występuje korelacja między ciśnieniem a rozwojem przewlekłej choroby nerek. Okazuje się, że sposobem na zahamowanie rozwoju choroby jest utrzymywanie ciśnienia tętniczego na poziomie 140/90 mm Hg lub niższym.

Bibliografia

• Polskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego, Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym - 2015 rok.
• M. Wąsowski, E. Marcinowska-Suchowierska, Nadciśnienie tętnicze – odrębności diagnostyczne i terapeutyczne w wieku podeszłym, Postępy Nauk Medycznych, 2011, t. 24, nr 5, s. 379-387.
• Centyle ciśnienia skurczowego i rozkurczowego wg wieku - chłopcy i dziewczęta, Źródło: Instytut "Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka"
• L. Ostrowska-Nawarycz, T. Nawarycz, Normy ciśnienia tętniczego u dzieci i młodzieży - doświadczenia łódzkie, Nadciśnienie tętnicze, 2007, t. 11, nr 2, s. 138-150.
• Z. Saczko, J. Saczko, J. Kulbacka i in., Nadciśnienie tętnicze u kobiet w ciąży. Etiopatogeneza, Nadciśnienie tętnicze, 2009, t. 13, nr 3, s. 199-205.