Szkarlatyna i angina – podobieństwa
Okres jesienno-zimowy sprzyja zapadaniu – zwłaszcza dzieci – na anginę oraz na szkarlatynę, która nazywana jest także płonicą. Obie choroby wykluwają się w ciągu kilku dni (2-5 dni) od kontaktu z osobą chorą i początkowo objawiają się bardzo ostrym bólem gardła i wysoką gorączką – nawet do 40 stopni. Zarówno szkarlatyna, jak i angina, wywoływane są przez paciorkowce i rozprzestrzeniają się drogą kropelkową. Można więc się łatwo zarazić – nie tylko przy bezpośrednim kontakcie z chorym, ale także dotykając przedmiotów, których dotykała osoba zarażona. A o tego typu formę zarażenia się nie jest trudno, zwłaszcza w przedszkolu czy szkole. Szkarlatynę i anginę można przechodzić w życiu wielokrotnie – po przechorowaniu niestety nie nabywa się odporności.
Szkarlatyna i angina – różnice
Szkarlatynę i anginę różni jednak kilka objawów. Podczas szkarlatyny np. pojawia się biały nalot na języku, ale po kilku dniach język zmienia kolor na intensywnie różowy lub czerwony. Ponadto podczas szkarlatyny występuje (zwykle po 1-2 dobach od zakażenia) wysypka, co jest najbardziej charakterystycznym jej objawem, którego nie spotkamy w przebiegu anginy. Po ok. 7-10 dniach od wystąpienia wysypki, skóra zaczyna się łuszczyć.
Szkarlatyna a angina – charakterystyczne objawy
Dla jeszcze lepszego rozróżnienia obu chorób, poniżej przedstawiamy wszystkie charakterystyczne objawy dla obu chorób.
Objawy anginy:
- wysoka gorączka – nawet do 40 stopni (pojawia się po ok. 3-5 dniach po kontakcie z chorym),
- ostry ból gardła,
- niekiedy wymioty,
- poczucie osłabienia,
- bóle brzucha,
- bóle kości i stawów,
- zaczerwienione i powiększone migdałki,
- biały nalot na języku i migdałkach (ok. 2 doby po pojawieniu się pierwszych objawów).
Objawy szkarlatyny:
- wysoka gorączka – nawet do 40 stopni (pojawia się po 3-5 dniach po kontakcie z osobą chorą – także na anginę!),
- ostry ból gardła,
- niekiedy wymioty,
- bóle brzucha,
- bóle kości i stawów,
- trudności podczas połykania pokarmów,
- biały nalot na języku (początkowo), który po kilku dniach przybiera kolor czerwony lub malinowy,
- 2-3 po wystąpieniu gorączki pojawia się wysypka (na początku na tułowiu, później w kolejnych obszarach ciała, także na twarzy),
- po 7-10 dniach od wystąpienia wysypki, skóra zmieniona chorobowa zaczyna się łuszczyć.
Szkarlatyna – groźna, nawet śmiertelna
Jak widać, podobieństw między anginą i szkarlatyną jest wiele, jednak pewne symptomy jasno sygnalizują, że mamy do czynienia z jedną lub drugą chorobą – zwłaszcza wysypka i kolor nalotu na języku. Jeśli jednak chodzi o powikłania obu chorób, podobieństw jest mniej, ponieważ powikłania po nieleczonej lub niedoleczonej szkarlatynie mogą być bardzo poważne. Szkodliwość szkarlatyny polega na fakcie, że bakterie, które ją wywołują, mogą zająć tkankę łączną w stawach, sercu, nerkach, a także w wielu innych ważnych narządach (co może skutkować poważnymi zaburzeniami w ich pracy, a nawet doprowadzić do śmierci). Dlatego tak ważne jest bardzo szybkie rozpoznanie szkarlatyny i wdrożenie odpowiedniego leczenia – powinno ono polegać na podawaniu antybiotyku (penicyliny), który będzie zwalczał paciorkowce z grupy A wywołujące szkarlatynę. Antybiotyk musi być podawany przez 10 dni, nawet wtedy, gdy objawy ustąpią szybciej. Jeżeli występuje uczulenie na penicylinę, podaje się np. makrolidy albo cefalosporyny, które stanowią dla niej alternatywę.
Po przebytej szkarlatynie należy zrobić badania, ponieważ niedoleczona może w przyszłości dawać bardzo poważne dla życia powikłania. W tym celu należy m.in. zbadać mocz oraz ASO. Warto też wykonać EKG – zwłaszcza u dzieci nieco starszych – w celu wykluczenia uszkodzenia mięśnia sercowego.
Wysypka w przebiegu szkarlatyny
Początkowo wysypka pojawia się na tułowiu (plecy, klatka piersiowa), a następnie wędruje w pozostałe obszary ciała (pośladki, pachwiny, kończyny i twarz). Na twarzy objawia się rumieńcem, który jednak nie obejmuje okolicy ust i nosa (tam skóra pozostaje blada). Wysypka ma postać drobnych, czerwonych lub różowych plamek wielkości główki od szpilki.
Po tygodniu-dwóch miejsca z wysypką zaczynają się łuszczyć – pojawia się grubopłatowe łuszczenie skóry.
Podejrzenie szkarlatyny? Lepiej podać antybiotyk
Jeżeli szkarlatyna ma łagodne objawy i występują trudności w jej rozpoznaniu, zdaniem lekarzy lepiej jest podać antybiotyk, niż nie, ponieważ powikłania po nieleczonej szkarlatynie są bardzo poważne i mogą sprawiać wiele trudności – w skrajnych przypadkach prowadzą do poważnych niewydolności, a nawet śmierci. Do najczęstszych powikłań nieleczonej lub niedoleczonej szkarlatyny należą poniższe schorzenia:
- zapalenie ucha,
- gorączka reumatyczna,
- zapalenie mięśnia sercowego,
- ostre kłębuszkowe zapalenie nerek,
- ropne zapalenie węzłów chłonnych,
- zapalenie zatok,
- paciorkowcowe zapalenie stawów,
- rzadko: zapalenie płuc, wsierdzia, wątroby lub opon mózgowych.
Nawroty szkarlatyny i anginy
Tak jak wspomnieliśmy, szkarlatyna i angina mogą nawracać. Jeżeli dziecko ma stałe kłopoty ze zdrowiem, należałoby się zastanowić, co jest powodem: czy może jest to brak odporności, czy raczej maluch jest nosicielem bakterii chorobotwórczych? W zależności od diagnozy można podać mu szczepionkę uodparniającą, np. Luivac czy Rybomunyl.
Nawroty anginy paciorkowcowej zdarzają się dość często, bo aż u ok. 20-30% dzieci w okresie 3 miesięcy od pierwszego epizodu. U niektórych dzieci choroba może wystąpić nawet 3-6 razy do roku. Chociaż wszystkie szczepy paciorkowca z grupy A (który wywołuje także szkarlatynę) są wrażliwe na penicylinę, niestety mogą zdarzyć się niepowodzenia w antybiotykoterapii. Najczęściej nawroty choroby spotyka się (mimo leczenia), ponieważ:
- występuje zakażenie wirusowe u nosicieli S. pygones,
- leczenie poprzedniego epizodu było niezgodne z zaleceniami lub wystąpiły zaburzenia wchłaniania (np. antybiotyk był stosowany za krótko lub w zbyt małych dawkach),
- doszło do zakażenia paciorkowcem z nowego szczepu,
- mogło dojść do nieskuteczności działania penicyliny w leczeniu paciorkowcowego zapalenia gardła lub migdałków – z powodu występowania w gardle niektórych drobnoustrojów, które produkują ß-laktamazę (a te z kolei rozkładają penicylinę)
W leczeniu nawrotu anginy spowodowanego nieprzestrzeganiem zaleceń lekarskich, jest stosowanie penicyliny benzatynowej w postaci pojedynczego wstrzyknięcia domięśniowego. Jeżeli powodem jest nosicielstwo S. pygones – podaje się cefadroksyl w jednej dawce dobowej. Jeśli natomiast przyczyna nawrotu nie jest zidentyfikowana, podaje się klindamycynę w trzech dawkach przez 10 dni lub amoksycylinę z klawulanianem (2 dawki przez 10 dni).
Bibliografia
- Hryniewicz W., Ozorowski T., Radzikowski A. i wsp.: Rekomendacje postępowania w pozaszpitalnych zakażeniach układu oddechowego 2016.
- Kuchar E., Jak należy postępować w przypadku nawrotu paciorkowcowego zapalenia gardła lub szkarlatyny po prawidłowym leczeniu penicyliną fenoksymetylową?, https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.6.3.27.
