Ciśnieniomierze – rodzaje
Kontrola ciśnienia tętniczego krwi jest niezwykle ważna dla zachowania dobrego zdrowia, gdyż stanowi jedną z podstawowych metod profilaktyki przeciwko bardzo powszechnym chorobom sercowo-naczyniowym. Przyjrzyjmy się aparatom, za pomocą których można zmierzyć ciśnienie:
- Aparat rtęciowy – wykorzystuje rtęć jako element, który równoważy ciśnienie w mankiecie na ramieniu. Wyniki są bardzo dokładne.
- Aparat zegarowy (sprężynowy) – działa na zasadzie mechanizmu aneroidowego, czyli zamienia wartość ciśnienia w mankiecie na ramieniu, na odpowiednie ustawienie wskazówki manometru. Manometr skaluje się na tarczy w mm słupa rtęci. Tego typu aparaty często stosują lekarze.
- Aparat elektroniczny/automatyczny (cyfrowy) – to całkowicie automatyczny sprzęt, który z powodzeniem można używać w domu. Zasada działania poleca na oscylometrycznej metodzie pomiaru zmian ciśnienia w mankiecie osoby badanej. Mogą występować zarówno w wersji naramiennej, jak i nadgarstkowej.
- Aparat półautomatyczny – dostępny w wersji tylko naramiennej. Częściowo jest zautomatyzowany, a takie funkcje, jak pompowanie powietrza, jest wykonywane ręcznie za pomocą gruszki.
- Aparat do pomiaru RR klasy HiEnd – to ciśnieniomierz elektroniczny, dedykowany typowo dla lekarzy. To doskonały sprzęt, który wykorzystuje metodę osłuchową Korotkowa. Badanie ciśnienia wykonuje się w tym przypadku manualnie, ale pomiar wartości ciśnienia wykonuje system elektroniczny, który także dba o automatyczną kalibrację czy też reguluje tempo deflacji.
Ciśnieniomierze – wady i zalety poszczególnych typów
Poniżej przedstawiamy wszystkie wady i zalety wymienionych wyżej rodzajów ciśnieniomierzy.
1. Ciśnieniomierz rtęciowy
Wśród zalet możemy wymienić dużą dokładność i brak wymogu kalibracji. Są to ponadto aparaty walidowane wg ESH International Protocol by Graves.
Wad niestety jest nieco więcej. Po pierwsze, ciśnieniomierze rtęciowe mają dość dużą masę i gabaryty, a po drugie – ważniejsze – zawierają toksyczną rtęć (może ona parować nawet wtedy, gdy sprzęt jest użytkowany prawidłowo). Kolejna wada to fakt, że tego typu ciśnieniomierze wymagają statycznego i płaskiego podłoża do prawidłowego pomiaru, są niepraktyczne podczas samobadania, a także mało odporne na różne urazy mechaniczne. Jednak dokładność aparatów rtęciowych sprawia, że nadal cieszą się popularnością poza krajami Unii Europejskiej (od kilku lat sprzedaż aparatów rtęciowych jest w Unii Europejskiej zakazana, ale ich stosowanie w gabinetach lekarskich jest dopuszczalne).
2. Ciśnieniomierz zegarowy
Wśród zalet ciśnieniomierzy zegarowych możemy wymienić małą masę i wymiary, możliwość badania w różnych pozycjach, komfort podczas samobadania, dokładny pomiar manualny (wykorzystuje się stetoskop), a także brak zawartości rtęci. Są to także aparaty często walidowane wg ESH International Protocol by Graves.
Wśród wad z kolei znajdziemy takie punkty, jak wymóg okresowej kalibracji (co 2 lata lub według zaleceń producenta – niektóre ciśnieniomierze muszą być kalibrowane nawet co 6 miesięcy) i brak odporności na urazy mechaniczne.
3. Ciśnieniomierz elektroniczny automatyczny lub półautomatyczny
Zaletą ciśnieniomierzy elektronicznych jest pomiar automatyczny (lub półautomatyczny), co sprawia, że świetnie nadają się do domowego użytki i codziennej kontroli ciśnienia krwi. Tego typu aparaty mają małe wymiary i nie wymagają stabilnego podłoża podczas badania.
Niestety mają także wady. Przede wszystkim wykazują błąd pomiarowy w metodzie oscylometrycznej – często przekraczane są wartości określone przez ESH International Protocol by Graves. Po drugie, określają „orientacyjnie” ciśnienie tętnicze i często konieczne jest wykonanie kilku pomiarów w ostępach kilku-minutowych, aby uzyskać wiarygodny wynik. Niestety ciśnieniomierze automatyczne lub półautomatyczne nie mogą być stosowane jako podstawa do określania wartości ciśnienia w jednostkach ochrony zdrowia, zwłaszcza u osób starszych.
Kolejne wady to: konieczność stosowania baterii, mała odporność na uszkodzenia mechaniczne i warunki atmosferyczne, brak możliwości stosowania u dzieci i zalecenie, aby nie stosować ich u osób starszych.
Mimo wielu wad i braku dokładności, ciśnieniomierze automatyczne lub półautomatyczne poleca się do kontroli zmian ciśnienia w warunkach domowych – w tym celu w zupełności wystarczą.
4. Ciśnieniomierze eletroniczno-manualne klasy Hi-End
To zdecydowanie jedne z najdokładniejszych ciśnieniomierzy (są fabrycznie skalibrowane do 0,4 mm Hg) i stanowią standard do kalibracji innych ciśnieniomierzy. Wykonują bardzo dokładny pomiar manualny za pomocą stetoskopu. Ze względu na dokładność, są dedykowane dla lekarzy (są walidowane wg ESH International Protocol by Grave. Zaletą jest także brak konieczności zapewnienia stabilnego podłoża podczas badania oraz brak rtęci. Jeśli chodzi o urazy mechaniczne, są umiarkowanie odporne. Co więcej, na rynku dostępne są ciśnieniomierze klasy Hi-End samokalibrujące, co oznacza, że wymagają kalibracji praktycznie co 4-5 lat! Ostatnią zaletą jest fakt, że takie ciśnieniomierze mogą być wykorzystywane do pomiaru ciśnienia w każdej grupie wiekowej – wystarczy dostosować rozmiar mankietu.
Czy taki sprzęt ma wady? Niestety tak. Ciśnieniomierze Hi-End wymagają baterii, mają duży rozmiar, są drogie i wrażliwe na warunki atmosferyczne. Jednak na tle licznych, niepodważalnych zalet, wymienione wady zwykle nie stanowią problemu.
Jaki wybrać rodzaj ciśnieniomierza? Podsumowanie
- Jak pokazują powyższe opisy wad i zalet poszczególnych ciśnieniomierzy, najwięcej zalet i najmniej wad mają ciśnieniomierze elektroniczne klasy Hi-End. Ich główną zaletą jest bardzo wysoka dokładność (najwyższa) – są m.in. standardem do kalibracji innych ciśnieniomierzy. Wadą takich urządzeń jest niestety stosunkowo wysoka cena.
- Alternatywą dla ciśnieniomierzy Hi-End mogą być ciśnieniomierze zegarowe, jednak aby dawały wiarygodne wyniki, muszą być kalibrowane co 1-2 lata. Zaletą jest łatwość obsługi i małe gabaryty, a także dobra dokładność. Niestety nie sprawdzą się w warunkach domowych, jeżeli użytkownicy nie potrafią mierzyć ciśnienia osłuchowo – także wtedy, gdy występuje zintegrowany stetoskop i mankiet z klamrą D.
- Ciśnieniomierze rtęciowe – doskonałe pod względem jakości pomiaru, niestety zawierają toksyczną rtęć, więc nie są polecane – mogą być bowiem szkodliwe.
- Ciśnieniomierze automatyczne są najłatwiejsze w użytkowaniu – zwłaszcza nadgarstkowe – jednak nie dają pomiarów na tyle dokładnych, aby mogły być stosowane w ośrodkach ochrony zdrowia. Nadają się jedynie do mierzenia zmian ciśnienia w warunkach domowych – w tym celu będą wystarczające. Niestety nie poleca się ich do mierzenia ciśnienia dzieciom i osobom starszym. Czy zatem nie warto kupować ciśnieniomierza automatycznego lub półautomatycznego? Jeżeli celem jest kontrola zmian ciśnienia w domu, każdego dnia – warto – ale przy zakupie zwróć uwagę, czy sprzęt posiada rekomendacje krajowych stowarzyszeń nadciśnienia tętniczego (wówczas aparat jest bardziej miarodajny; zwykle sprzęt z takimi certyfikatami jest droższy od innych).
Ciśnieniomierz – jak dobrać mankiet?
Poza wyborem rodzaju ciśnieniomierza, bardzo istotny jest dobór odpowiedniego mankietu.
1. Rozmiar mankietu
Po pierwsze, skupmy się na rozmiarze mankietu, gdyż ten ma ogromny wpływ na wiarygodność badania. Jak go dobrać? Szerokość gumowego balonu znajdującego się wewnątrz mankietu, powinna mniej więcej odpowiadać ok. 0,4 obwodu ramienia. Długość z kolei powinna odpowiadać ok. 0,75 obwodu ramienia.
Jeżeli mankiet będzie za wąski albo za krótki, wartość uzyskana w badaniu będzie zawyżona – a w drugą stronę działa to analogicznie. Z tego powodu producenci zawsze określają rozmiar mankietu, stosując oznaczenia lub nazwy. I tak kolejno mamy mankiety standardowe (obwód ramienia wynosi 20-32 cm), mankiety dla osób otyłych lub z rozbudowanym mięśniem (powyżej 32 cm), mankiety dla noworodków, niemowląt i dzieci.
2. Liczba przewodów
Dotyczy to ciśnieniomierzy zegarowych, które składają się z systemu pompującego powietrze, uciskającego tętnicę (mankiet) oraz manometru (mierzy ciśnienie powietrza). Manometr może być połączony z układem powietrza za pomocą integracji z gruszką lub poprzez rozdzielenie z gruszką. W przypadku systemów zintegrowanych z gruszką, wystarczy do mankietu poprowadzić tylko jeden przewód, co jest bardzo wygodne. Niestety taki system wiąże się z występowaniem tylko jednego manometru, co oznacza, że szybciej reaguje on na zmiany ciśnienia podczas pompowania, co utrudnia odczyt i ocenę wartości ciśnienia. Z tego powodu bardziej poleca się ciśnieniomierze zegarowe z dwoma przewodami lub rozdzielone z gruszką – szczególnie te drugie są bardziej miarodajne, ale mniej wygodne.
3. Sposób zakładania mankietu
Kolejny aspekt to łatwość zakładania mankietu na ramię – co ma szczególne znaczenie przy samobadaniu ciśnienia w warunkach domowych. Najczęściej stosuje się metalową klamrę (tzw. pierścień D), wokół której mankiet jest na stałe przewinięty i ma zapięcie na rzep – co ułatwia prawidłowe, samodzielne założenie. Utrudnieniem mogą być natomiast mankiety, które posiadają jeszcze stetoskop zintegrowany – zwykle tego typu mankiety stosuje się w domowych ciśnieniomierzach zegarowych.
Ciśnieniomierz powinien mieć certyfikat!
Jeśli zależy Ci na dokładnym pomiarze w warunkach domowych, przy zakupie sprzętu zwracaj uwagę, czy posiada certyfikat/rekomendację potwierdzającą dokładność.
Dowiedz się, jakie są normy ciśnienia krwi i pulsu - TUTAJ.
Bibliografia
- Krzysztof Rewiuk, Jerzy Gąsowski, Najczęstsze błędy podczas pomiaru ciśnienia, portal Medycyna Praktyczna, dział dla pacjentów (06.01.2021).
- Szczęch R., Narkiewicz K., Jak mierzyć ciśnienie tętnicze?, Choroby Serca i Naczyń 2006, tom 3, nr 4, 219–220.
