Czym jest ciśnienie tętnicze krwi?
Ciśnienie tętnicze krwi to nacisk, jaki wywiera krew na ściany tętnic. Ciśnienie mierzy się za pomocą ciśnieniomierza. Parametr ten jest bardzo istotny dla funkcjonowania całego organizmu: w przypadku za niskiego ciśnienia może dojść np. do wstrząsu zagrażającego życiu, natomiast za wysokie ciśnienie powoduje m.in. choroby nerek, serca i często jest przyczyną przedwczesnej śmierci. Jeśli nadciśnienie nie jest leczone, prowadzi do wielu zaburzeń sercowo-naczyniowych, takich jak zawał serca czy udar mózgu, co stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia pacjenta.
Ciśnienie możemy kontrolować samodzielnie w domu za pomocą ciśnieniomierza. Pomiar zajmuje krótką chwilę i warto pamiętać, że w wielu przypadkach taka kontrola ratuje życie. Wynik podawany jest w dwóch liczbach, np. 140/90 mm Hg. Pierwsza w z liczb mówi nam o ciśnieniu skurczowym (moment, gdy serce się kurczy, aby spowodować wyrzut krwi do tętnic), a druga – o ciśnieniu rozkurczowym (momenty pomiędzy skurczami).
Jakie jest prawidłowe ciśnienie krwi?
O prawidłowym ciśnieniu i pulsie szerzej pisaliśmy w osobnym artykule – zachęcamy do jego przeczytania. Tymczasem przedstawimy skrótowo normy ciśnienia tętniczego krwi, ustalone przez wiele towarzystw medycznych i naukowych. Obecnie za optymalne ciśnienie uznaje się wartość 120/80 mm Hg, natomiast wynik w przedziale 120-129/80-84 mm Hg to ciśnienie prawidłowe. Jeżeli ciśnieniomierz pokazuje wartość w przedziale 130-139/85-89, nadal jest to prawidłowe ciśnienie, ale na granicy nadciśnienia i powinno nam alarmować – w tej sytuacji należy wprowadzić codzienną kontrolę ciśnienia, a także zmienić styl życia na taki, który będzie sprzyjał obniżeniu ciśnienia (np. wprowadzenie regularnej aktywności, zmiana diety na zgodną z piramidą żywienia, eliminacja soli w diecie, rzucenie używek). Jeżeli natomiast wartość ciśnienia będzie wynosić 140/90 lub więcej, mówimy tu o stwierdzonym nadciśnieniu, które może występować w trzech stopniach zaawansowania:
- 140-159/90-99 – łagodne nadciśnienie,
- 160-179/100-109 – umiarkowane nadciśnienie,
- więcej lub równe 180/110 – ostre nadciśnienie.
Poniższa tabela przedstawia różne normy ciśnienia tętniczego krwi, które ustalano na przestrzeni lat w Unii Europejskiej oraz USA.
Jak zmierzyć ciśnienie tętnicze krwi? Wskazówki
- Po pierwsze potrzebujemy dobrego ciśnieniomierza. Ciśnieniomierz składa się z komory powietrznej, pompki, a także manometru elektronicznego, rtęciowego lub sprężynowego. Warto kupić taki ciśnieniomierz, który posiada certyfikat jakości towarzystw medycznych. Jeśli chodzi o wybór między ciśnieniomierz naramiennym a nadgarstkowym, za bardziej wiarygodny uznaje się ciśnieniomierz naramienny.
- Najlepiej jest wykonywać codziennie po 2 pomiary w odstępach kilkuminutowych, a także 2 razy dziennie – rano i wieczorem o stałych porach. Aby wynik był wiarygodny, należy oprzeć rękę na stole (nie trzymać jej w powietrzu).
- Na czas pomiaru należy wyłączyć telewizor, radio oraz inne głośne urządzenia.
- Pierwsze badanie należy wykonać na obu ramionach (prawym i lewym), po czym zapamiętać, na którym z nich ciśnienie jest wyższe (zwykle ciśnienia te się nieznacznie różnią). W przyszłości wystarczy już dokonywać pomiarów na jednej ręce, ale należy wybrać tę, na której podczas pierwszego badania ciśnienie było wyższe.
- Mankiet ciśnieniomierza należy założyć ok. 3 cm nad zgięciem łokcia, a pod nim powinny się zmieścić 2 palce. Jeżeli tak nie jest, opaska jest założona za mocno i należy ją rozluźnić. Po założeniu mankietu nie zmieniamy pozycji ręki i nią nie poruszamy. Ponadto podczas badania trzeba także przyłożyć stetoskop do górnej części dołu łokciowego.
- Ręka do badania powinna być całkowicie odsłonięta. Należy nie tylko zdjąć z niej ubranie, ale także biżuterię czy zegarek.
- Mankiet powinien znajdować się na wysokości serca. Jeżeli będzie znajdował się niżej, wynik może być zawyżony, natomiast jeśli znajdzie się wyżej – wynik może być zaniżony.
- Stopy powinny znajdować się na podłodze, nogi – luźno rozstawione, a plecy powinny być oparte.
- Podczas badania nie rozmawiaj, gdyż może to zawyżyć wynik.
Poniższa grafika opracowana przez Polską Agencję Prasową, doskonale obrazuje zasady mierzenia ciśnienia tętniczego krwi, aby uzyskać wiarygodny wynik.
Co może wpływać na wynik pomiaru ciśnienia?
Istotne jest pamiętać, że na wynik pomiaru ciśnienia ma wpływ kilka czynników. Zalicza się do nich np. stres, kondycja, infekcje, wiek czy choroby przewlekłe. Co ważne, ciśnienie zmienia się także w ciągu doby, co jest całkowicie naturalne – dlatego tak ważne są pomiary o stałych porach i w odpowiednich warunkach (w spokoju i po odpoczynku, przynajmniej 5-10-minutowym). Zalecane jest, aby badania nie wykonywać tuż po jedzeniu i/lub wypiciu kawy – należy odczekać przynajmniej godzinę. Pomiarów należy ponadto dokonywać przed przyjęciem leków.
Poznaj 5 błędów podczas mierzenia ciśnienia!
Poniżej przedstawiamy bardzo przydatne nagranie, w którym lekarz wskazuje 5 częstych błędów popełnianych podczas dokonywania pomiarów ciśnienia krwi.
Badanie ciśnienia holterem – całodobowa kontrola
W niektórych sytuacjach nie wystarczają pomiary ciśnienia krwi za pomocą ciśnieniomierza – wówczas zaleca się holter ciśnieniowy, który jest całodobowym i automatycznym aparatem niepopełniającym błędów pomiarowych. Badanie to może być przeprowadzone także we śnie.
Holter mocuje się na pasku, po czym pompuje się powietrze do opaski, która jest umieszczona na ramieniu. Rozpoczęcie pomiaru sygnalizowane jest dźwiękiem – wówczas zaleca się, aby się zatrzymać, wyprostować ramię i zaprzestać wykonywanie czynności. Holter mierzy ciśnienie co 15 minut w ciągu dnia i co pół godziny w nocy.
Poza samym mierzeniem ciśnienia w taki sposób, pacjent powinien prowadzić notatki ze wszelkich zdarzeń i objawów, które miały miejsce w trakcie wykonywania pomiarów. Należy tam też zanotować przyjmowane leki wraz z ilościami i porami ich zażywania. Pacjent powinien ponadto notować ilość drzemek w ciągu dnia czy godzin snu.
Wskazaniem do badania holterem:
- konieczność oceny spadku ciśnienia w nocy,
- ocena stopnia niedociśnienia,
- nadciśnienie ciążowe,
- podejrzenie nadciśnienia.
Nadciśnienie i niedociśnienie krwi podczas pomiarów
Jeśli pomiary ciśnienia dokonywane przez co najmniej tydzień wskazują wartości wyższe niż te, które pokazują normy (tabela na początku artykułu), oznacza to, że mamy nadciśnienie tętnicze i należy niezwłocznie udać się z wynikami do lekarza. Przyczyn nadciśnienia jest wiele, a jedną z nich stanowi nieprawidłowa dieta – a głównie za dużo soli, produktów wysoko przetworzonych czy picie w dużych ilościach kawy lub alkoholu (bądź palenie papierosów). To wszystko sprawia, że ciśnienie krwi jest podwyższone. Dużą rolę w ciśnieniu ma także aktywność fizyczna – im bardziej siedzący jest tryb życia, tym ciśnienie może być wyższe. Innymi przyczynami nadciśnienia są oczywiście różne choroby (np. choroby serca, nerek, cukrzyca czy zaburzenia hormonalne) oraz wiek (im wiek jest bardziej zaawansowany, tym ciśnienie jest niższe).
Nadciśnienie należy kontrolować i leczyć, gdyż może ono prowadzić do poważnych, nieodwracalnych uszkodzeń w wielu układach organizmu. Powoduje m.in. zawał serca, udar mózgu, niewydolność nerek czy miażdżycę, które to bezpośrednio zagrażają życiu pacjenta.
W przypadku niedociśnienia tętniczego powikłań jest o wiele mniej, jednak nie powinno być ono bagatelizowane. Za niskie ciśnienie krwi wymagające leczenia, uznaje się wartość 100/60 mm Hg lub mniejszą – wówczas mówimy o hipotonii. Osoby o zbyt niskim ciśnieniu skarżą się m.in. na kołatanie serca, brak energii, zmęczenie, osłabienie, bladość cery, problemy z pamięcią i koncentracją, zimne kończyny, szumy w uszach, nudności, przyspieszone tętno. Hipotonia zwykle dotyczy dziewcząt w okresie dojrzewania oraz szczupłych, młodych kobiet, a dotyczy zaledwie 15% populacji.
