Dieta na dnę moczanową: jadłospis, zasady, wskazania

Dna moczanowa a odżywianie

Dna moczanowa to zapalenie stawów spowodowane nadmiernym stężeniem kwasu moczowego we krwi (to tzw. hiperurykemia). To z kolei ma swoje podłoże w zaburzeniach rozkładu białek zwanych purynami.

Nadmierne stężenie kwasu moczowego to podstawowy powód dny moczanowej, dlatego też niezależnie od objawów czy nawet wygaszenia choroby, zaleca się stosowanie diety z ograniczeniem produktów spożywczych zawierających spore ilości puryn, bowiem po dostaniu się do organizmu puryny przekształcają się w procesach metabolicznych w kwas moczowy. Gdy stężenie tego kwasu wzrasta, nasilają się ataki dny moczanowej i dolegliwości bólowe. Jeśli nie zmienimy sposobu odżywiania, ataki mogą przekształcić się w przewlekły stan zapalny.

Osoby chorujące na dnę moczanową nie powinny przekraczać dziennego spożycia 300 mg, a w przypadku aktywnej fazy (czyli podczas ataków) – 120 mg kwasu moczowego na dobę. Nie oznacza to, że mamy teraz chodzić na zakupy z kalkulatorem i tabelkami – wystarczy, że ograniczymy produkty zawierające większe ilości puryn i zwiększymy spożywanie produktów, które sprzyjają wydalaniu kwasu moczowego i zawierają mało puryn.

Dieta niskopurynowa w leczeniu dny moczanowej

Dieta lecząca dnę moczanową polega przede wszystkim na ograniczeniu spożycia pokarmów, które zawierają w dużych ilościach związki purynowe, czyli np.:

• podroby i czerwone mięso,

• tłuszcze zwierzęce (np. masło, smalec),

• alkohol,

• owoce morza i ryby.

Jeśli dodatkowo objawy choroby się nasilają i nastąpił atak dny moczanowej, powinno się dodatkowo ograniczyć spożycie takich warzyw, jak:

• szpinak,

• por,

• brokuł,

• brukselka,

• fasola, soczewica i inne nasiona roślin strączkowych.

Należy z drugiej strony zwiększyć spożycie warzyw, owoców tłuszczów roślinnych (oleje roślinne, orzechy) oraz produktów mlecznych zawierających niewielkie ilości tłuszczu, a także produktów zbożowych o niskim stopniu przetworzenia (np. kasz gruboziarnistych czy chleba razowego). Bardzo istotne jest przy tym spożywanie przynajmniej 1 porcji produktów mlecznych na dobę. Badania wykazały, że osoby, które codziennie spożywały taką ilość produktów mlecznych, miały o wiele lepsze stężenia (niższe) kwasu moczowego we krwi od osób, które nie dbały o codzienne dostarczanie tego typu produktów.

Ważna jest także podaż warzyw i owoców, gdyż te zawierają m.in. błonnik pokarmowy, witaminę C oraz kwas foliowy – substancje te mają udowodnione działanie ochronne przed rozwojem ataków dny moczanowej. Należy również zwrócić uwagę na przyjmowanie tłuszczów. Badania pokazują, że dieta obfitująca w warzywa, owoce i produkty zbożowe z pełnego przemiału, wspomaga usuwanie kwasu moczowego wraz z moczem. Z kolei dieta, która obfituje w tłuszcze, sprzyja gromadzeniu się kwasu moczowego w organizmie, ponieważ tłuszcze wpływają na wchłanianie zwrotne puryn (węglowodany natomiast wzmagają wydalanie moczanów z moczem, więc są wskazane).

Dna moczanowa: produkty zalecane i niewskazane

Z diety należy wykluczyć pokarmy bogate w związki purynowe, czyli np. szproty, sosy i wywary z mięsa (np. rosół), galarety mięsne i rybne, ryby wędzone, konserwy, golonkę. Należy również zrezygnować z czekolady, stosowania marynat, przypraw korzennych, a nawet musztardy czy pieprzu. Konieczne jest ograniczenie dostarczania tłuszczu – np. poprzez zrezygnowanie z dodawania śmietany do zupy czy smarowania pieczywa masłem. Powinno się także unikać smażenia i pieczenia na tłuszczu oraz obsmażania przed duszeniem. Zaleca się natomiast takie produkty, jak ser, mleko, ryż, owoce zawierające małą ilość puryn, jaja.

Potrawy powinny być łagodne (nie pikantne) i spożywane regularnie w ciągu doby – najlepiej 4-5 razy dziennie, przy czym ostatni posiłek należy zjeść najpóźniej na 3-4 godziny przed snem, ponieważ w nocy zwiększa się zatrzymywanie w organizmie kwasu moczowego.

Co można pić? Najlepsza będzie woda, słabe napary ziołowe i herbaty, a także kompoty. Z kolei podczas napadu dny moczanowej można sięgnąć po wodę alkaliczną. Warto dostarczać jak najwięcej wody, ponieważ odpowiednie nawodnienie organizmu wzmaga wydalanie kwasu moczowego wraz z moczem, co dodatkowo zapobiega także tworzeniu się kamieni nerkowych. Zaleca się picie ok. 3 l wody dziennie.

Poniższa tabela będzie pomocna w ułożeniu jadłospisu u osób chorych na dnę moczanową.

Szczególnie negatywnie na organizm działają potrawy, które zawierają duże ilości puryn urykogennych, np. adeina, guanina, ksantyna i hipoksantyna.

Co warto jeść przy dnie moczanowej?

Bardzo korzystnie na łagodzenie objawów dny moczanowej wpływają produkty takie, jak czereś nie, wiśnie, porzeczki, maliny, pomarańcze, brzoskwinie, jabłka, gruszki i kiwi. Bardzo niską zawartość puryn mają także pomidory, sałata, rzodkiewki, ziemniaki, marchew, cebula, twaróg, jogurty, chleb pszenny, bakłażany i ser edamski – warto zatem spożywać takie produkty na co dzień.

Niezwykle istotne jest dostarczanie białka w postaci produktów mlecznych. Szczególnie poleca się jedzenie jogurtów beztłuszczowych oraz odtłuszczonego mleka. Produkty mleczne o niskiej zawartości tłuszczu działają bowiem ochronnie w przypadku dny moczanowej. Stwierdzono, że białka mleka (czyli kazeina i laktoalbumina) obniżają stężenie kwasu moczowego we krwi, stymulując wydalanie go wraz z moczem. Możliwe jest także, że witamina D zawarta w przetworach mlecznych pełni dodatkową rolę profilaktyczną,

Należy natomiast ograniczać słodkie owoce i napoje słodzone, które zawierają dużo fruktozy – wysoka podać fruktozy jest jednym z czynników powodujących rozwój dny moczanowej.

Z kolei spożywanie witaminy C może obniżać ryzyko wystąpienia choroby. Natomiast podczas ataku dny moczanowej warto jeść wiśnie, gdyż zawierają one związki fenolowe, a te mogą redukować skutecznie stan zapalny i zmniejszać dolegliwości bólowe.

Dna moczanowa – jadłospis diety purynowej na 7 dni (ok. 1600 kcal)

Poniżej przedstawiam przykładowy jadłospis diety purynowej do codziennego stosowania. W przypadku ataku dny moczanowej konieczne jest wprowadzenie większych restrykcji, wyłączając dodatkowo niektóre produkty (czytaj wyżej).

Dzień 1

• Śniadanie: kanapka z pastą z makreli gotowanej z majonezem, do tego ogórek kiszony, 2 kromki chleba pełnoziarnistego i koktajl z jarmużu, kiwi i wody.

• II śniadanie: makaron z owocami na mleku (np. z jabłkami).

• Obiad: zupa jarzynowa z włoszczyzną, ziemniakami, koperkiem i olejem rzepakowym. Na drugie danie zapiekana papryka czerwona z chudą wieprzowiną, marchwią, ogórkiem kiszonym natką pietruszki w towarzystwie pieczonych bez tłuszczu ziemniaków.

• Podwieczorek: bułka grahamka z białym (chudym) serem twarogowym i sałatka owocowa (z jabłka, gruszki, winogrona, brzoskwini).

• Kolacja: bułka grahamka z piersią indyka oraz surówka z papryki, marchwi, sałaty rzymskiej, pomidora z olejem rzepakowym.

Dzień 2

• Śniadanie: chleb żytni z margaryną i pastą twarogową z rzodkiewką i papryką czerwoną oraz jogurtem naturalnym.

• II śniadanie: chleb żytni z szynką wieprzową gotowaną, sałatą, pomidorem, margaryną. Dodatkowo szklanka kefiru.

• Obiad: zupa krem z dyni oraz pieczeń wołowa z kaszą gryczaną i marchewką z groszkiem zielonym.

• Podwieczorek: owsianka z płatków jęczmiennych z owocami (np. gruszką) i kefirem.

• Kolacja: łosoś na parze z surówką z sałaty, pomidora z natką pietruszki i oliwą z oliwek. Do tego bułka grahamka.

Dzień 3

• Śniadanie: omlet z 1 jajka ze szczypiorkiem w towarzystwie surówki z papryki czerwonej, cebuli, pomidora i sałaty.

• II śniadanie: chleb żytni razowy z szynką wieprzową gotowaną i margaryną. Dodatkowo sałatka owocowa (gruszka, banan, jabłko) i szklanka kefiru.

• Obiad: zupa pomidorowa z makaronem. Na drugie danie wołowina duszona z gotowanymi ziemniakami i mizerią (z jogurtem naturalnym).

• Podwieczorek: kisiel z jabłkiem tartym oraz szklanką kefiru.

• Kolacja: pierś z indyka gotowana na parze z makaronem gryczanym oraz surówką z sałaty.

Dzień 4

• Śniadanie: ryż na mleku z mandarynką.

• II śniadanie: sałatka z piersi indyka z pomidorem, cebulą i papryką. Dodatkowo kromka chleba żytniego razowego posmarowana margaryną.

• Obiad: zupa ogórkowa z szybką wieprzową i ziemniakami. Na drugie danie zapiekanka makaronowa z szynką wieprzową i warzywami (papryka czerwona, cebula, brokuł, czosnek).

• Podwieczorek: budyń z kaszy jaglanej ze śliwkami i miodem.

• Kolacja: chleb żytni razowy posmarowany margaryną, z polędwicą wieprzową. Dodatkowo 1-2 liście sałaty i do picia bawarka (mleko z herbatą).

Dzień 5

• Śniadanie: naleśniki z serem twarogowym, dżemem morelowym, pomarańczą. Do picia szklanka maślanki.

• II śniadanie: chleb żytni razowy z cykorią, jabłkiem oraz pieczoną piersią z indyka.

• Obiad: barszcz czerwony z ziemniakami i łyżką jogurtu naturalnego. Na drugie danie pieczona pierś z indyka z kaszą gryczaną i surówką z kiszonek kapusty oraz marchewki.

• Podwieczorek: chleb pszenny z margaryną, chudym serem twarogowym. Dodatkowo sałatka z gruszką, miodem i orzechami włoskimi, a do picia szklanka kefiru.

• Kolacja: chleb żytni razowy z szynką gotowaną i margaryną. Do tego sałatka z gotowanym jajkiem i pomidorem.

Dzień 6

• Śniadanie: płatki owsiane z jogurtem naturalnym i jabłkiem oraz kanapki z chleba razowego z jajkiem na twardo i pomidorem.

• II śniadanie: chudy ser twarogowy z jogurtem naturalnym, rzodkiewką, papryką czerwoną i pomidorem. Do tego chleb żytni razowy z margaryną.

• Obiad: zupa cebulowa z ziemniakami. Na drugie danie ryba pieczona z ryżem brązowym i surówką z kapusty pekińskiej i marchwi.

• Podwieczorek: budyń bananowy.

• Kolacja: makaron z chudym serem twarogowym i gruszką.

Dzień 7

• Śniadanie: płatki owsiane na mleku z dodatkiem kiwi oraz kanapka z margaryną i pieczonym schabem na liściu sałaty.

• II śniadanie: jajko na miękko, sałatka z pomidorem, sałatą lodową i cebulą, 1 kromka chleba graham.

• Obiad: zupa krem z marchwi z ziemniakami i jogurtem naturalnym. Na drugie danie indyk zapiekany z suszonymi pomidorami oraz z ziemniakami i surówką z czerwonej papryki i ogórka.

• Podwieczorek: budyń waniliowy z jabłkiem.

• Kolacja: chleb żytni razowy z serkiem homogenizowanym, ogórkiem świeżym. Do picia szklanka kefiru.

Jakie zasady wdrożyć do diety w przebiegu dny moczanowej?

Poza stosowaniem się do powyższych zaleceń, konieczne jest zapoznanie się z zasadami, jak prowadzić dietę, aby skutecznie leczyła dnę moczanową. Przede wszystkim jedz w ciągu dnia 4-5 posiłków w odstępach 3-4 godzinnych. Ostatni posiłek zjadaj na 3-4 godziny przed snem. Wypijaj ok. 3 litrów wody dziennie. Staraj się pić po każdym posiłku oraz przed snem, aby ułatwić wydalanie kwasu moczowego wraz z moczem. Wykorzystuj ponadto sposoby obróbki termicznej, które nie wymagają zastosowania tłuszczu. Warto np. gotować na parze czy piec bez tłuszczu, zamiast smażyć na patelni. Gotowanie w dużej ilości wody dodatkowo zmniejsza zawartość puryn w produktach!

Ostatnia zasada to dbanie odpowiednie BMI i masę ciała. Dna moczanowa niestety zwykle dotyczy osób, które mają nieprawidłową wagę, głównie nadwagę i otyłość. Unikaj z drugiej strony gwałtownych spadków masy ciała, gdyż te mogą Ci zaszkodzić. Odchudzaj się zatem rozsądnie, stosując zasady opisane w niniejszym artykule oraz zawarte w Piramidzie Żywienia.

Bibliografia

• Kaneko K., Aoyagi Y., Fukuuchi T. i wsp. (2014). Total Purine and Purine Base Content of Common Foodstuffs for Facilitating Nutritional Therapy for Gout and Hyperuricemia. Biol. Pharm. Bull. 37(5): 709–721.

• Morais A., Passos T., Maciel B. i wsp. (2020) Can Probiotics and Diet Promote Beneficial Immune Modulation and Purine Control in Coronavirus Infection?. Nutrients 2020, 12(6), 1737.

• Drzewiecka K., Suliburska J. (2012). Dietoterapia skazy moczanowej. Forum Zaburzeń Metabolicznych, 3(3): 125–129.

• Piekarczyk A., Dietoterapia przy podwyższonym kwasie moczowym i dnie moczanowej, Żory 2018.