Dieta lekkostrawna z ograniczeniem tłuszczu (dieta wątrobowa)

Dieta lekkostrawna z ograniczeniem tłuszczu, czyli dieta wątrobowa

Dieta lekkostrawna w podstawowej wersji polega na spożywaniu produktów, których trawienie jest stosunkowo łatwe i które nie powodują takich objawów, jak wzdęcia czy zgaga. Zakazana jest przede wszystkim żywność wysoko przetworzona, potrawy smażone (zamiast tego należy piec lub gotować na parze bądź tradycyjnie), produkty ciężkostrawne, produkty typu fast food. Istnieje ponadto wersja diety lekkostrawnej, w której dodatkowo ogranicza się tłuszcze (to tzw. dieta wątrobowa) – taka dieta jest szczególnie polecana w schorzeniach układu pokarmowego: polipach, chorobach wątroby, żołądka czy jelit. Jest także polecana w przewlekłym zapaleniu oraz kamicy pęcherzyka żółciowego (lub dróg żółciowych), w przewlekłym zapaleniu wątroby oraz jej marskości, we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego oraz przy przewlekłym zapaleniu trzustki.

Zasady diety lekkostrawnej z ograniczeniem tłuszczu (diety wątrobowej)

• Dieta powinna składać się z 5-7 posiłków o niewielkiej objętości, ale spożywanych regularnie. Przy marskości wątroby zaleca się dodatkowo jedzenie kolacji bogatej w węglowodany.
• Temperatura posiłków powinna wynosić ok. 40 stopni Celsjusza – niewiele więcej od temperatury ciała człowieka. Zakazane są posiłki i napoje gorące.
• Powinno się ograniczyć spożywanie tłuszczów zwierzęcych – zamiast nich należy wybierać niewielkie ilości zdrowych tłuszczów roślinnych.
• Zaleca się unikać soli – dobowa dopuszczalna dawka wynosi 1500 g. Sól kuchenną należy zamienić na sól niskosodową.
• Należy unikać produktów wzdymających, takich jak warzywa kapustne i nasiona roślin strączkowych.
• Jeśli chodzi o przyrządzanie potraw, nie powinno się smażyć. Zamiast tego można gotować w wodzie i na parze, dusić (ale bez tłuszczu), piec w folii do pieczenia.
• Zupy oraz sosy należy przygotowywać tylko na wywarach warzywnych – nie mięsnych. Dopuszcza się lekkie zabielenie zupy lub sosu niskotłuszczowym jogurtem lub mlekiem.

Co można jeść na diecie wątrobowej?

Dieta lekkostrawna z ograniczeniem tłuszczu (dieta wątrobowa) to tak naprawdę zdrowe odżywianie zgodne z piramidą żywienia. Istotne jest jedynie unikanie produktów, które mogłoby być gorzej trawione, a przy wersji z ograniczeniem tłuszczu należy unikać tłuszczów pochodzenia zwierzęcego oraz sięgać po odtłuszczone warianty nabiału. Poniżej przedstawiamy listę produktów dozwolonych oraz zakazanych na opisywanej diecie. Pełny jadłospis oraz zasady podstawowej wersji diety lekkostrawnej znajdziecie TUTAJ.

1. Napoje dozwolone i zakazane

Jeśli chodzi o napoje, dozwolone jest:

• mleko 2%,
• jogurty naturalne,
• maślanki i kefiry naturalne,
• herbata czarna, owocowa, ziołowa,
• soki owocowe i warzywne,
• napoje mleczno-owocowe,
• woda niegazowana z niską zawartością sodu.

Napoje zakazane to m.in. alkohol, kakao, kawa, mocna herbata, mleko 3,2%, pełnotłuste jogurty i kefiry, woda gazowana, napoje gazowane i słodzone.

2. Pieczywo dozwolone i zakazane (oraz dodatki)

Pieczywo dozwolone na diecie lekkostrawnej to m.in.:

• chleb pszenny lub mieszany,
• bułki kajzerki,
• sucharki,

Zakazane natomiast jest następujące pieczywo:

• pieczywo chrupkie,
• chleb żytni,
• chleb razowy,
• chleb graham pszenny,
• pieczywo razowe ze słonecznikiem lub otrębami,
• pieczywo cukiernicze.

Istotne jest także zwracanie uwagi na dodatki do pieczywa. Dozwolone są margaryny miękkie kubkowe, twaróg (chudy), odtłuszczone serki do smarowania, chude wędliny (np. z kurczaka czy indyka), ścięte białko jaja, pasty warzywne, miód, dżem bez pestek. Zakazane natomiast są tłuste wędliny, smalec, pełnotłuste sery i twarogi, konserwy, serki topione, sery typu Feta i Fromage, jaja gotowane, dżemy zawierające pestki, twarde margaryny oraz masło.

3. Zupy oraz sosy – dozwolone i zakazane

Dozwolony jest jarski rosół, jarska zupa jarzynowa i ziemniaczana, przetarta zupa owocowa, krupnik. Z sosów można spożywać sosy łagodne, takie jak koperkowy, cytrynowy czy pomidorowy oraz sosy owocowe. Zakazane są tłuste zupy zawiesiste na wywarach, zupy na wywarach mięsnych, grzybowych i kostnych, sosy zasmażane i zaprawiane śmietaną, sosy i zupy z warzyw wzdymających, sosy ostre.

Jeśli chodzi o dodatki do zup i sosów, dozwolone są bułki pszenne, kasza manna i jęczmienna, kasza wiejska, kasza krakowska, grzanki, ryż biały, ziemniaki, kluski lane na białkach, makaron nitki. Zakazane są kluski kładzione i grube makarony, a także łazanki, nasiona roślin strączkowych, jaja na twardo i kluski francuskie.

4. Dozwolone i zakazane mięso oraz ryby

Dozwolone są chude mięsa, takie jak cielęcina, królik, indyk, kurczak czy młoda wołowina. Z ryb możemy spożywać dorsza, solę, pstrąga, mintaja, halibuta, morszczuka, sandacza i szczupaki. Produkty te powinny być duszone bez osmażania, gotowane w wodzie lub na parze bądź pieczone bez użycia tłuszczu.

Zakazane są:

• wieprzowina,
• baranina,
• kaczka,
• dziczyzna,
• podroby,
• karp,
• węgorz,
• śledzie,
• sardynki,
• łosoś.

Należy ponadto unikać potraw marynowanych i wędzonych.

5. Dozwolone i zakazane potrawy półmięsne oraz bezmięsne

Dozwolone są takie potrawy, jak risotto, pierogi leniwe na białkach oraz kluski biszkoptowe na białkach, a także wszelkie potrawy warzywne. Zakazane natomiast są takie potrawy, jak bigos, fasolka po bretońsku, placki ziemniaczane, naleśniki z mięsem, pierogi i knedle, krokiety, bliny, kotlety i wszelkie potrawy smażone.

6. Dozwolone i zakazane tłuszcze

Dozwolone są oleje roślinne i margaryny miękkie. Bezwzględnie zakazany jest smalec, boczek, słonina i łój oraz margaryny twarde.

7. Dozwolone i zakazane warzywa oraz owoce

Należy sięgać przede wszystkim po warzywa młode i soczyste, zwłaszcza marchew, cukinię, patisony, pomidory, szpinak, fasolka szparagowa, buraczki, dynia, kalafior, brokuły, groszek zielony, ogórek kwaszony, kapusta pekińska, natka, koperek, cykoria. Dozwolone są ziemniaki gotowane i pieczone. Potrawy powinny być gotowane w wodzie lub na parze bądź przetarte i drobno rozdrobnione.

Zakazane są głównie warzywa kapustne, cebula, czosnek, ogórki, brukiew, por, rzepa, szparagi, rzodkiewka, seler, suche nasiona roślin strączkowych, sałatki z majonezem, warzywa marynowane i solone.

Jeśli chodzi o owoce, powinno się sięgać po owoce jagodowe, winogrona bez pestek, melony, brzoskwinie, morele, jabłka (pieczone i gotowane), banany, kiwi, cytrusy. Zakazane są gruszki, daktyle, śliwki, czereśnie, figi i owoce marynowane.

8. Dozwolone i zakazanedesery

Z deserów możemy sobie pozwolić na kisiele, budynie, kompoty, soki owocowe własnej roboty i przeciery owocowe (też domowe), suflety i galaretki. Zakazane są wszelkie tłuste ciasta, batony, czekolady, lody, chałwa oraz wszystkie słodycze zawierające orzechy lub kakao.

Przykładowy jadłospis diety wątrobowej

• I śniadanie: kawa zbożowa, chleb pszenny, masło, chuda wędlina, pomidor bez skórki
• II śniadanie: bułka pszenna z chudym twarogiem, pieczone jabłko
• Obiad : zupa jarzynowa, ziemniaki puree, pulpety gotowane, gotowana marchew
• Podwieczorek: galaretka owocowa
• Kolacja: risotto z warzywami, herbata

Bibliografia

• Ciborowska H., Rudnicka A.: Żywienie w chorobach miąższu wątroby. Dietetyka żywienia zdrowego i chorego człowieka. Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa 2004.
• Jarosz M.: Praktyczny poradnik dietetyki. Wydawnictwo ŻŻ, Warszawa 2010.
• M. Jarosz. Zasady prawidłowego żywienia w szpitalach. IŻŻ, 2011.