Jak dochodzi do anoreksji?
Anoreksja bulimiczna to choroba, której początek jest podobny do anoreksji restrykcyjnej. Początkowo przechodzi się na dietę, co jest startem do zaburzeń odżywiania. Osoba przestaje jeść i wówczas wybiera jedno z 3 rozwiązań:
- wraca do normalnego odżywiania – i wtedy nie dochodzi do rozwoju choroby,
- ulega uczuciu głodu i po kilku dniach ma epizod objadania się – pochłania bardzo duże ilości jedzenia naraz, w tym długo zakazywane pożywienie, po czym stosuje zachowania kompensacyjne, np. wymioty czy środki przeczyszczające (dochodzi do anoreksji bulimicznej),
- jeszcze bardziej zaostrza swój sposób odżywiania w taki sposób, że ostatecznie głód jest praktycznie nieodczuwalny (dochodzi do anoreksji restrykcyjnej).
Jeżeli dana osoba wybrała wariant drugi lub trzeci, niestety doszło do zaburzeń odżywiania.
Jak rozwija się anoreksja bulimiczna?
Początki choroby są niewinne – zaczynają się od potrzeby zmiany, poprawy wyglądu, podwyższenia niskiej samooceny, zajęcia umysłu czymś innym (jeśli np. pojawia się jakiś problem, którego nie potrafimy rozwiązań). Następnie przechodzi się do działania: zwykle jest to zastosowanie restrykcyjnej diety odchudzającej lub w ogóle głodówki. Po ok. 2-3 dniach organizm daje się mocno we znaki i dana osoba może nie wytrzymać w postanowieniu – zaczyna jeść bardzo dużo w krótkim czasie. Powstaje poczucie winy – dochodzi do prowokowania wymiotów lub biegunki i znów miejsce ma głodówka – tym razem dłuższa, bo aż 5 czy 6 dni. I tak na zmianę, chory nie je, je, po czym wymiotuje i błędne koło się zamyka. Po kilku miesiącach waga staje się tak niska, że bliscy zaczynają zauważać problem. Niestety sam chory zwykle nie ma świadomości swojego problemu i nadal postrzega siebie jako osobę z nadwagą, a nawet otyłą, mimo wyraźnego wychudzenia i niedowagi. Opisywany schemat doskonale obrazuje to, jak przebiega anoreksja bulimiczna.
Anoreksja bulimiczna, restrykcyjna, a może bulimia?
W przypadku anoreksji restrykcyjnej skutki niedożywienia widać już po kilku miesiącach. Coraz to mniejsza podać kalorii sprawia, że osoba szybko chudnie, a w przypadku dziewcząt dodatkowo następuje zahamowanie miesiączki. Anoreksja bulimiczna natomiast, nie zawsze musi owocować szybkim i znacznym spadkiem wagi. Osoby cierpiące na tę postać anoreksji sporadycznie objadają się, przez co utrata kilogramów jest nieco wolniejsza.
Osoby cierpiące na anoreksję restrykcyjną po pewnym czasie nie czują głodu – niemal zapominają o nim. Natomiast osoby chore na anoreksję bulimiczną myślą o jedzeniu, czują głód, marzą o zjedzeniu zakazanych produktów (np. słodyczy czy fast foodów). Z tego powodu ich kontrola załamuje się w pewnym momencie i następuje epizod obżarstwa z finałem w postaci prowokowania wymiotów, zastosowania środków przeczyszczających lub intensywnych ćwiczeń fizycznych, wyczerpujących organizm (po to, aby zminimalizować skutki epizodu). Mimo tych rozbieżności, oba typy anoreksji są do siebie podobne pod względem znacznego ograniczania posiłków, a także podejmowania ćwiczeń fizycznych i stosowania restrykcyjnych diet odchudzających/głodówek.
Jeśli mamy rozróżnić anoreksję bulimiczną od bulimii, tutaj granica również jest cienka. Oba zaburzenia są do siebie bardzo podobne, jednak anoreksja wiąże się ze znacznym zmniejszeniem podaży kalorii, natomiast bulimia – mimo lęku o przytycie – nie ma powiązania ze stosowaniem aż tak restrykcyjnych diet odchudzających. Z tego powodu często osoby chorujące na bulimię mają prawidłową wagę – mogą mieć nawet nadwagę! Tym, co łączy jednak oba zaburzenia jest fakt, że myślenie chorego jest dychotomiczne, zgodnie z zasadą „wszystko albo nic”. Osoby z anoreksją bulimiczną oraz osoby z bulimią częściej widzą swój problem i chcą się leczyć.
Środowisko rodzinne chorych na anoreksję bulimiczną
O anoreksji bulimicznej ciekawych danych dostarcza Barbara Józefik. Badaczka twierdzi, że w wielu przypadkach tego schorzenia zaobserwowano pozytywną relację między matka i córką i jednocześnie negatywny obraz ojca ze strony córki. Inaczej mówiąc, osoby chore na ten typ anoreksji dobrze oceniają relacje z matką, ale gorzej postrzegają swoje kontakty z ojcem – a ten zwykle jest widziany jako mało wspierający lub trudny w komunikowaniu się.
Według badaczki, rzeczywiście ojciec w życiu wielu pacjentek albo nie był fizycznie obecny w ich życiu, albo nie żył. Badania Barbary Józefik potwierdzają też inne dane – wskazują np. że u chorych na anoreksję bulimiczną częściej w domu występuje przemoc fizyczna lub seksualna ze strony ojca, niż w przypadku anoreksji restrykcyjnej.
Jak myśli i zachowuje się osoba z anoreksją bulimiczną?
Co ciekawe, osoby cierpiące na anoreksję bulimiczną mają podobny sposób myślenia do osób z osobowością borderline: podobieństwo widoczne jest w skrajnym idealizowaniu lub dewaluacji otaczających obiektów. W wielu publikacjach można zauważyć, że anoreksja bulimiczna nierzadko łączy się z zaburzeniem borderline. W obu zaburzeniach leczenie jest utrudnione, ponieważ zarówno osoby z borderline, jak i z anoreksją bulimiczną, mają tendencję do dychotomizowania postrzegania świata – ta sama osoba jednego dnia może mieć wysoką motywację, innego skrajnie niską. Świat zmienia się o 180 stopni z dnia na dzień i nie wiadomo, czego oczekiwać. Przejawy takiego myślenia widoczne są w tym, jak chory się odżywia: albo nie je nic, albo wszystko.
Problemem osób z anoreksją bulimiczną jest również impulsywność objawiająca się brakiem umiejętności kontrolowania pragnień czy potrzeb. Częściej takie osoby podejmują próby samobójcze, dokonują samookaleczeń czy też podejmują próby samobójcze.
Anoreksja – nowe odmiany
Anoreksja dotąd rozróżniana była na dwie postaci: restrykcyjną i bulimiczną. Okazuje się jednak, że wraz ze wzrostem epidemiologii tego zjawiska, pojawiają się nowe odmiany anoreksji, np. ortoreksja, bigoreksja, drunkoreksja czy diabulimia – każda z odmian jest niebezpieczna dla zdrowia i życia chorego.
Bibliografia
- Józefik B. (1999). Anoreksja i bulimia psychiczna. Kraków:.
- Józefik B. (2006). Relacje rodzinne w anoreksji i bulimii psychicznej. Kraków.
- Pawłowska B., Masiak M., Porównanie danych socjodemograficznych pacjentek z anoreksją typu restrykcyjnego i bulimicznego hospitalizowanych w Katedrze i Klinice Psychiatrii AM w Lublinie w latach 1993-2003, „Psychiatria Polska”, tom XLI, 2003, nr 3, strona 351-364.
