Bulimia psychiczna – charakterystyka choroby
Bulimia to jedno z najczęstszych zaburzeń odżywiania. W skrócie, osoby chore na bulimię miewają napady (tzw. epizody) głodu, podczas których jedzą w sposób niekontrolowany bardzo duże ilości pokarmów, zwykle niezdrowych (typu fast food, słodycze lub żywność mocno przetworzona), po czym w wyniku poczucia winy albo prowokują wymioty (lub stosują środki przeczyszczające i odwadniające), albo stosują głodówkę i nadmierny wysiłek fizyczny, aby nie doszło do widocznych fizycznie efektów napadu obżarstwa.
Bulimia częściej dotyka kobiety (90% przypadków) niż mężczyzn. Wśród powikłań tej choroby wymienia się np. uszkodzenie przełyku i gardła, zaburzenia pracy ślinianek, choroby jamy ustnej, próchnicę, zaburzenia pracy jelit, zaburzenia pracy wątroby i trzustki.
Obok anoreksji, bulimia psychiczna to jedno z popularniejszych zaburzeń odżywiania, zwłaszcza w wieku nastoletnim lub młodym (od 13 do 25 roku życia). Nazwa choroby pochodzi od słowa „bulimis”, które to określa tzw. „wilczy głód”. Początkowo bulimię klasyfikowano pod względem medycznym z jadłowstrętem psychicznym, czuli anoreksją, jednak obecnie choroba ta jest obecnie oddzielnym zespołem klinicznym.
Bulimia – najczęstsze objawy
Bulimia objawia się napadami – tzw. epizodami – które mogą występować pod wpływem różnych przyczyn. Zwykle napad poprzedzony jest stresem czy napięciem, którego osoba chora nie potrafi się pozbyć. Wówczas zaczyna jeść bardzo łapczywie, najczęściej produkty, które są niezdrowe. W czasie pojedynczego napadu osoba chora może zjeść nawet 10 tys. kalorii, co spełnia zapotrzebowanie na ok. 4-5 dni. Po napadzie przychodzi poczucie winy, jednak chory czuje się lepiej, niż przed napadem, ponieważ pozbył się wcześniej towarzyszącego mu napięcia. Jeszcze podczas samego epizodu lub tuż po nim następuje prowokowanie wymiotów, jeżeli mamy do czynienia z typem „przeczyszczającym” bulimii. Pomiędzy epizodami często stosowana jest też restrykcyjna dieta oraz regularnie zażywane są środki przeczyszczające.
Okazuje się jednak, że nie wszystkie osoby cierpiące na bulimię prowokują wymioty. Istnieje rodzaj bulimii określany jako „nieprzeczyszczający”, podczas którego zamiast wymiotów, w poczuciu winy po napadzie stosowane są głodówki lub duży wysiłek fizyczny.
Należy zauważyć, że bulimia może być przez długi czas niezauważalna dla otoczenia, ponieważ osoby chore objadają się i wymiotują w samotności.
Jak rozpoznać bulimię? Diagnostyka
Diagnostyka bulimii przeprowadzana jest przez zespół lekarzy: internistę, psychiatrę (lub psychologa), a niekiedy także pediatrę (jeżeli osoba nie jest pełnoletnia). Ponadto przeprowadza się wywiad i odpowiednie badania. Podczas wywiadu lekarz stara się uzyskać odpowiedzi na poniższe pytania:
- czy występują epizody objadania się (i się powtarzają),
- czy osoba stosuje środki przeczyszczające lub moczopędne,
- czy prowokowane są wymioty,
- czy jest stosowany intensywny wysiłek fizyczny,
- czy jest stosowany post-głodówka,
- jak często występują epizody obżarstwa i jak długo trwają,
- co jest wyznacznikiem samooceny pacjenta.
Po przeprowadzaniu wywiadu oraz różnych badań (w tym badań laboratoryjnych – o bulimii może np. świadczyć niska zawartość potasu, sodu, magnezu oraz podwyższone wartości amylazy), lekarz postawi diagnozę, oceni stopień zaawansowania bulimii psychicznej, jeśli występuje, a także przedstawi proponowane strategie leczenia.
Jak wygląda leczenie bulimii?
Leczenie bulimii, podobnie jak leczenie anoreksji, wymaga zastosowania kilku metod, gdyż jest to choroba o różnorakim podłożu. Konieczna jest zarówno psychoterapia, jak i farmakoterapia. Tak jak w przypadku innych zaburzeń odżywiania, zwykle stosuje się terapię poznawczo-behawioralną. W leczeniu niezwykle ważna jest motywacja samego pacjenta i jego chęć wyleczenia.
Podczas terapii pacjent uczy się m.in. swoich emocji, panowania nad nimi, radzenia sobie z trudnymi sytuacjami pod względem emocjonalnym. Uczy się także akceptacji siebie i swojego ciała, a także poznaje właściwe zwyczaje żywieniowe. Uzupełnieniem psychoterapii jest farmakoterapia, która polega na przyjmowaniu głównie leków przeciwdepresyjnych.
Poza psychoterapią i farmakoterapią, poleca się także terapię rodzinną, podczas której rodzina uczy się np. wspierania osoby chorej w procesie leczenia, pomagania w hamowaniu epizodów objadania się czy kontroli chorego w taki sposób, aby ten czuł się dobrze w środowisku domowym.
Czy z bulimii można się wyleczyć? Rokowania
To, czy dana osoba zostanie wyleczona z bulimii czy nie, zależy w większości od niej samej – od motywacji i postawy. Duże znaczenie ma też otoczenie chorego, dlatego jeśli jest destrukcyjne i wpływa na nawroty choroby, należy je zmienić – znaleźć nową pracę czy znajomych, a jeśli toksycznym otoczeniem jest rodzina, z którą mieszkamy – rozwiązaniem jest wyprowadzka i usamodzielnienie. Efekty terapii bulimii zależą także od systematyczności uczestniczenia w spotkaniach z psychoterapeutą, a także prezentowanej postawy wobec terapii. Jeśli pacjent zyska świadomość swojej choroby i sam zechce się z niej wyleczyć, istnieje bardzo duża szansa, że terapia będzie skuteczna i w przyszłości nie dojdzie do nawrotu choroby.
Bulimia – powikłania i skutki
Bulimia psychiczna jest chorobą, która wywiera istotny wpływ na zdrowie organizmu. W zależności od tego, jak długo trwa, jak bardzo jest intensywna i jaki ma rodzaj (przeczyszczający z wymiotami, czy nieprzeczyszczający – bez wymiotów), skutki te mogą być mniej lub bardziej zaawansowane. Do najczęstszych powikłań bulimii zalicza się:
- obrzęki ślinianek przyusznych,
- nadżerki w przełyku,
- nadżerki w żołądku,
- nadżerki w tylnej ścianie gardła,
- zapalne powiększenie trzustki,
- choroby jamy ustnej,
- próchnica,
- spowolnienie przemiany materii,
- objawy odwodnienia,
- osłabienie organizmu.
Przyczyny bulimii, czy co powoduje chorobę?
Jak już wspomnieliśmy, bulimia to choroba o zróżnicowanym podłożu, na który składają się zarówno czynniki psychiczne, jak i biologiczne czy społeczne. Diagnozując bulimię i planując terapię, należy wziąć pod uwagę wszystkie możliwości, gdyż przyczyn bulimii u danej osoby może być wiele. I tak kolejno, w przypadku czynników biologicznych wyróżnia się nieprawidłowości w pracy układu serotoninergicznego, a także interakcje między niektórymi substancjami (np. leptyny czy dopaminy), które to wpływają na łaknienie.
W przypadku czynników psychologicznych (indywidualne czynniki bulimii) wyróżnia się głównie problemy z akceptacją siebie, niską samoocenę, zaburzony pogląd na swoje ciało. Osoby cierpiące na bulimię bardzo często czują się gorsze od innych, nie lubią siebie, traktują się źle (często dochodzi np. do samookaleczania się). Zdanie o sobie opierają na podstawie opinii innych osób – rodzeństwa, znajomych, rodziców czy partnera – i to właśnie od zdania otoczenia zależy, co o sobie myśli osoba chora na bulimię. Ponadto osoby z bulimią bardzo mocno dążą do akceptacji ze strony otoczenia – nawet za cenę rezygnacji z własnych potrzeb. Takie zachowanie niestety prowadzi do zagubienia, dyskomfortu, obniżonego samopoczucia. Dodatkowo, jeżeli zmagają się z napięciem (spowodowanym np. brakiem sukcesów – a bulimicy to osoby bardzo ambitne), problem pogłębia się.
W przypadku czynników społecznych, wyróżnia się głównie czynniki rodzinne, takie jak występująca w domu rodzinnym przemoc, brak ciepła, brak wsparcia, zaufania czy właściwych wzorców radzenia sobie z problemami. Dodatkowym czynnikiem może być także kryzys rodzinny, taki jak rozwód czy śmierć kogoś bliskiego.
Czy bulimii można zapobiec?
Niestety nie ma skutecznej metody na to, aby zapobiec zaburzeniom odżywiania, w tym bulimii, gdyż zwykle tego typu choroby zaliczane są do chorób wieloczynnikowych, na których rozwój ma wpływ zarówno psychika jednostki, jak i uwarunkowania biologiczne czy społeczne i kulturowe. Aby nie dopuścić do rozwoju zaburzenia, przede wszystkim należy pracować nad akceptacją siebie, nad tym, aby cenić siebie jako osobę i widzieć swoją wartość – nie opierając jej o opinie innych i nie uzależniając od porażek. Istotna jest atmosfera domowa, gdyż ma ona ogromny wpływ na nasze funkcjonowanie i samopoczucie – a o nią możemy zadbać wspierając się nawzajem, rozmawiając, spędzając razem czas i darząc zaufaniem.
5 złotych myśli dla osób chorych na bulimię
- Akceptuj siebie, swoje ciało i to, kim jesteś. Codziennie myśl o swoich zaletach!
- Rozmawiaj z rodziną i buduj wraz z nią przyjazną atmosferę opartą o wzajemny szacunek i zaufanie.
- Chwal członków rodziny i zachęcaj, aby również chwalili oni Ciebie, gdy zdarzy się okazja - nawet za małe sukcesy.
- Stań się źródłem zaufania i wsparcia w rodzinie, jednocześnie zachęcając pozostałych członków do wzajemności.
- Codziennie pamiętaj, że Twoje uczucia i potrzeby są bardzo ważne. Jeśli robisz coś dla innej osoby i masz poczucie, że Twoje potrzeby są ignorowane, bądź asertywny/a - stawiaj siebie na pierwszym miejscu.
