Zioła zamiast tabletek
W obecnych czasach, mając szeroki dostęp do opieki zdrowotnej, lekarzy, szpitali i specjalistycznych lekarstw, raczej większość z nas nie myśli o sięganiu po sposoby leczenia zaczerpnięte z medycyny ludowej. Czy to błąd? I tak, i nie… Zioła mogą dać nam zarówno wiele korzyści, jak i niepożądanych działań – jeżeli np. wpływają na działanie przyjmowanych leków lub wzmagają istniejące schorzenie (np. niektóre zioła podnoszą ciśnienie krwi – więc nie są zalecane u osób z nadciśnieniem). Większości ziół nie powinny także stosować kobiety w ciąży. Dlatego zanim sięgniesz po metody ziołolecznictwa, skonsultuj swoją decyzję z lekarzem, który oceni, czy możesz je bezpiecznie stosować. Warto, ponieważ zioła mają naprawdę szerokie zastosowanie lecznicze, w większości przypadków działają łagodnie i co ważne, nie zawierają toksyn. Zapewne są zdrowsze od niejednego suplementu diety dostępnego na rynku.
Istotną zaletą ziół jest fakt, że większość z nich możemy uprawiać na domowym parapecie, w ogrodzie lub na balkonie. Świeże zioła nie tylko urozmaicą aromatami codzienne potrawy, ale także dostarczą nam duże ilości błonnika, witamin i minerałów, wspierając kondycję organizmu oraz procesy trawienne. Oczywiście zioła nie zastąpią prawidłowego odżywiania – zgodnego z piramidą żywienia – a także terapii farmakologicznej zaleconej przez lekarza, dlatego należy do nich podchodzić z dystansem i traktować je jako „pomoc” w tradycyjnym leczeniu, a nie jego alternatywę. Poniżej przedstawiamy listę 30 ziół, których zastosowanie warto poznać!
Szałwia lekarska
Szałwia to bardzo charakterystyczne ziele – ma intensywny smak i zapach. Doskonale poprawia smak sosów oraz rozmaitych dań mięsnych. Jeśli chodzi o zastosowanie lecznicze, łagodzi dolegliwości żołądkowe, takie jak wzdęcia, bóle brzucha i biegunki. Jeżeli podana jest jako nalewka, poprawi trawienie. Z kolei odwar z liści szałwii może być stosowany podczas miesiączki w celu łagodzenia bólu jajników, natomiast podczas menopauzy taki odwar złagodzi uderzenia gorąca. Jest jeszcze jedno ciekawe zastosowanie szałwii – pocieranie dziąseł świeżymi listkami szałwii sprawi, że zniknie problem krwawienia, jeżeli się z nim zmagamy.
Bez czarny
Bez czarny, mimo dość nieprzyjemnego zapachu, znany jest jako roślina o silnym działaniu leczniczym oraz wspierającym odporność organizmu. Kwiaty bzu np. zawierają garbniki, flawonoidy, potas, śluzy roślinne i kwasy fenolowe. Z kolei owoce są bogate w antocyjanozydy, witaminę A i C oraz kwas foliowy. Dzięki tym składnikom sok z owoców oraz kwiatów bzu może np. rozrzedzać wydzielinę w oskrzelach, a więc wspomagać leczenie podczas grypy czy przeziębienia. Taki sok będzie miał również działanie moczopędne i poprawiające pracę układu trawiennego, ponieważ zawarte w kwiatach i owocach czarnego bzu składniki, mają właściwości oczyszczające organizm i działają napotnie (działanie moczopędne będzie polecane przy infekcjach układu moczowego, natomiast działanie napotne – przy infekcjach górnych dróg oddechowych, w tym podczas grypy). Dodatkowo kwiaty bzu można stosować zewnętrznie podczas zapalenia gardła czy krtani, ponieważ łagodzą one stany zapalne i przyspieszają leczenie.
Pokrzywa
Pokrzywa wykazuje bardzo wiele zastosowań, ponieważ ma bogaty skład. Zawiera m.in. witaminę B5, C oraz K. Nie brakuje jej minerałów, takich jak cynk, krzem, miedź, żelazo, molibden czy kobalt. Dzięki tym wszystkim składnikom ma m.in. działanie moczopędne – stąd jest polecana przy kamicy nerkowej i w infekcjach układu moczowego. Dodatkowo usprawnia metabolizm, oczyszcza organizm, reguluje pracę trzustki, wątroby i żołądka. Jest ponadto znana ze swojego działania na włosy, skórę i paznokcie – z tego powodu dodawana jest do wielu suplementów diety przeznaczonych m.in. dla osób zmagających się z wypadającymi lub osłabionymi włosami, kruchymi paznokciami czy suchą skórą.
Mięta pieprzowa
Mięta pieprzowa to sprawdzony sposób na niestrawność – pomaga m.in. w zespole jelita drażliwego i podczas innych problemów z trawieniem, ponieważ jej liście zawierają olejek eteryczny (mentol), flawonoidy, sole mineralne i gorycze – a te składniki pobudzają czynności wydzielnicze żołądka i wątroby. Mięta pieprzowa stosowana jest także do regulacji perystaltyki jelit. Dodatkowo rozluźnia mięśnie gładkie dróg żółciowych i moczowych – dlatego polecana jest m.in. w kamicy żółciowej, a także przy schorzeniach wątroby.
Estragon
Estragon znany jest jako ziele dziurawca. Ma szerokie zastosowanie w kuchni śródziemnomorskiej, ze względu na charakterystyczny, świeży aromat. Estragon może być stosowany jako środek obniżający poziom cukru we krwi, ponieważ zawiera silne związki polifenolowe. Ponadto świetnie reguluje apetyt, a więc zapobiega zarówno napadom głodu, jak i niechęci do jedzenia (przydatny jest zatem w leczeniu anoreksji czy u osób z innymi zaburzeniami odżywiania). Dodając estragon do posiłków, zwiększamy także tempo metabolizmu, ponieważ roślina ta zawiera m.in. niacynę, kwas foliowy oraz ryboflawinę.
Żywokost lekarski
Już w nazwie tej rośliny zawarto jej lecznicze zastosowanie. Żywokost lekarski stosowany jest od wieków zewnętrznie – jako okłady czy dodatek do maści, ponieważ ma silne działanie antybakteryjne, łagodzi podrażnienia, zapobiega odleżynom, łagodzi objawy łuszczycy, przyspiesza gojenie się ran. Żywokost posiada jednak szkodliwe dla wątroby substancje, dlatego nie można go stosować wewnętrznie.
Kocimiętka
Kocimiętka – roślina nie tylko dla kota! Wydziela charakterystyczny zapach, który silnie relaksuje – polecana jest więc do wdychania szczególnie dla osób żyjących w ciągłym stresie lub zmagających się z depresją. Stosowana wewnętrznie działa przeczyszczająco: oczyszcza organizm z wielu toksyn oraz pobudza układ moczowy do efektywniejszego działania.
Chrzan pospolity
Chrzan może być spożywany w postaci nalewki, wyciągu, w formie surowej lub jako przyprawa (w formie sproszkowanej). Zawiera 2 razy więcej witaminy C niż cytryna! W składzie chrzanu znajdziemy także cenne sole mineralne, takie jak fosfor, potas, wapń czy żelazo, a także witaminy z grupy B o szerokim zastosowaniu prozdrowotnym. Zawarty w chrzanie olejek gorczyczny ma dodatkowo działanie odkażające oraz poprawiające trawienie. Witamina C w dużej dawce natomiast, może zapobiegać szkorbutowi. Chrzan ponadto znany jest jako środek na podrażnienia skóry, kaszel czy zalegającą w oskrzelach wydzielinę.
Dziurawiec
Dziurawiec znany jest także jako świętojańskie ziele św. Jana. Roślina ta jest pełna olejków eterycznych, które znajdują się głównie w jej liściach. Dziurawiec zawiera cenne enzymy, które stymulują nasz mózg. Z tego powodu ziele dziurawca jest składnikiem wielu leków ziołowych polecanych w zaburzeniach psychicznych (w tym lęku czy depresji), zaburzeniach snu, a także przy innych schorzeniach natury emocjonalnej. Wyciąg z dziurawca jest ponadto stosowany przy niestrawności. Niestety jego stosowanie może znacznie obniżyć m.in. skuteczność tabletek antykoncepcyjnych – i nie tylko. Dlatego warto, podobnie jak w przypadku innych ziół, przed jego zastosowaniem skonsultować decyzję z lekarzem.
Babka lancetowata
Uznawana za najlepszy naturalny środek na rany, oparzenia, wysypki czy stany zapalne skóry. Naparem z babki można także przemywać oczy w przypadku stanów zapalnych spojówek, ponieważ zioło to jest bogate w cynk. Babka lancetowata ma również działanie łagodzące męczący kaszel, ponieważ doskonale oczyszcza drogi oddechowe i wspomaga usuwanie zalegającej flegmy. Dodatkowo wspomaga odporność organizmu, jeśli jest stosowana regularnie.
Rumianek
Rumianek koi i łagodzi zaburzenia żołądkowe. Herbatka rumiankowa to bezpieczny – także dla kobiet w ciąży – sposób na rozmaite dolegliwości żołądkowe. Rumianek ma też właściwości łagodzące stany zapalne, a więc może nieco obniżyć gorączkę. Znane jest również jego działanie leczące nudności.
Mniszek lekarski
Mniszek lekarski często bywa mylony z mleczem, dlatego zanim zaczniecie samodzielnie zbierać mniszek, upewnijcie się, czy aby na pewno jest to właściwa roślina. Na temat mniszka pojawiło się w ostatnich latach wiele publikacji, w których autorzy sugerują m.in. działanie przeciwnowotworowe. Mniszek zawiera bowiem wiele cennych substancji, takich jak tiamina, pirydoksyna, ryboflawina, kwas pantotenowy, luteina, karoten-b czy zeaksyna. Składniki te mogą np. chronić płuca przez ciałami obcymi. Niektóre badania potwierdziły także, że spożywanie naparu z mniszka lekarskiego zmniejsza liczbę komórek rakowych w nowotworach krwi, piersi, skóry, a także okrężnicy trzustki.
Bazylia
Bazylia jest nieoceniona nie tylko w kuchni – ma również szerokie zastosowanie w medycynie ludowej, ponieważ zawiera silne przeciwutleniacze, które chronią nasz organizm przed szkodliwymi dla zdrowia czynnikami. Może także równoważyć poziom cukru we krwi u osób, które zmagają się z jego niskim poziomem.
Oregano
Oregano, podobnie jak bazylia, jest stosowane przede wszystkim ze względu na swój aromat i smak, który nadaje szczególnego charaktery potrawom włoskim i amerykańskim. Może jednak być traktowane także jako środek leczniczy, ponieważ jest bogate w cynk, miedź i potas – a te działają wzmacniająco na tkanki łączne w naszym organizmie.
Jaśmin
Jaśmin i napary z niego przyrządzane, dostarcza wiele przeciwutleniaczy, a także fitoskładniki, które wspomagają procesy trawienne. W medycynie ludowej uważa się, że regularne picie herbaty jaśminowej pomaga w utrzymaniu „jasności” umysłu, zatem polecana jest szczególnie dla osób pracujących umysłowo, a także osób starszych w celach zapobiegania demencji czy Alzheimerowi.
Tymianek
Tymianek – kolejne ziele popularne w kuchni włoskiej, francuskiej i śródziemnomorskiej. Nie tylko poprawia smak jagnięciny, pomidorów czy drobiu, ale także doskonale wpływa na nasz metabolizm. Tymianek zawiera bowiem wiele składników odżywczych i enzymów odpowiedzialnych za wspomaganie procesów trawiennych. Warto dodawać go do różnych potraw!
Bluszcz pospolity
To wiecznie zielone pnącze nie tylko może zdobić nasze ogrody czy mieszkania – ma bowiem wiele cennych dla naszego zdrowia właściwości. W tym celu stosuje się liście bluszczu, z których przyrządzane są krople i syropy. Niektórzy wykorzystują także drewno bluszczu, które po usunięciu kory może służyć jako składnik naparów czy syropów. A jakie działanie ma bluszcz? Przede wszystkim jest to działanie rozkurczowe (także wtedy, gdy źródłem skurczy jest acetylocholina), wykrztuśne, przeciwgrzybicze, przeciwzapalne i antybakteryjne. Z tych powodów wyciągi z liści bluszczu stosuje się np. w celach leczenia kaszlu, łagodnych i ostrych infekcjach układu oddechowego czy we wspomaganiu odporności organizmu. Drewno i liście bluszczu mogą być także stosowane zewnętrznie, ponieważ wspomagają kuracje odchudzające, łagodzą stany zapalne skóry, zwalczają cellulit.
Liście malin
Liście malin zawierają bardzo duże ilości witaminy C, garbników, żywic, polifenoli, soli mineralnych, śluzów czy kwasów organicznych. Podobnie jak owoce, liście malin mają więc szerokie zastosowanie lecznicze. Przede wszystkim działają przeciwgorączkowo i napotnie, a także przeciwbakteryjnie – to zatem doskonały środek w leczeniu grypy czy innych infekcji. Regularne picie herbatki z liści malin może także wspomagać odporność organizmu, chroniąc go przed rozmaitymi infekcjami. Taki napar będzie miał również działanie przeciwutleniające, co jest istotne w profilaktyce m.in. przeciwnowotworowej. Przeciwutleniacze odpowiadają także za spowalnianie procesów starzenia się komórek czy zapobieganie uszkodzeniom DNA. Flawonoidy zawarte w liściach malin, działają ponadto moczopędnie i oczyszczająco – z tego względu herbatka z liści malin polecana jest u osób ze schorzeniami układu moczowego, trawiennego, a także podczas rozmaitych diet oczyszczających i odchudzających. Niestety takiej herbatki nie powinny pić kobiety w ciąży, zwłaszcza zagrożonej, ponieważ liście malin mogą wywołać przedwczesne skurcze porodowe.
Trawa cytrynowa
Trawa cytrynowa jest pełna witaminy C, która to odpowiada m.in. za hamowanie rozwoju komórek rakowych w naszym organizmie. W trawie cytrynowej znajduje się także beta-karoten, który ma właściwości łagodzące stany zapalne. Trawa cytrynowa może być stosowana np. jako herbatka.
Borówka czarna
Borówka czarna jest smaczna i zdrowa! Zawiera cenne antocyjanozydy, flawonoidy, garbniki i czynne substancje przeciwutleniające. Badania na zwierzętach wykazały m.in. że borówka czarna działa korzystnie na najmniejsze naczynia krwionośne, zwiększając ich elastyczność oraz przepuszczalność. Chronią ponadto kolagen prze wolnymi rodnikami, a płytki krwi przed zakrzepami. Działają ochronnie także na błonę śluzową żołądka oraz zmniejszają stężenie glukozy w surowicy. Z tych powodów borówka czarna jest szczególnie polecana u osób z zakrzepicą żylną i innymi niewydolnościami układu krwionośnego oraz limfatycznego. Stosuje się ją także przy schorzeniach układu pokarmowego, proktologicznego i ginekologicznego.
Krwawnik pospolity
Krwawnik pospolity znany jest jako lekarstwo hamujące krwawienia (stosuje się w tym celu zarówno ziele, jak i kwiaty krwawnika). Jego lecznicze właściwości wynikają z zawartości garbników, choliny, flawonoidów i achilleiny. Stosowany doustnie może hamować niewielkie krwawienia z przewodu pokarmowego – jest więc polecany u osób ze schorzeniami żołądka i w chorobach wrzodowych. Z krwawnika przyrządza się napary, nalewki i wina (nalewki i wina nie mogą być jednak stosowane u osób z chorobami układu pokarmowego).
Bylica piołun
Bylica pospolita może być spożywana w celach leczniczych w postaci naparu, proszku, wyciągu, syropu oraz nalewki. Roślina ta ma działanie przeciwutleniające, ponieważ zawiera laktony seskwiterpenowe oraz kumaryny. W bylicy znajduje się także cenny olejek eteryczny zawierający cyneol i tujon. W medycynie ludowej uważa się, że bylica reguluje miesiączki, pobudza apetyt, działa przeciwzakaźnie oraz przeciwpasożytniczo.
Rozmaryn
Rozmaryn ma szerokie zastosowanie kulinarne oraz lecznicze. Potrawom nadaje świeżego, ale pikantnego smaku, zwłaszcza mięsu i pieczonym warzywom. Jeśli chodzi o zastosowanie lecznicze, słynie z łagodzenia nastroju, koi umysł, wspomaga leczenie depresji, jest dobry na stres, wspomaga koncentrację.
Chmiel zwyczajny
Chmiel znany jest przede wszystkim jako składnik niezbędny w produkcji piwa, ale niewiele osób wie, że ma on również zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym. Stosowany jako napar, proszek czy wyciąg, ma działanie uspokajające (wykorzystuje się go w tym celu m.in. w balneoterapii). Swoje działanie chmiel zawdzięcza zawartości mono- i seskwiterpenów oraz ich pochodnych tlenowych, zawartych w olejku eterycznym. Chmiel ma silne działanie uspokajające, nasenne (polecany jest więc u osób cierpiących na nerwicę lub zaburzenia snu) bakteriobójcze, a także… estrogenne. Co więcej, przyspiesza procesy regeneracji organizmu, oczyszcza go z toksyn i nadmiaru soli i działa moczopędnie.
Lipa
Lipa znana jest jako skuteczny, naturalny środek na obniżenie temperatury ciała (obniżenie gorączki). Jej kwiaty są pełne składników mineralnych, witamin, kwasów organicznych, śluzów i flawonoidów. Napar z lipy działa napotnie i przeciwzapalnie – to więc idealny środek na walkę z grypą czy przeziębieniem. Działa ponadto rozkurczowo i uspokajająco.
Koper
Koper ma szerokie zastosowanie lecznicze. Pomaga m.in. zachować zdrowie jamy ustnej – a dodatkowo zwalczy nieświeży oddech. Koper działa łagodząco na skurcze i obrzęki. Jest pełny witamin i minerałów – m.in. cynku, potasu, witaminy A.
Lawenda
Lawenda wykorzystywana jest w przemyśle perfumeryjnym, ze względu na piękny, charakterystyczny zapach. A to dzięki zawartemu w niej olejkowi eterycznemu, który również odpowiedzialny jest za działanie lecznicze lawendy. W jego składzie znajdziemy bowiem kumarynę, żywice, garbniki i octan linalilu. Dzięki tym substancjom lawenda wykazuje działanie rozkurczające na przewód pokarmowy, hamujące biegunkę, a także regulujące pracę jelit. Olejek lawendowy może też być stosowany zewnętrzne w postaci inhalacji. na bóle głowy, katar czy podczas zapalenia płuc.
Nagietek lekarski
Nagietek działa oczyszczająco i regenerująco na nasz organizm. Zawiera m.in. karetonoidy, śluzy, flawonoidy, kwasy oleanowe oraz substancje goryczowe. Wspomaga produkcję soku żołątkowego i żółci podczas transportu do dwunastnicy, dlatego polecany jest osobom z rozmaitymi schorzeniami żołądkowymi. Nagietek przyspiesza także regenerację skóry i wyraźnie poprawia jej kondycję – np. maść nagietkowa pomaga łagodzić rany pooperacyjne.
Pietruszka
Pietruszka nie tylko poprawia aromat wielu potraw, ale także wspomaga nasz organizm. W medycynie ludowej pietruszka polecana jest np. w dolegliwościach żołądkowych, ponieważ ma zdolność leczenia biegunki i nudności. Ma też działanie kojące oraz lecznicze w przypadku owrzodzeń jamy ustnej czy stanów zapalnych ciała. Jest pełna witaminy A i C, a więc działa również przeciwutleniająco i regenerująco na organizm.
Stewia
Na temat stewii jako doskonałego zamiennika cukru, pisaliśmy w osobnym artykule. Stewia jest nie tylko słodka i smaczna, ale także ma niewiele kalorii i wysoką wartość odżywczą. Może być bezpiecznie stosowana jako słodzik przez osoby cierpiące na cukrzycę czy zmagające się z otyłością. Liście stewii będą też świetnym dodatkiem do sałatek, który wzbogaci posiłek o niezbędne składniki odżywcze.
