Gratuluję, masz zespół Aspergera!
Zespół Aspergera może być z jednej strony zaburzeniem, z innej – darem postrzegania świata nieco inaczej, niezależnie od opinii społecznej. Osoby z zespołem Aspergera to często urodzeni geniusze – na to zaburzenie „cierpieli” m.in. Albert Einstein, Andy Worhol, Isaac Newton. Z tych powodów np. Tony Attwood – autor wielu publikacji o zespole Aspergera, wybitny specjalista – omawiając z pacjentem diagnozę, mówił: „gratuluję, masz zespół Aspergera!”.
Jak dzieci z zespołem Aspergera widzą rzeczywistość?
Poniżej przedstawiamy kilka przykładów na to, jak dzieci z zespołem Aspergera widzą rzeczywistość. To bardzo interesujące, zwłaszcza dla rodziców dzieci, które mają ZA:
- Dziesięciolatek odpowiada na pytanie „czym się interesujesz?” np. słowami: „lotem kosmicznym z 1957 roku” albo „silnikami stosowanymi w samochodach w latach 70.” (dzieci z zespołem Aspergera mają bowiem bardzo specyficzne i nietypowe zainteresowania).
- Siedmiolatek myśli o sobie, że woli przyjaźnić się z dorosłymi niż z dziećmi ze swojej klasy, ponieważ z dorosłymi ma o czym rozmawiać.
- Kilkuletnie dziecko z zespołem Aspergera może stosować bardzo wyszukane słownictwo, np. powiedzieć „Mamusiu, wolę bawić się sam w domu niż wchodzić w interakcje z dziećmi z podwórka”.
Zespół Aspergera – czym jest?
Zespół Aspergera to zaburzenie ze spektrum autyzmu, o czym pisaliśmy w osobnym artykule. Zaburzenie to można zaobserwować już u naprawdę małych dzieci, jednak zwykle dostrzegamy je dopiero w momencie posłania dziecka do przedszkola lub szkoły, gdzie ma stale do czynienia z innymi osobami – jest niejako „skazane” na interakcje z innymi. Mimo, że ZA należy do spektrum zaburzeń autyzmu, różni się od typowego autyzmu (o różnicach między zespołem Aspergera a autyzmem przeczytasz TUTAJ), przede wszystkim tym, że w zespole Aspergera raczej nie występują trudności w rozwoju mowy. U dzieci z zespołem Aspergera jest też większe zainteresowanie światem zewnętrznym i prawidłowy rozwój poznawczy. To, co natomiast łączy autyzm i ZA, to problemy w relacjach z innymi ludźmi (przy czym w autyzmie trudności w relacjach występują zarówno w stosunku do obcych osób, jak i do rodziny, a przy zespole Aspergera zazwyczaj trudności występują tylko przy kontakcie z ludźmi obcymi).
Dzieci z zespołem Aspergera często szybko zaczynają mówić i co więcej, mogą używać naprawdę pięknego i nietypowego słownictwa (mają bogaty zasób słów). Od wczesnego dzieciństwa mają ciekawe zainteresowania i pasje, które wypełniają ich cały świat. Często związane są z techniką, biologią czy matematyką. Dzieci z zespołem Aspergera raczej nie lubią bajek i zamiast tego wolą czytać encyklopedie czy oglądać programy o nauce. Są zainteresowane nauką czytania i pisania – przez co zwykle szybciej zaczynają opanowywać te czynności. Jak widać, zespół Aspergera sprawia, że rodzice mogą być naprawdę dumni ze swojego dziecka – i tak często się dzieje, przez co dorośli raczej nie szukają żadnej pomocy i nie martwią się, ponieważ mają tak zdolne dziecko.
Mam dziecko z Zespołem Aspergera – czy to problem?
Niestety tak kolorowo, jak wyżej, nigdy nie jest, ponieważ są też problemy związane z zespołem Aspergera, a mianowicie – problemy z relacjami i ogólnie życiem w społeczeństwie. Problemy te objawiają się wtedy, gdy dziecko trafia do grupy rówieśników. Już od naprawdę wczesnych lat można zauważyć, że są trudności z umiejętnościami interpersonalnymi, chęć samodzielnej zabawy zamiast z innymi dziećmi czy przeciwnie – chęć zabawy z innymi, ale tylko pod warunkiem, że dziecko z ZA będzie mogło przydzielać wszystkim zadania i dominować w grupie. Bywa, że z takich powodów dzieci z Aspergerem często są odrzucane przez rówieśników, albo głęboko niezrozumiane.
Trudności wynikające z zespołu Aspergera, mają także związek z dostosowywaniem się do zasad. Dzieci z ZA mają problem z dopasowaniem się do norm społecznych, reguł czy dopasowania do sytuacji społecznej. Mogą np. komentować na głos wygląd innych osób czy wypowiadać uwagi do kazania na głos podczas mszy w kościele.
Kolejna trudność, to intensywność uczuć, jakie przeżywane są przez dziecko z zespołem Aspergera. Zwykle takie dzieci mają duże problemy z regulowaniem i kontrolowaniem emocji. Mogą np. z błahego powodu wpaść w złość czy rozżalenie. Problemem stanowią również wszelkie zmiany – np. wymienimy dziecku zabawkę na inną, to wpadnie w histerię lub tzw. „dołek”, pojedziemy do galerii handlowej na lody (zrobimy niespodziankę) zamiast zostać w domu, jak planowaliśmy cały tydzień – dziecko się rozzłości. Dzieje się tak, ponieważ osoby z zespołem Aspergera nie lubią być zaskakiwane – niespodzianki nie sprawiają im radości, a wręcz przeciwnie, są przykrym przeżyciem, podobnie jak wszelkie inne nowe sytuacje. Dzieci z ZA najchętniej poruszają się w schematach i znanych im sytuacjach – chcą wiedzieć, co je czeka.
Zespół Aspergera a zaburzenia w integracji sensorycznej
U dzieci z zespołem Aspergera w wieku przedszkolnym – a nawet wcześniej – możemy zauważyć trudności w rozwoju ruchowym. Zwykle problem ten uwidacznia się podczas jazdy na rowerze czy biegania (bieganie jest na sztywnych nogach). Dzieci z ZA są też nadwrażliwe na dźwięki i zapachy – mają także bardzo wybiórczy smak (są wybredne).
Zespół Aspergera – jak rozpoznać i gdzie szukać pomocy?
Mimo, że objawy zaburzenia pojawiają się dość wcześnie, zespół Aspergera diagnozuje się zwykle dopiero w wieku 7-8 lat (pewnie dlatego, że wówczas dziecko trafia do szkoły i problem zaczynają dostrzegać nauczyciele, którzy już mają doświadczenie w rozpoznawaniu różnych zaburzeń u dzieci). A warto wiedzieć, że im szybciej postawimy – wraz ze specjalistami – diagnozę, tym szybciej możemy interweniować, aby dziecko miało jak najmniejsze problemy w przyszłości. W rozpoznaniu, że dziecko ma zespół Aspergera, pomocne będą poniższe symptomy:
- dziecko nie lubi bawić się z innymi dziećmi,
- ma problem ze stosowaniem się do zasad panujących w przedszkolu, szkole i różnych miejscach publicznych (np. kościół czy kino),
- raczej nie jest zainteresowany perspektywą drugiej osoby,
- może reagować nieadekwatnie do sytuacji,
- używa wysublimowanego języka,
- niekiedy nie rozumie żartów i przenośni/metafor (rozumie je dosłownie),
- unika kontaktu wzrokowego,
- ma wąskie, nietypowe zainteresowania od najmłodszych lat,
- wpada w złość w przypadku niespodzianek i zmian (sytuacji, które odbiegają od schematów),
- jest nadwrażliwe na dźwięki, zapachy, dotyk,
- ma problemy z rozwojem ruchowym.
Te objawy możemy my – jako rodzice – dostrzegać, uważne obserwując nasze dziecko. Gdy tylko zauważymy któryś z symptomów, warto udać się do specjalisty: pedagoga, psychologa specjalnego dziecięcego, psychiatry dziecięcego. Specjaliści określą, czy mamy do czynienia z zaburzeniem i jeśli tak, to jakim. W przypadku trudności z postawieniem diagnozy, mogą być zlecone dodatkowe badania neurologiczne, logopedyczne czy ocena procesów integracji sensorycznej. Zwykle diagnozę stawiają ośrodki, które stricte zajmują się zaburzeniami ze spektrum autyzmu (fundacje, stowarzyszenia, prywatne ośrodki terapeutyczne).
