Trądzik – sprawdź, jaki masz rodzaj trądziku i jak go wyleczyć

Trądzik – czym jest?

Trądzik to choroba kojarzona głównie z okresem dojrzewania, jednakże może przytrafić się w każdym wieku – zarówno u niemowlaka, jak i osoby dojrzałej. Podstawą leczenia trądziku jest trafna diagnoza odnośnie jego rodzaju, a także zastosowanie odpowiednich sposobów pielęgnacji i minimalizowanie narażenia na źródła powodujące zmiany. W rozpoznaniu rodzaju trądziku konieczne jest holistyczne podejście do leczenia. Często zmiany na skórze są objawem stanów zapalnych wewnątrz organizmu, a nie jedynie defektem kosmetologicznym. Jeżeli połączymy odpowiednia pielęgnację z dobrą diagnostyką i określeniem przyczyn, można całkowicie pozbyć się tej przykrej przypadłości.

Jakie mogą być przyczyny trądziku?

Główną przyczyną trądziku jest wydzielanie się zbyt dużych ilości sebum – to naturalny składnik odpowiadający za nawilżenie skóry. Często sebum jest produkowane w nadmiarze z powodu zmian hormonalnych. Wydostaje się na powierzchnię skóry poprze gruczoły łojowe. Kanaliki, które prowadzą do gruczołów, mogą się zapchać poprzez nadmiar sebum i zrogowaciały naskórek, a to prowadzi natomiast do tworzenia się zaskórników. Idąc dalej, zaskórnik jest dla bakterii dobrym miejscem do rozwoju – zatem w zaskórnikach gromadzą się bakterie i tworzą stan zapalny. Zwykle stan ten powodują bakterie Cutibacterium Acnes – naukowcy wskazują, że powodują trądzik aż u 80% osób w wieku 11-30 lat.

Mimo że głównym sprawcą trądziku zwykle jest nadmiar sebum, przypadłość ta może mieć wiele innych przyczyn. Jak wspomniałam, gruczoły łojowe zapycha nadmiar sebum, za którego produkcję odpowiadają m.in. hormony – a te przez przechodzą wiele zmian i nie pracują prawidłowo w różnych okresach życia. Najczęściej przypisuje się taki stan okresowi dojrzewania, ale zmiany hormonalne mogą toczyć się przez całe życie, gdyż na poziomy hormonów wpływa nie tylko dojrzewanie, ale i środowisko zewnętrzne, stres czy starzenie się organizmu. Tym samym trądzik może nas dopaść w każdej chwili.

Poza zmianami hormonalnymi, na nadmierną produkcję sebum czy zapychanie gruczołów łojowych, mogą mieć wpływ inne czynniki. Skłonność do powstawania trądziku może np. zależeć od uwarunkowań genetycznych: dziedziczymy tłustą skórę i zaburzoną keratynizację – a te w wielu przypadkach stanowią podstawę rozwoju stanu zapalnego i trądziku.

Na przebieg trądziku i jego nasilenie mogą mieć też wpływ takie czynniki, jak:

• zła dieta, w tym nadmierne spożycie cukru,

• spożycie produktów mlecznych,

• spożywanie alkoholu,

• przyjmowanie hormonów anabolicznych,

• narażenie na przewlekły stres,

• zbyt częste stosowanie środków złuszczających naskórek (zaburzają one barierę lipidową i wodną skóry),

• choroby ogólnoustrojowe,

• zanieczyszczenia,

• wrażliwość skóry,

• zmiany klimatyczne,

• zaburzenia hormonalne.

Jak czynniki ryzyka wpływają na stan skóry? Jak powstaje trądzik?

Przyczyn powstawania trądziku lub nasilenia jego objawów jest, jak widać, wiele. Każda z nich wpływa jednak na skórę inaczej – zatem mechanizm powstawania trądziku jest nieco inny. Wiedza na temat przyczyn powstawania trądziku jest bardzo ważna dla prawidłowej diagnostyki i ewentualnego wykrycia chorób wewnętrznych powodujących zmiany skórne. Dopiero po wykluczeniu innych chorób, możemy stosowanie leczyć trądzik. Poniżej przedstawię podstawowe czynniki nasilające powstawanie trądziku oraz mechanizmy jego rozwoju.

1. Czynniki hormonalne

Czynniki hormonalne powodują, że na trądzik cierpi wielu nastolatków – pod wpływem burzy hormonalnej w tym okresie, dochodzi do nadmiernej produkcji sebum, gdyż gruczoły łojowe podejmują wzmożoną pracę. Ponadto trądzik z podłożem hormonalnym może wystąpić u osób w wieku dojrzałym, głównie u kobiet z zaburzeniami endokrynologicznymi. Zmiany te mogą pojawić się m.in. w przebiegu zespołu policystycznych jajników, przy podwyższonym poziomie androgenów lub prolaktyny, po urodzeniu dziecka, po odstawieniu tabletek antykoncepcyjnych, w okresie menopauzy. Ponadto trądzik o podłożu hormonalnym może przyjąć przewlekłą formę po trądziku młodzieńczym u wówczas dotyczy on kobiet po 25-30. roku życia oraz starszych.

2. Stres

Stres to bardzo ważny czynnik nasilający trądzik u osób dorosłych. Podczas stresu wytwarza się kortyzol powodujący nadmierną aktywność gruczołów łojowych oraz nasilający stany zapalne w organizmie – także w skórze. Stres może ponadto zmieniać mikrobiom skóry i sprzyjać rozwojowi bakterii odpowiedzialnych za trądzik. Problem pojawia się, gdy objawy trądziku u osoby dorosłej wywołują u niej stres z powodu gorszego wyglądu skóry – wówczas mamy do czynienia z błędnym kołem, gdyż stres ten powoduje zaostrzenie istniejących zmian i utrudnia leczenie.

3. Zanieczyszczenia środowiska

Trądzik dotyka głównie osób mieszkających na terenach uprzemysłowionych i mocno zurbanizowanych. Naukowcy sądzą, że toksyny obecne np. w smogu, mają zdolność osadzania się w ujściach mieszków włosowych – tym sposobem wpływają niemal na wszystkie etapy rozwoju zmiany trądzikowych, takie jak zwiększona produkcja łoju, namnażanie się bakterii (propionibacterium acne), rogowacenie. Ponadto w zanieczyszczonym środowisku znajduje się oksydowany skwalen (jest on markerem zanieczyszczonego środowiska), a ten bierze udział w tworzeniu się zaskórników. Skwalen stanowi 15% składu skóry i pełni ważną funkcję ochronną – jego oksydacja stanowi jeden z czynników rozwoju trądziku.

4. Zła dieta

Dieta zawierająca wiele produktów o wysokim indeksie glikemicznym przyczynia się do nadmiernej produkcji łoju. Rozwój trądziku nasilają głównie słodycze, dania z białej mąki, dania zawierające cukier. Ponadto niekorzystny jest nabiał i jego przetwory – podnoszą one poziom insulinopodobnego hormonu wzrostu IGF-1 – a ten istotnie wpływa na zwiększenie produkcji sebum. Przyczyną powstawania trądziku może też być niedostarczanie pewnych składników w odpowiednich ilościach, np. kwasów tłuszczowych omega-3, omega-3, cynku i selenu.

5. Zła pielęgnacja skóry

Dermatolodzy wskazują, że nieprawidłowa pielęgnacja skóry, a zwłaszcza stosowanie zatykających pory kremów i podkładów, jest czynnikiem rozwoju lub nasilenia trądziku. Zatykając ujścia gruczołów łojowych doprowadzamy bowiem do nasilenia stanu zapalnego w skórze. Bardzo ważną tym samym rolę pełni odpowiednie oczyszczanie skóry trądzikowej i odblokowywanie porów.

6. Promieniowanie UV

W okresie letnim wiele osób z cerą trądzikową zauważa poprawę stanu skóry. Wiąże się to z chwilowym działaniem słońca na gruczoły łojowe – słońce wysusza je. Niestety jesienią wysuszone gruczoły otrzymują sygnał, aby nadrobić braki w produkcji sebum i nasilają się problemy z trądzikiem. Promienie UV nie działają zatem korzystnie na skórę – tylko pozornie i na chwilę poprawiają jej stan, aby za chwilę gruczoły zaczęły pracować ze zdwojoną siłą, co oznacza gorsze zmiany niż przed okresem letnim. Ponadto promieniowanie UV jest uznawane jako źródło stresu oksydacyjnego – a ten wpływa na tworzenie się ropnych wykwitów.

7. Zmiany klimatyczne

Produkcję łoju mogą nasilać nagłe zmiany klimatyczne. Szczególnie niekorzystny jest klimat gorący oraz wilgotny – łatwo bowiem w takich warunkach o namnażanie się bakterii.

8. Wrażliwość skóry

Wrażliwość skóry jest bardzo ważną przyczyną nawrotów trądziku u osób dorosłych. Skóra dojrzała jest bardziej wrażliwa i silniej reaguje na podrażnienia kosmetykami czy substancjami leczniczymi. Sądzi się ponadto, że związek skóry wrażliwej i występowania trądziku, jest powodem m.in. zaburzeń odporności, w wyniku których dochodzi do oporności bakterii propionobacterium acnes. Ponadto wrażliwa skóra jest podatna na uszkodzenia bariery hydrolipidowej, co sprzyja stanom zapalnym.

Trądzik – na jaki jego rodzaj cierpisz? Rodzaje i objawy

Trądzik występuje w bardzo wielu różnych rodzajach – te natomiast determinują to, jak będzie wyglądało leczenie. Od typu trądziku zależy, jak długo będzie leczona choroba oraz jakimi metodami. Bez względu jednak na diagnozę, należy wiedzieć, że odpowiednia pielęgnacja skóry to podstawa leczenia trądziku każdego typu. Konieczne jest oczyszczenie z sebum i zanieczyszczeń. Istotna jest też tonizacja, aby przywrócić skórze fizjologiczne pH – co ograniczy rozwój bakterii odpowiedzialnych za stany zapalne.

1. Trądzik pospolity

To najczęstszy rodzaj trądziku. Określany jest niekiedy jako trądzik młodzieńczy ze względu na okres życia, gdy występuje najczęściej. Za jego pojawienie się odpowiedzialne są hormony – androgeny – determinujące rozwój cech męskich. Podczas okresu dojrzewania poziom androgenów jest podwyższony zarówno u dziewcząt, jak i chłopców, przez co zmiany trądzikowe w tym wieku równie często dotykają płeć żeńską. Ten rodzaj trądziku zwykle ustępuje samoistnie po okresie dojrzewania. Kluczowa jest na tym etapie pielęgnacja, aby nie dopuścić do powstawania blizn potrądzikowych. Warto pomyśleć o zastosowaniu odpowiednich kosmetyków.

Trądzik pospolity nie ma jednego oblicza – również ma swoje rodzaje. Rozróżnia się np. trądzik pospolity typu zaskórnikowego (występują zaskórniki bez zmian zapalnych w gruczołach łojowych), guzkowo-cystowego (zmiany mają formę cyst ropnych), grudkowo-krostkowego (widoczne są grudki i krostki – nazywane pryszczami), piorunującego (oprócz zmian skórnych występują stany zapalne w całym organizmie).

2. Trądzik ropowiczy

Pojawia się rzadziej niż trądzik pospolity. Jest cięższy w przebiegu oraz leczeniu. Cechuje się powstawanie ropnych, czerwonych zmian na skórze, szczególnie na twarzy, klatce piersiowej i ramionach. Zmiany mogą być bolesne i powodować blizny.

3. Trądzik skupiony

Ten rodzaj trądziku charakteryzuje się występowaniem mniejszego obrębu zmian, niż przy innych rodzajach trądziku. Zwykle dotyka mężczyzn. Krosty wypełnione ropą zlokalizowane są głównie na plecach, twarzy i pośladkach. Są dość duże i mogą prowadzić do powstawania blizn.

4. Trądzik bliznowaty

Trądzik ten powoduje powstawanie zmian skórnych, które przekształcają się w bliznowce. Zmiany te przypominają duże blizny, wyraźnie odznaczone kolorem od reszty skóry, Powodem mogą być podrażnienia skóry – np. na skutek strzyżenia czy golenia. Zwykle trądzik ten pojawia się na skórze głowy, szyi oraz na potylicy.

5. Trądzik różowaty

Trądzik różowaty jest chorobą występującą u osób, których układ naczyń krwionośnych na twarzy nie funkcjonuje odpowiednio. Początkowo często nie widać żądnych zmian skórnych typu trądzikowego, a jedynie czerwone plamy. Z czasem w miejscach zaczerwienień mogą pojawić się wypryski i inne zmiany skórne. Trądzik tego rodzaju zwykle dotyka kobiet w wieku 30-40. lat. Przeważnie nie występują przy tym rodzaju trądziku zaskórniki – jest to czynnik rozróżniający trądzik różowaty od innych rodzajów choroby. Trądzik różowaty jest trudny w leczeniu – zwykle stosuje się leczenie miejscowe. Nadal nie wiadomo, co dokładnie nasila lub sprzyja powstawaniu trądziku różowatego.

6. Trądzik niemowlęcy i noworodkowy

Trądzik tego rodzaju występuje u noworodków i niemowląt. Jest odmianą trądziku pospolitego wyróżnioną na okres, w jakim występuje. Może być wywołany zaburzeniami gospodarki hormonalnej w pierwszych dniach życia (trądzik noworodkowy) oraz przekazaniem dziecku hormonów matki podczas ciąży (przez łożysko), poród (przez drogi rodne) oraz karmienia piersią (hormony są zawarte w mleku kobiecym). Zwykle nie wymaga leczenia i objawy ustępują samoistnie – wystarczy odpowiednia pielęgnacja skóry.

7. Trądzik zawodowy

To bardzo częsty typ trądziku u osób dorosłych. W wyniku warunków panujących w pracy – np. występowanie zanieczyszczeń lub chemii – niekorzystne substancje atakują skórę, co daje podobne objawy do trądziku pospolitego. Leczenie oparte jest głównie o odpowiednie oczyszczanie skóry.

8. Trądzik hormonalny

Trądzik hormonalny zwykle dotyka kobiet, chociaż występuje również u mężczyzn. Objawia się występowaniem krost, pryszczy i wykwitów na twarzy – nagle, niemal znienacka. Zwykle występuje przed miesiączką, w czasie ciąży, po porodzie, podczas menopauzy. Za trądzik tego rodzaju odpowiadają przede wszystkim hormony płciowe: androgeny i estrogeny. Trądzik androgenny objawia się zaskórnikami i bolesnymi, dużymi grudkami pojawiającymi się w obwodowych częściach twarzy (czoło, broda, szyja, plecy). Może dodatkowo występować nadmierne owłosienie czy hirsutyzm. Trądzik estrogenny (różowaty) natomiast objawia się pękającymi naczynkami krwionośnymi, pajączkami, a później zmianami grudkowo-rumieniowo-krostkowymi. Pojawiają się zwykle na brodzie, policzkach, nosie, czole, plecach, skórze głowy i za uszami.

Trądzik – leczenie domowe i profesjonalne

Leczenie trądziku musi brać pod uwagę przyczyny go wywołujące. Trądzik hormonalny np. będzie wymagał leczenia opartego o regulację gospodarki hormonalnej – i tutaj potrzebna jest pomoc ginekologa lub endokrynologa, który wskaże, jaki aspekt hormonalny musi być sprawdzony.

Zmiany trądzikowe mogą pozostawać na skórze przez długi czas i być oporne na specjalistyczne kosmetyki czy profesjonalne zabiegi. Należy jednak pamiętać, że odpowiednia pielęgnacja skóry trądzikowej stanowi dużą część leczenia, natomiast bez eliminacji przyczyny powstawania zmian skórnych, nie będzie możliwe całkowite usunięcie problemu trądziku.

Biorąc pod uwagę powyższe powody, naturalnym wydaje się skorzystanie w pierwszej kolejności z porady specjalisty. Jedynie pomoc dermatologa i być może endokrynologa, pozwoli na właściwe rozpoznanie, dopasowanie leczenia i w razie potrzeby dobranie odpowiedniej farmakoterapii.

Poza skorzystaniem z konsultacji ze specjalistą, skóra trądzikowa wymaga właściwej pielęgnacji. Poniżej przedstawiam podstawowe zasady i sposoby, które możemy z powodzeniem stosować w domu, a także metody profesjonalne.

1. Domowe metody leczenia trądziku

Domowe metody leczenia trądziku w dużej mierze opierają się na stosowaniu pewnych zasad codziennej pielęgnacji. Oto one:

• unikaj gęstych kosmetyków, które zatykają pory,

• zrezygnuj z podkładów o gęstej formule – mogą one nasilać objawy trądziku,

• wybieraj fluidy maskujące niedoskonałości, ale o lekkiej konsystencji i najlepiej z gamy dermokosmetyków,

• unikaj kremów o tłustych formułach,

• zrezygnuj z olejków do twarzy,

• nie stosuj kosmetyków, które zawierają dużo substancji oleistych – szukaj zamiast tego formul „oil-free”,

• nie stosuj preparatów wysuszających i mocno odtłuszczających skórę – te dadzą odwrotny efekt i nasilą wydzielanie sebum (np. preparaty na bazie alkoholu),

• szukaj kremów o podwójnym działaniu, które zapewniają skórze nawilżenie, ale jednocześnie przeciwdziałają niedoskonałościom,

• uważaj na stosowanie kuracji na bazie retinoidów – mają one wysoką skuteczność w leczeniu trądziku, jednak mogą także dać skutki uboczne w postaci silnego wysuszenia skóry,

• stosuj kosmetyki o formule żelu lub emulsji typu O/W – nie zatykają one porów, są lekkie, szybko się wchłaniają i nie pozostawiają tłustego filmu,

• dokładnie oczyszczaj skórę z zanieczyszczeń – regularnie i łagodnie, za pomocą delikatnych środków myjących, które nie uszkadzają bariery hydrolipidowej i zapewniają skórze naturalne pH,

• regularnie poddawaj skórę zabiegom złuszczającym, np. poprzez łagodne peelingi lub kwasy owocowe (AHA) – takie zabiegi odblokują ujścia gruczołów łojowych, oczyszczą skórę z nadmiaru sebum, zapobiegną bliznom po trądziku,

• używaj masek oczyszczających, np. mineralnych z glinką lub węglem aktywnym,

• nie wyciskaj zmian trądzikowych – osiągniesz wówczas efekt odwrotny do zamierzonego, ponieważ gwałtownie opróżnione gruczoły łojowe szybko zaczną pracować na podwójnych obrotach, intensywnie uzupełniając sebum,

• używaj preparatów punktowych działających przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie,

• unikaj pokarmów, które potencjalnie zaostrzają zmiany trądzikowe (np. czekolada, nabiał, alkohol),

• w awaryjnych sytuacjach można zastosować maść z antybiotykiem punktowo na zmianę (np. Tribiotik) bądź maścią ichtiolową lub aspiryną rozpuszczoną w małej ilości wody.

Poza powyższymi zasadami pielęgnacji, można zastosować domowe metody wspomagające leczenie trądziku, takie jak np. stosowanie olejków na trądzik. Olejki powinny wykazywać działanie antybakteryjne, przeciwzapalne, nawilżające, a także odżywiać skórę – tak działają głównie olejki eteryczne. Dodatkowo ich zadaniem jest normalizacja pracy gruczołów łojowych i ochrona skóry przed czynnikami pochodzącymi z zewnątrz. Szczególnie poleca się olejek herbaciany, różany, rycynowy i lawendowy. Niektórzy wskazują także na skuteczność przemywania twarzy tonikiem na bazie ogórka – ten zawiera witaminę A, C E, które działają odżywczo na skórę i pomagają w regeneracji. Poleca się także stosowanie domowych maseczek na trądzik. Należy położyć taką mieszankę na 10-15 minut na skórę ze zmianami, 2-3 razy w tygodniu. Najbardziej polecane składniki domowych maseczek na trądzik to:

• miód,

• sok z cytryny,

• kurkuma,

• jogurt naturalny,

• płatki owsiane,

• mleko,

• rumianek,

• siemię lniane,

• rozmaryn,

• truskawki.

Powyższe sposoby i zasady pielęgnacji są bardzo ważne w procesie leczenia i zapobiegania zmianom trądzikowym, jednak nie zapewnią całkowitego wyleczenia trądziku. Jeśli zmagasz się z nawracającymi zmianami, koniecznie umów się do specjalisty, aby wprowadził on odpowiednie leczenie: miejscowe lub doustne. Terapia może potrwać kilka miesięcy, a nawet... lat.

2. Profesjonalne zabiegi na trądzik

Możesz także skorzystać z profesjonalnych zabiegów przeciwtrądzikowych, które nieco przyspieszą leczenie:

• korzystaj regularnie z profesjonalnego oczyszczania skóry w gabinecie kosmetycznym lub dermatologicznym,

• bardzo pomocne jest oczyszczanie skóry z pomocą peelingu chemicznego,

• zabieg mikrodermabrazji również jest polecany w przypadku przewlekłego trądziku,

• czasami poleca się oczyszczanie manualne (wyjątkiem są zmiany ropne i zapalne),

• niektóre rodzaje lasera mają działanie bakteriobójcze i przeciwzapalne – warto korzystać regularnie z takich zabiegów,

• podobnie jak laser działa fototerapia lub darsonwalizacja (prądy D’arsonvala).

3. Farmakoterapia

Leczenie trądziku często wymaga zastosowania – poza domowymi sposobami i profesjonalnymi zabiegami – terapii farmakologicznej. W cięższych przypadkach będzie to terapia ogólna, w umiarkowanych i lekkich – terapia miejscowa. Zawsze jednak terapia farmakologiczna powinna odbywać się pod okiem dermatologa. Wśród najczęściej zalecanych leków i substancji leczących trądzik do stosowania miejscowego wyróżnia się:

• Retinoidy – to pochodne witaminy A. Ich zadaniem jest regulacja procesów keratynizacji, zapobieganie powstawaniu zaskórników oraz hamowanie stanów zapalnych. Retinoidu występują np. jako tretinoina, izotretoina, adapalen, tezaroten.

• Antybiotyki – zapewniają one szybkie ustępowanie zmian, hamują namnażanie się bakterii. Stosuje się np. erytromycynę lub klindamycynę.

• Nadtlenek benzoilu – często jest zalecany do stosowania wraz z antybiotykiem. Działa przeciwbakteryjnie, złuszczająco, hamuje nadmierne wydzielanie sebum, sprawia, że zaskórniki są redukowane.

• Kwas azelainowy – działa przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie, rozjaśnia przebarwienia.

• Kwas salicylowy – działa keratolitycznie, przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie. Sprawia, że składniki aktywne z leków i innych preparatów są lepiej wchłaniane. Zapobiega powstawaniu blizn.

Terapia miejscowa najczęściej ma na celu łagodzenie zmian istniejących oraz zapobieganie powstawaniu blizn. W ciężkich przypadkach lekarz może zalecić także farmakoterapię doustną – głównie na bazie antybiotyków. Wówczas stosuje się tetracyklinę, erytromycynę lub klindamycynę. Stosowane są też retinoidy – np. izotretynoina – lub leki hormonalne antyandrogenowe (zwłaszcza u kobiet). Terapia doustna powinna być stosowana zgodnie z zalecenia lekarza i pod jego kontrolą.

Leczenie miejscowe może być stosowane zarówno w monoterapii, terapii naprzemiennej, jak i terapii skojarzonej lub jako uzupełnienie leczenia ogólnego. Leczenie miejscowe często też zaleca się jako leczenie podtrzymujące po uzyskaniu stanu bezobjawowego po terapii nadtlenkiem benzoilu lub po stosowaniu antybiotyków.

W terapii naprzemiennej oraz skojarzonej łączy się kilka leków – zwykle jest to antybiotyk + retinoid bądź antybiotyk + nadtlenek benzoilu. Skojarzenie dwóch substancji aktywnych w preparacie zwiększa bowiem skuteczność terapii.

Bibliografia

• Czernielewski A.: Zarys chorób skóry, błony śluzowej, jamy ustnej i wenerycznych. PZWl, Warszawa 1982, 302–307.

• Placek W, Romańska‐Gocka K, Grzanka A. Leczenie miejscowe trądziku. Przegl Dermatol. 2011, 98, 44.