Czym jest trądzik różowaty?
Trądzik różowaty – inaczej acne rosacea – to choroba przewlekła skóry o charakterze zapalnym. Dotyczy pierwotnie środkowej części twarzy – tam pojawia się początkowo rumień oraz poszerzone naczynia krwionośne, czyli teleangiektazje. Wraz z rozwojem choroby pojawiają się także krostki oraz grudki. W niektórych postaciach trądziku różowatego dochodzi do przerostu oraz zwłóknienia gruczołów łojowych, a w przypadkach najbardziej zaawansowanych może to spowodować nawet przerost ograniczony, czyli rhinophyma.
Trądzik różowaty daje wiele objawów, które mogą sygnalizować także inne nieprawidłowości, stąd trudna jest jego diagnostyka. Trądzik tego rodzaju ponadto zalicza się do tzw. nerwic naczynioruchowych skóry. Początkowo bowiem trądzik różowaty ma związek z nadmierną aktywnością naczyń krwionośnych i nie daje jeszcze utrwalonych zmian na skórze – na tym etapie objawem podstawowym jest napadowe czerwienienie się skóry, np. na skutek nagłych zmian temperatur czy stresu.
Co nasila trądzik różowaty? Przyczyny zmian skórnych
Wystąpienie rumienia, a później także innych zmian na skórze, w tym grudek i krost, jest spowodowane w dużej mierze czynnikami genetycznymi, ale nie tylko – okazuje się, że występuje szereg innych czynników, które mogą mieć istotny wpływ na rozwój choroby. Poza stresem i narażeniem na nagłe zmiany temperatur wyróżnia się m.in.:
-
ekspozycję na słońce,
-
spożywanie ciężkostrawnych posiłków,
-
picie alkoholu,
-
wizyty w saunie,
-
wizyty w basenie z chlorowaną wodą,
-
występowanie zaburzeń gospodarki hormonalnej (np. choroby tarczycy, zaburzenia cyklu menstruacyjnego),
-
przyjmowanie leków obniżających stężenie cholesterolu we krwi,
-
przyjmowanie kwasu nikotynowego,
-
przyjmowanie dużych dawek witaminy B6 oraz B12,
-
stosowanie glikokortykosteroidów,
-
występowanie opryszczki wargowej,
-
infekcja drożdżakowa,
-
występowanie pasożyta Demodex folliculorum (z rodziny roztoczy).
Trądzik różowaty – klasyfikacja medyczna (rodzaje)
Jak wspomniałam, trądzik różowaty ma wiele odmian, dlatego też w 2002 roku National Rosacea Society opracowało klasyfikację tej choroby, wyróżniając kilka podstawowych postaci:
-
postać rumieniowa z teleangiektazjami,
-
postać grudkowo-krostkowa,
-
postać oczna,
-
postać z dominującymi zmianami przerostowymi,
-
postać ziarniniakowatą.
Każda z tych postaci trądziku różowatego może mieć charakter łagodny, średni i ciężki.
1. Postać rumieniowa z teleangiektazjami (erythematotelangiectatic rosacea, ETR)
To najczęściej występująca postać trądziku różowatego. Objawia się występowaniem symetrycznego rumienia w środkowej części twarzy. Rumień ten nawraca lub jest utrwalony. Osoby chore na tę postać trądziku różowatego mogą odczuwać kłujący ból, uczucie pieczenia skóry, nadmierne napięcie – szczególnie, gdy dochodzi do zaostrzenia choroby. Ponadto jeśli ten rodzaj trądziku ma charakter umiarkowany lub ciężki, mogą dodatkowo występować widoczne teleangiektazje.
2. Postać grudkowo-krostkowa (papulopustular rosacea, PPR)
Postać ta objawia się występowaniem zmian na skórze o charakterze wykwitów. Zmiany te mają formę grudek, krostek. Występuje także rumień. Zmiany grudkowo-krostkowe natomiast pojawiają się w obrębie utrwalonego rumienia.
3. Postać z dominacją zmian przerostowych (phymatous rosacea)
Postać trądziku różowatego z dominującymi zmianami przerostowymi objawia się coraz to bardziej zaawansowanym zgrubieniem skóry o nieregularnej powierzchni. Dodatkowo pojawiają się guzki. Występują także zmiany przerostowe i naciekowe, jednak te dotyczą głównie mężczyzn między 40. a 60. rokiem życia. Zwykle zmiany te obejmują tylko nos i mamy wówczas do czynienia z tzw. rhinophyma. W niektórych przypadkach dochodzi do zmian przerostowych uszu (wówczas jest to otophyma) lub brody (gnatophyma). Rzadziej rozwijają się zmiany przerostowe na czole (metophyna).
4. Postać oczna (ocular rosacea)
Postać oczna trądziku różowatego jest trudna do zdiagnozowania, szczególnie wtedy, gdy choroba jest na etapie łagodnym lub umiarkowanym, ponieważ wtedy mogą nie występować widoczne zmiany na twarzy. Postać oczną może poprzedzać natomiast wystąpienie zmian skórnych w innych lokalizacjach. Zwykle ten rodzaj trądziku różowatego jest brany pod uwagę w sytuacji, gdy pacjent zgłasza np. łzawienie czy uczucie kłucia w oczach. Może też doznawać uczucia występowania ciała obcego w oku czy odczucie piasku w oczach. Dodatkowo występuje suchość, swędzenie i pieczenie oczu, a także nadwrażliwość na światło. Często objawem dodatkowym jest zapalenie spojówek, tęczówki, rogówki lub brzegów powiek. Jeżeli objawy te mają duże nasilenie, mogą nawet doprowadzić do uszkodzenia wzroku, w tym całkowitej jego utraty.
5. Postać ziarniniakowata (granulomatous rosacea)
To odmiana trądziku różowatego objawiająca się występowaniem na skórze żółto-brunatnych grudek bądź guzków. Zmiany te mogą powodować powstawanie blizn. Występują na skórze ze zmianami zapalnymi lub na skórze niezmienionej – zwykle na policzkach i powiekach.
Podział trądziku różowatego ze względu na kryteria diagnostyczne
Poza powyższym podziałem, w dermatologii rozróżnia się także trądzik różowaty ze względu na kryteria diagnostyczne. I tak kolejno wyróżnia się kryteria:
-
pierwszorzędowe,
-
drugorzędowe.
Kryteria pierwszorzędowe obejmują takie objawy, jak rumień nawracający (przelotny) lub trwały, występowanie krostek, grudek i rozszerzonych naczynek. Obecność tych objawów ocenia się w skali od 0 do 3 (od braku objawów, przez nasilenie łagodne, umiarkowane oraz ciężkie).
Kryteria drugorzędowe obejmują natomiast takie objawy, jak uczucie pieczenia skóry i szczypania, a także obrzęk, występowanie tarczek, nadmierne wysuszenie skóry, zmiany przerostowe, zmiany zlokalizowane poza twarzą, a także objawy oczne. W tym kryterium bierze się pod uwagę dwie możliwości oceny: występowanie objawu lub jego brak.
Jakie choroby dermatologiczne nie wchodzą w zakres trądziku różowatego?
Poza powyższymi klasyfikacjami, National Rosacea Society dokonała wykluczenia kilku schorzeń z grupy trądziku różowatego, które to dają objawy bardzo podobne do tej choroby. I tak kolejno jest to: trądzik piorunujący, trądzik różowaty posteroidowy oraz zapalenie okołoustne.
Trądzik różowaty piorunujący (rosacea fulminans) zwykle jest diagnozowany u kobiet. Ma postać wykwitów skórnych w formie wielu grudek, krost i guzków skupionych w grupach. Dodatkowo występuje obrzęk na twarzy i rumień. Zmiany pojawiają się głównie na policzkach i brodzie, ale niewykluczone jest także występowanie na całej twarzy. Chorobie może towarzyszyć gorączka. Zmiany często pozostawiają blizny.
Trądzik różowaty posteroidowy (rosacea poststeroidea) natomiast, jest skutkiem stosowania długoterminowego preparatów na bazie glikokortykosteroidów. Jego charakterystycznym objawem jest występowanie ścieńczneia naskórka i teleangiektazji. Dodatkowo pojawiają się liczne wykwity o charakterze krostek.
Zapalenie okołoustne to kolejna choroba, którą należy wykluczyć w diagnozowaniu trądziku różowatego. Zapalenie to wyróżnia występowanie wielu niewielkich grudek o kolorze czerwonobrunatnym. Grudki mają na szczytach krostki. Lokalizują się zwykle na podłożu rumieniowym, wokół ust, a także w fałdach nosowo-policzkowych. Dodatkowym objawem jest uczucie swędzenia i pieczenia skóry.
Trądzik różowaty – leczenie
W leczeniu trądziku różowatego stosuje się kilka metod leczenia (samodzielnie lub w formie skojarzonej):
-
leczenie miejscowe (metronidazol, kwas azelainowy, iwermektyna, antybiotyki, glikokortykosteroidy, retinoidy, zabiegi laserowe, zabiegi z użyciem światła LED),
-
leczenie doustne (tetracykliny, erytromycyna, azytromycyna, izotretynoiny).
-
stosowanie odpowiednich kosmetyków.
Przeciwwskazane są ponadto zabiegi z zastosowaniem kwasów, takich jak kwasy owocowe, kwas salicylowy czy kwas trójchlorooctowy, gdyż substancje te mogą powodować nadmierne przekrwienie skóry, co znacznie zaostrza, a nawet utrwala rumień. Dodatkowo przeciwwskazane są zabiegi, które intensywnie złuszczają skórę i towarzyszy im uczucie pieczenia skóry. Niewskazane jest także stosowanie zabiegów rozgrzewających.
Podczas codziennej pielęgnacji skóry z trądzikiem różowatym należy używać kosmetyków bogatych w substancje czynne, które łagodzą podrażnienia, nie uczulają i są nakierowane na zmniejszanie stanów zapalnych. Podczas oczyszczania twarzy należy unikać tarcia i uciskania skóry.
Bibliografia
-
Czarnecka A, Tymicka J. Trądzik różowaty – postacie kliniczne i leczenie. Postępy Dermatologii i Alergologii 2005, vol. 3: 156-160.
-
0. Owczarek I. Rola kosmetologa w terapii oraz pielęgnacji skóry w przebiegu trądziku różowatego. Kosmetologia Estetyczna 2014, vol. 3(3): 201-206.
-
Crawford GH, Pelle MT, James WD. Rosacea: I. Etiology, pathogenesis, and subtype classification. Journal of the American Academy of Dermatology 2004, vol. 51(3): 327-341.
