Owsiki (owsica) – jak je rozpoznać?
Owsiki są pasożytami, których wygląd przypomina białe i cienkie niteczki. Samce owsików mają po kilka milimetrów, natomiast samice są większe i mogą mieć nawet 1 cm długości i więcej – a tak duże owsiki dostrzeżemy z pewnością gołym okiem. Pierwszym symptomem, że dziecko ma owsiki, jest doskwierający ból głowy, rozdrażnienie, podkrążone oczy, problemy ze spaniem w nocy.
Czy można zarazić się owsikami?
Niestety bardzo łatwo można zarazić się owsikami, zwłaszcza w przypadku dzieci. Najczęściej do zarażenia dochodzi w wyniku braku odpowiedniej higieny osobistej – np. zbyt rzadkie albo niedokładne mycie rąk. A warto wiedzieć, że jaja owsików mogą się znajdować praktycznie wszędzie. Samice żyją w jelitach, ale aby złożyć jaja, wieczorami i w nocy wędrują do odbytu, co powoduje świąd. Wówczas momentalnie drapiemy się, a później nieświadomie przenosimy jaja owsików przez dłonie i paznokcie na różne przedmioty – których mogą dotykać inne osoby. Źródłem zakażenia może być też korzystanie z jednego ręcznika z osobą, która ma owsicę, niezachowywanie higieny przy korzystaniu z jednej toalety czy wanny (brak dezynfekcji). Jajami owsików można też skazić produkty spożywcze – a stąd już krótka droga do zakażenia.
A czy owsikami można zarazić się drogą kropelkową? Okazuje się, że tak! Jaja są bardzo małe i lekkie, a więc mogą być unoszone przez powietrze. Wówczas osiadają np. na kurzu, który wdychamy.
W przypadku owsicy często dochodzi również do samozakażenia, poprzez przeniesienie jaj owsików z okolic odbytu do ust. To możliwe wtedy, gdy okolice odbytu są wilgotne, a temperatura wynosi 30-35 stopni Celsjusza. Wówczas następuje bardzo szybki rozwój larwy i zaledwie w ciągu 6-8 godzin jajo staje się bardzo inwazyjne.
Poza tym, część rozwiniętych larw może z okolic odbytu przemieścić się ponownie do jelita grubego – wówczas mamy do czynienia z retroinwacją i mówimy o uciążliwej oraz przewlekłej owsicy.
Owsica – przyczyny choroby
Do zarażenia owsicą może dojść z różnych przyczyn. Poniżej postaramy się wymienić wszystkie:
- brak odpowiedniej higieny osobistej,
- brak dystansu z osobą zakażoną (współdomownikiem czy innymi osobami w pracy/przedszkolu/żłobku),
- brak regularnego sprzątania sanitariatów,
- niedokładne i rzadkie mycie rąk,
- niemycie owoców i warzyw przed spożyciem,
- rzadkie odkurzanie,
- rzadkie zmienianie pościeli,
- siadanie na toalecie w miejscu publicznym.
Owsiki – jakie są objawy owsicy?
Wśród objawów najbardziej charakterystyczne jest swędzenie w okolicach odbytu. Spowodowane jest ono ruchem samic owsików na zewnątrz, w celu złożenia jaj. Swędzenie dokucza zwłaszcza wieczorami i nocą – u dzieci wówczas łatwo rozpoznać, co jest źródłem bezsenności i rozdrażnienia, tym bardziej, jeśli dziecko dodatkowo skarży się na ból brzucha czy głowy. Zdarza się, że maluchy mogą w nocy nie kontrolować trzymania moczu, właśnie z powodu owsików. To mniej charakterystyczny objaw – warto wziąć go pod uwagę. Do innych nietypowych objawów owsików u dzieci zaliczamy także zgrzytanie zębami.
Co jeszcze może towarzyszyć owsicy? Jest kilka wyraźnych symptomów, że dziecko – albo dorosły – został zakażony owsikami. Oto one:
- swędzenie okolic odbytu,
- utrata apetytu,
- utrata kilku kilogramów,
- podkrążone oczy,
- bóle głowy lub/i brzucha,
- bladość skóry.
U dziewczynek i kobiet może dodatkowo dojść swędzenie w okolicach pochwy, ponieważ samice owsików mogą wnikać do żeńskich narządów płciowych i tam prowadzić do powstania stanu zapalnego. Zdarza się także, że owsica prowadzi do zapalenia wyrostka robaczkowego.
Do czego prowadzi nieleczona owsica?
Nie wolno bagatelizować niepokojących objawów, zarówno u dzieci, jak i dorosłych. U dzieci będą one bardziej nasilone, ale powikłania w obu przypadkach mogą być poważne. Wśród komplikacji po nieleczonej owsicy wymienia się np.:
- zapalenie jelita grubego,
- zapalenie narządów płciowych,
- zapalenie wyrostka robaczkowego,
- zaburzenia snu,
- problemy z nauką i zapamiętywaniem,
- zapalenie skóry,
- utrata masy ciała – zaburzenia odżywiania.
Owsiki – jakie wykonać badanie diagnostyczne?
To, czy mamy owsiki, możemy stwierdzić, wykonując specjalne badanie. Jest ono zalecane przez lekarza na podstawie wywiadu. Jeżeli występuje silny świąd w okolicach odbytu, jest to wystarczająca przesłanka, aby rozpocząć diagnostykę w kierunku owsicy. W zaawansowanym stadium owsiki zaczynają być widoczne w kale – ale gdy choroba staje się widoczna „gołym okiem”, zwykle mamy do czynienia z bardziej rozwiniętą inwazją.
Jak wygląda badanie na obecność owsików? Lekarz zleca wykonanie wymazu w okolic odbytu i na podstawie badania próbki kału stwierdza, czy w organizmie znajdują się jaja owsików. Materiał jest pobierany z pomocą samoprzylepnej taśmy celofanowej – przyklejamy ją do skóry w okolicach odbytu z samego rana – przed wypróżnieniem lub kąpielą. Taśmę przesyłamy do laboratorium. W niektórych przypadkach konieczne jest powtórne badanie, jeżeli diagnosta ma wątpliwości. Często lekarze zlecają także ogóle badanie kału – wówczas możliwe jest wykrycie nie tylko owsików, ale i innych pasożytów.
Owsiki – leczenie owsicy
Leczenie owsicy nie jest bardzo skomplikowane – opiera się bowiem na przyjmowaniu zaleconych przez lekarza leków oraz na rygorystycznym dbaniu o higienę osobistą oraz higienę otoczenia, w którym przebywamy. Niezależnie od wieku pacjenta, zwykle przyjmuje się jednorazowo lek przeciwpasożytniczy na receptę.
Leczenie powtarzamy po 2 tygodniach, ponieważ bardzo często dochodzi do nawrotów owsicy – a dzięki powtórzeniu dawki zyskamy pewność, że całkowicie wyeliminujemy je z organizmu. Ważne jest, że jeżeli owsicę ma jeden domownik, niestety wszyscy mieszkańcy powinni zostać poddani leczeniu farmakologicznemu, aby nie dopuścić do wzajemnego zarażania się.
Istotne jest także wyeliminowanie wszystkich źródeł ponownego zarażenia. Mamy tutaj na myśli przede wszystkim: gruntowne wysprzątanie całego mieszkania, zmiana i pranie pościeli, gotowanie bielizny osobistej i ręczników, prasowanie ubrań, bielizny, ręczników i pościeli gorącym żelazkiem. Należy także zająć się zabawkami, jeżeli w domu jest dziecko, ponieważ maluchy lubią wkładać do buzi różne przedmioty – zabawki zwłaszcza, a na nich mogą znajdować się jaja owsików. Równie ważna jest higiena pozostałych przedmiotów w domu, dokładne usunięcie kurzu i umycie wszystkich rzeczy narażonych na dotykanie.
Aby nie doszło do kolejnych zakażeń lub samozakażenia, należy codziennie zmieniać bieliznę, pościel i ręczniki, codziennie kąpać się – najlepiej rano (lub chociaż przemywać okolice intymne wodą z mydłem rano po wypróżnieniu). Należy także krótko obciąć paznokcie.
Niektóre osoby, których dotknęła owsica, zmieniają także nawyki żywieniowe, ponieważ dieta może wspomóc walkę z pasożytem. Aby ułatwić i przyspieszyć leczenie owsicy, zaleca się zastosować dietę z niewielką ilością węglowodanów prostych oraz z dużą ilością białka i błonnika (warzywa, owoce, pieczywo pełnoziarniste, rośliny strączkowe, kasza).
Owsiki u dzieci i dorosłych
O owsikach najczęściej mówimy w kontekście dzieci, ponieważ to one są najbardziej narażone na zakażenie owsicą. Dzieje się tak, ponieważ maluchy niestety gorzej dbają od osób dorosłych o higienę osobistą oraz często wkładają dłonie do ust. Owsiki zwykle pojawiają się żłobkach czy przedszkolach – i wystarczy, że zaledwie jedno dziecko będzie je miało, cała grupa z nim przebywająca może się szybko zarazić. Dlatego posyłając dziecko do przedszkola czy szkoły, zadbajmy o odpowiednią edukację na temat higieny osobistej. Zwracajmy uwagę zwłaszcza na częste mycie rąk i unikanie wkładania ich do buzi. Uczulajmy dzieci na mycie rąk zwłaszcza po skorzystaniu z toalety. Zaleca się także obciąć dzieciom paznokcie na krótko. Na co dzień dokładnie myjmy owce i warzywa przed położeniem ich na docelowe miejsce.
Profilaktyka przeciwko owsicy dotyczy także higieny osobistej w domu. Tłumaczmy dzieciom, jak ważne jest codzienne i dokładne mycie okolic intymnych, korzystanie tylko ze swojego ręcznika czy częsta zmiana bielizny. Podkreślajmy, że nie bez znaczenia jest dbanie o otoczenie, w którym przebywamy – a więc mycie zabawek czy odkurzanie mebli.
Jak nie zarazić się owsikami? 8 zasad
Poniżej podsumujemy działania profilaktyczne w 8 punktach:
- Myj ręce wodą z mydłem za każdym razem po wyjściu z toalety, przed posiłkiem, po powrocie do domu.
- Myj zabawki pod bieżącą wodą.
- Codziennie myj okolice intymne, zwłaszcza rano.
- Codziennie zmieniaj bieliznę osobistą.
- Regularnie obcinaj dzieciom paznokcie.
- Nie obgryzaj paznokci i wkładaj dłoni do jamy ustnej.
- Regularnie zmieniaj pościel oraz ręczniki (zarówno pościel, jak i ręczniki, powinny być prane w wysokiej temperaturze).
- Dokładnie myj pod bieżącą wodą owoce i warzywa.
Owsiki – dieta na pozbycie się owsicy
Owsików – podobnie jak i innych pasożytów – można pozbyć się za pomocą odpowiedniej diety.
Szczególnie polecana jest tzw. dieta kwaśna, bogata w kiszonki (kiszona kapusta i ogórki), maślankę, kefir, jogurty naturalne. Aby pozbyć się owsików, należałoby co najmniej 3 tygodnie pić sok z kiszonej kapusty lub ogórków – produkty te mają bowiem właściwości oczyszczające, a znajdujący się w nich kwas mlekowy pobudza układ trawienny do pracy i ułatwia wypróżnianie. Dzięki temu przyspieszymy oczyszczanie jelit z pasożytów. Co ważne, kwaśne produkty pozwalają pozbyć się owsików również dzięki temu, że zakwaszają środowisko w układzie pokarmowym.
Poza kiszonkami, do diety warto wprowadzić błonnik, który znajduje się m.in. w kaszach, otrębach, orzechach, roślinach strączkowych, suszonych owocach i nasionach. Należy także ograniczyć węglowodany proste, czyli słodzone napoje, białe pieczywo, biały makaron, biały ryż, cukier, słodycze, miód.
Niektórzy polecają ziołową terapię na owsiki. To kuracja odrobaczająca, która wykorzystuje jedno z leczniczych ziół: rumianek, szałwię, tymianek, dziurawiec, wrotycz, piołun (bylica) lub krwawnik. Napary z tych ziół pobudzają jelita do pracy, przez co przyspieszają odkażanie organizmu.
Do menu warto ponadto wprowadzić czosnek oraz cebulę. Syrop z czosnku ma silne działanie bakteriobójcze, przez co usuwa owsiki bezpośrednio z jelit i niszczy ich jaja. Wystarczą 1-2 ząbki czosnku dziennie lub 2 łyżeczki syropu. Podobnie działa syrop z cebuli, dzięki zawartości związków siarki – również warto go pić, 1-2 łyżeczki dziennie.
Co ciekawe, skuteczną bronią przeciwko owsikom są pestki dyni, ponieważ zawierają one kukurbitacynę – a ta ma zdolność do uszkadzania układu nerwowego owsików!
