Miód manuka – zastosowanie, działanie i właściwości prozdrowotne

Miód manuka – prawdziwy skarb natury…

Miód manuka wygrywa niemal wszystkie rankingi zdrowych produktów. Ma on bowiem niebagatelny wpływ na układ krążenia, podnosi odporność organizmu, a nawet zabija niekorzystne bakterie. Aby miał jednak takie działanie, musi mieć odpowiednie pochodzenie. Najlepsze miody manuka pochodzą z Nowej Zelandii – niestety ich cena jest dość wysoka, ale biorąc pod uwagę korzyści dla zdrowia, jakie płyną ze spożywania tego rodzaju miodu, warto zainwestować w zakup najlepszego jakościowo produktu. Wystarczy spożywać dziennie 2-3 łyżeczki, aby zauważyć poprawę kondycji organizmu.

Pochodzenie i opis botaniczny krzewu manuka

Miód manuka wytwarzany jest z krzewów manuka, które naturalnie rosną w Nowej Zelandii oraz południowo-wschodniej Zelandii (w Australii stosuje się nazwę „drzewo herbaciane”). Tereny Nowej Zelandii uchodzą za jedne z najczystszych obszarów świata – dlatego też gatunki krzewów manuka z tego rejonu dają najwięcej korzyści zdrowotnych. Co więcej, w innych rejonach świata, gdzie uprawia się krzewy manuka, występują także inne rośliny miododajne (np. tantoon czy kanuka) – ich obecność niestety sprawia, że uzyskanie jednorodnego miodu manuka jest bardzo trudne.

Światowy sukces miodu manuka sprawił, że obecnie krzewy manuka uprawiane są praktycznie na całym świecie (np. w Anglii, USA czy Tajlandii). Okazuje się jednak, że nowozelandzki miód manuka zdecydowanie góruje nad innymi pod względem m.in. najwyższego poziomu składników aktywnych, a co za tym idzie – najsilniejszego działania prozdrowotnego na nasz organizm. A to wszystko dzięki temu, że w Nowej Zelandii fauna i flora osiągnęły najwyższe poziomy naturalnych substancji bioaktywnych (ponieważ tereny te zostały odkryte stosunkowo późno i widać na nich najmniejszą ingerencję człowieka).

Krzew manuka daje zbiory zaledwie przez okres czterech tygodni w ciągu całego roku. W tym czasie formują się piękne, białe kwiaty z różowymi przebarwieniami oraz pięcioma płatkami o średnicy 8-15 mm. Kwiaty te są doskonałym pożytkiem dla pszczół. Typowy krzew manuka osiąga wysokość od 2 do 5 metrów, jednak zdarza się, że uzyskuje wysokość charakterystyczna dla drzew – nawet 15 metrów!

Krzew manuka jest dość tolerancyjny, jeśli chodzi o warunki glebowe. Łatwo się rozmnaża. Niekiedy krzewy manuka mylone są z drzewami kanuka – można jednak rozróżnić je po listowiu oraz kwiatach (drzewo kanuka osiąga do 30 metrów wysokości, liście są gładkie a kwiaty aż 3-krotnie drobniejsze od kwiatów krzewu manuka).

Czym charakteryzuje się prawdziwy miód manuka?

Na rynku dostępnych jest wiele ofert miodów manuka – jedne są tańsze, inne droższe, ale pamiętajcie, że nie cena wyznacza, czy dany miód manuka jest dobrej jakości (zdarzają się nieuczciwi producenci, którzy wyznaczają wysoką cenę dla swojego miodu manuka, mimo że nie jest on pozyskany z Nowej Zelandii – chcą tym sposobem wprowadzić klienta w błąd). Prawdziwy miód manuka charakteryzuje się:

• gęstą oraz gładką konsystencją,
• ciemnobrązowym kolorem,
• nieco ziemistym smakiem (jest on trochę podobny do miodu wrzosowego).

Początkowo miód manuka nie cieszył się dużym zainteresowaniem, ze względu na swój charakterystyczny smak. Dopiero w latach 30. XX wieku zauważono, że bydło, które zjada miód manuka, rzadziej zapada na choroby. W związku z tym pojawiły się rozmiate badania, które potwierdziły właściwości prozdrowotne tego miodu. Niestety wraz ze wzrostem popularności, na rynku zaczęły się pojawiać produkty, które nie były „prawdziwym” miodem manuka. Aby więc uściślić, co jest autentycznym miodem manuka, w 2013 roku w Nowej Zelandii powołano grupę ekspertów, która miała określić kryteria wyróżniające oryginalne miody manuka. W lipcu 2014 roku opublikowano opracowanie, w którym wymieniono cechy charakterystyczne dla autentycznych miodów manuka – oto one:

• to produkty jednorodne – pochodzące wyłącznie z krzewów manuka,
• produkty wytworzone na terenie Nowej Zelandii,
• produkty wytworzone w okresie adekwatnym do okresu kwitnienia krzewów manuka,
• miody odznaczające się lekko gorzkim smakiem oraz silnym, aromatycznym zapachem z nutami wilgotnej ziemi i wrzosu,
• miody zawierające składniki odżywcze, takie jak MGO (czyli methyloglyoxal).

Miód manuka ma najwięcej antybakteryjnej substancji

Miód manuka zawdzięcza swoje właściwości przede wszystkim substancji aktywnej: methyloglyoxalowi (MGO). Występuje ona we wszystkich miodach, a jej stężenie może wynosić do 10 mg/kg. Stężenie tego aktywnego składnika w miodzie manuka wynosi aż od 100 do 1000 mg/kg, co udowodnił prof. Thomas Henle i zespół naukowców z Drezna. MGO występujący w miodzie manuka odpowiada za procesy antybakteryjne – im więcej jest więc go w miodzie, tym działanie jest silniejsze. W miodach europejskich stężenie MGO wynosi od 1 do 10, natomiast w miodach manuka wynosi ono średnio 550 i więcej.

To, jakie stężenie substancji aktywnej występuje w miodzie manuka, poznamy po oznaczeniu, np. MGO 550+ (powinno ono znaleźć się na etykiecie). Inne możliwe oznaczenia na miodach manuka to: MGO 30+, MGO 100+, MGO 250+ oraz MGO 400+.

Miód manuka – na co pomaga? Właściwości

Obecnie można uznać, że miód manuka jest dobry niemal na wszystko. Jego regularne spożywanie nawet w małych ilościach, ma działanie:

• antybakteryjne (w niektórych przypadkach podobne do antybiotyków),
• przeciw groźnym bakteriom typu gronkowiec złocisty, bakteria E. coli, Helicobakter pylori czy paciorkowce,
• likwidujące stany zapalne oraz zakażenia grzybicze,
• podnoszące odporność organizmu,
• poprawiające równowagę bakteryjną jelit,
• wspomagające przy infekcjach bakteryjnych i wirusowych,
• łagodzące uciążliwy ból gardła i katar,
• łagodzące w dolegliwościach żołądkowych i związanych z wrzodami,
• łagodzące w przypadku refluksu i zespołu jelita wrażliwego,
• eliminujące problemy skórne (np. egzema lub trądzik),
• zmniejszające ryzyko wystąpienia nowotworów.

Działanie miodu manuka można podzielić na kategorie pod względem układów człowieka: pokarmowego, immunologicznego, oddechowego, moczowego oraz dodatkowo działania na skórę. W przypadku układu pokarmowego miód manuka pomaga na: zgagę, refluks, nadkwasotę, niestrawność, mdłości, biegunkę, zaparcia, kolki jelitowe, wrzody żołądka i dwunastnicy, zespół jelita wrażliwego, chorobę Crohna, zapalenie okrężnicy, zapalenie błony śluzowej żołądka. W przypadku układu immunologicznego miód manuka pomaga w stanach obniżonej odporności (częste infekcje), rekonwalescencji, chronicznego zmęczenia, pogorszonego samopoczucia, stanu ogólnego osłabienia, gorączki, bólów głowy, zakażeń bakteryjnych oraz zakażeń wirusowych. W przypadku układu oddechowego miód manuka działa na: katar, infekcje nosa, kaszel, chrypkę i uczucie suchości w gardle, na ból gardła, zapalenie gardła, anginę, zapalenie krtani, zapalenie płuc i oskrzeli, przeziębienie i grypę, astmę, ból i zapalenie zatok. W przypadku układu moczowego miod manuka pomoże na zapalenie dróg moczowych, pęcherza moczowego i nerek, a także kamicę nerkową, z kolei w przypadku skóry miód manuka pomoże na pryszcze (trądzik), łojotokowe zapalenie skóry, suchość skóry, alergie skórne, egzemę, łuszczycę, łupież, atopowe zapalenie skóry, zakażenia skórne, grzybicę skóry, opryszczkę wargową, trudno gojące się rany, odleżyny.

Zawartość MGO w miodzie manuka a działanie na organizm

Za działanie antynowotworowe i inne właściwości, odpowiedzialny jest MGO, którego w miodzie manuka jest najwięcej – nawet 300 razy niż w innych produktach. W niewielkich ilościach MGO występuje w kawie, winie czy jogurtach, jednak są to na tyle małe ilości, że nie mają znaczącego wpływu na nasze zdrowie. Wysoka zawartość MGO w miodzie manuka przekłada się na jego cenę – im jest bowiem więcej substancji aktywnych, tym wyższa będzie cena miodu (zatem najdroższe będą miody manuka z oznaczeniem MGO 550+). Okazuje się, że im więcej MGO w miodzie manuka, tym ma on silniejsze i szersze prozdrowotne działanie na organizm. I tak kolejno:

• miód manuka MGO 100 + może poprawić ogólną odporność, samopoczucie i pomóc w utrzymaniu dobrego stanu zdrowia,
• miód manuka MGO 250+ może poprawić ogólną odporność, leczyć średniointensywne przeziębienia oraz dolegliwości żołądkowe (refluks, zgaga, niestrawność),
• miód manuka MGO 400 + może wzmocnić odporność, leczyć przeziębienia i grypę, leczyć dolegliwości żołądkowe oraz jelitowe, leczyć wrzody, a także trudno gojące się rany, wspomagać leczenie zespołu jelita wrażliwego,
• miód manuka MGO 550+ może znacznie wzmocnić odporność organizmu, leczyć trudne i przewlekłe infekcje, leczyć dolegliwości żołądkowo-jelitowe, leczyć problemy skórne (w tym egzemę), wspomagać leczenie miażdżycy kończyn dolnych, wspomagać leczenie anginy czy bakteryjnego zapalenia zatok, wspomagać leczenie półpaśca.

Miód manuka – jak stosować?

Już wiemy, jak wiele prozdrowotnych właściwości ma miód manuka – z pewnością warto go stosować, ale w jaki sposób? Musimy trzymać się kilku prostych zasad. W przeciwieństwie do innych miodów, miodu manuka nie rozcieńczamy, aby zachować jak największe stężenia aktywnych składników (nie pijemy więc go jako dodatek do herbaty). Można co prawda rozpuścić miód w wodzie, ale jej temperatura nie powinna przekroczyć 40°C, ponieważ w temperaturze wyższe niszczone są witaminy, białka, sole mineralne i inne korzystne składniki (możemy więc pozbawić miód praktycznie wszystkich najważniejszych właściwości). Aby jednak zachować jak najwięcej prozdrowotnych substancji w jak najwyższych stężeniach, lepiej nie rozcieńczać miodu i dostarczać go do organizmu w skondensowanej wersji – wówczas jego lecznicze działanie będzie najskuteczniejsze.

Jak jeść miód manuka? Warto stosować się do poniższych zasad:

• stosujemy go na czczo, na pusty żołądek,
• wystarczą 2-3 łyżeczki dziennie (czyli ok. 5 g),
• można spożywać miód manuka także wieczorem (np. 1 łyżeczkę),
• po spożyciu dawki należy powstrzymać się od jedzenia i picia przez min. 30 minut,
• miodu manuka można używać także jako kosmetyku (np. na twarz – nakładamy go jak maseczkę na 15 minut, po czym zmywamy letnią wodą).

Jak smakuje miód manuka?

Smak miodu manuka to kwestia bardzo indywidualna – niektórym kojarzy się z tofii, innym z orzechami czy kwiatami. Nie ulega jednak wątpliwości, że nie jest jednorodny i tradycyjny: ma bardzo bogaty i złożony aromat, dość specyficzny, dlatego jednym przypada do gustu, innym w ogóle. Specyfika smakowa wynika z ponadprzeciętnej zawartości MGO w miodzie – im jest go więcej, tym smak jest wyraźniejszy i bardziej charakterystyczny.

Przeciwwskazania do stosowania miodu manuka

Miód manuka wykorzystuje się do produkcji wielu wyrobów, m.in. leków, syropów, cukieruków, past do zębów, kremów, pomadek czy maseczek. Produktów z miodem manuka nie powinno się stosować, jeżeli występuje alergia na ten składnik. Według zaleceń WHO nie powinien on być również podawany dzieciom do ukończenia pierwszego roku życia, a osoby z cukrzycą powinny skonsultować decyzję o spożywaniu miodu manuka ze swoim lekarzem, ze względu na wysoką zawartość węglowodanów (ok. 70-80% glukozy, fruktozy i maltozy).

Czy można jeść miód manuka w ciąży?

Lekarze uspokajają, że spożywanie miodu nie stanowi zagrożenia dla kobiety w ciąży, chociaż niektórzy specjaliści zwracają uwagę, aby w przypadku niemowląt sięgać raczej po miody pasteryzowane, aby uniknąć kontaktu z zarodnikami botulinowymi (mogą one wydzielać toksyny w przewodzie pokarmowym niemowląt). Jednak w przypadku kobiet w ciąży sytuacja jest nieco inna: przewód pokarmowy kobiety jest środowiskiem kwasowym, w którym nie ma możliwości rozwoju zarodników botulinowych i wytwarzania przez nie toksyn – a więc spożywanie miodu niepasteryzowanego przez kobiety w ciąży jest bezpieczne. Co więcej, miód może pomóc w wielu dolegliwościach ciążowych, np. na poranne mdłości, zatkany nos, zgagę czy refluks. Kobiety w ciąży mogą ponadto stosować profilaktycznie miód manuka, aby zwiększyć odporność organizmu na infekcje – w ciąży jest to niezwykle ważne, ponieważ organizm jest osłabiony, a możliwości zażywania leków czy antybiotyków ograniczone. Warto więc spożywać go regularnie w niewielkich ilościach (oczywiście o ile nie występuje cukrzyca ciążowa – należy wówczas konsultować decyzję z lekarzem prowadzącym).

Miód manuka – ile kosztuje? Ceny

Zanim kupisz miód, sprawdź, czy posiada on certyfikat – wówczas będziesz mieć pewność, że produkt jest autentyczny. Cena miodu manuka jest uzależniona od wielkości opakowania oraz stężenia merhyloglyoxalu (MGO). Przykładowo, miód z MGO 30+ o pojemności 250 g będzie kosztować ok. 50 zł. Miód z MGO 100+ do 250+ o pojemności 250 g będzie kosztować od 100 do 150 zł. Miód ze wskaźnikiem MGO 400+ do 550+ o pojemności 250 g będzie kosztować od 170 do 220 zł.

Pamiętaj, że im większe jest w miodzie stężenie MGO, tym jego działanie lecznicze jest szersze i skuteczniejsze. Warto więc zainwestować nieco więcej, aby odczuć pełen wachlarz korzyści ze stosowania miodu manuka na co dzień.

Inny wyznacznik, czy miód jest warty swojej ceny, to sposób przechowywania, poddanie procesowi liofilizacji oraz ziarninowania, a także fakt, że miód jest naturalny i pozbawiony domieszek. Istotne są też zabezpieczenia opakowania, m.in. stosowanie podwójnej plomby.

Bibliografia

• Basista K.: Właściwości biologiczne i prozdrowotne miodu oraz jego zastosowanie jako zdrowa żywność, Gaz Farm 2013; 22: 26-28.
• Czajkowski M., Czajkowska K., Sokołowska-Wojdyło M., Matuszewski M., Połom W., Nowicki R.: Miód Manuka i jego zastosowanie w medycynie, Farmacja Współczesna, 2017, 10, 36-41.
• Kaźmierczak A., Wcisło-Dziadecka D.: Miód manuka – charakterystyka i zastosowanie w terapiach naturalnych, Kosmetologia Estetyczna, 2017, 5, 6, 471-474.
• Kędzia B., Hołderna-Kędzia E.: Perspektywy wykorzystania miodu manuka w leczeniu chorób wewnętrznych, Post Fitoter, 2016, 17(1), 55-58.
• Wilczyńska A.: Skład chemiczny i właściwości antyoksydacyjne miodu manuka, Probl Hig Epidemiol, 2013, 94(4), 873-875.