Osteopatia - definicja
Osteopatia to postępowanie diagnostyczne oraz terapeutyczne, bazujące na technikach manualnych. Dotyczy zaburzeń funkcji stawów i tkanek pod względem ruchowym, w zakresie ich wpływu na powstawanie różnych stanów chorobowych. Techniki osteopatyczne mają na celu poprawić - za pomocą metod manualnych - stan zdrowia, jak i zapobiec rozwojowi różnych schorzeń.
Osteopatia jest praktykowana od ponad 100 lat i przez wielu uważana jest za metodę cenną do diagnozowania oraz leczenia. Ojcem nowożytnej osteopatii jest lekarz Andrew Taylor Still, jednak dziedzina ta stosowana współcześnie w Europie, ma inny kształt od pierwotnego, gdyż przeszła wiele zmian. Współczesna osteopatia bazuje w dużej mierze na wiedzy ogólnomedycznej oraz wymaga posiadania doskonałych umiejętności praktycznych. Osteopatia przez wiele lat wypracowała sobie 2 główne techniki terapeutyczne: bezpośrednie (inaczej strukturalne) i pośrednie (inaczej funkcjonalne).
Jak wygląda osteopatia w praktyce? Na czym polega?
Aby lepiej wyjaśnić, czym dokładnie jest osteopatia, zaprezentujemy pewien przykład. Załóżmy, że staw międzykręgowy stracił fizjologiczną amplitudę ruchu, ale nie stracił możliwości ruchowych. Mówimy wówczas o dysfunkcji osteopatycznej, ponieważ staw posiada jeden albo więcej kierunków ruchu, z obecnie niedostępną, ale nadal osiągalną (potencjalną) amplitudą ruchu. Staw stracił więc swoją fizjologiczną ruchomość w konkretnym kierunku, co objawia się np. trudnościami w skłonach do boku czy do przodu, a nie “zwichnął się” czy - jak mówią kręgarze, krąg “wyskoczył”. Osteopata nie ma na celu w tej sytuacji “wciskać” kręgu w swoje miejsce, ale ustawić powierzchnie stawowe w granicy amplitudy ruchu, a następnie spowodować impuls (za pomocą krótkiego ruchu), dzięki któremu staw odzyska odpowiedni poślizg. Często w tym momencie słyszalny jest odgłos akustyczny powstały w wyniku efektu próżni w oddzielanych na moment powierzchniach stawowych. Taki zabieg należy do technik bezpośrednich, ponieważ osteopata przełamuje barierę ruchową wprost, kierując siłę przeciwko stawianemu oporowi. Odblokowanie - czy inaczej “uruchomienie” stawu - polega zatem na chwilowym przekroczeniu jego aktualnej amplitudy ruchu, aby zyskał on pełną swobodę.
Pozytywnym efektem zabiegu jest nie tylko zwiększona ruchomość stawu, ale także tkanek miękkich okalających staw i narządy wewnętrzne, dzięki łukowi odruchowemu. Mięśnie okołokręgowe zyskują dodatkowo odpowiednie napięcie, a krążki międzykręgowe, więzadła oraz ścięgna stają się znacznie odciążone. Nerwy z kolei zyskują lepszą mobilność, a naczynia się rozkurczają.
W metodach pośrednich osteopata bardziej skupia się na maksymalnym rozluźnianiu tkanek, a niżeli przełamywania bariery ruchu. Rozluźnianie jest uzyskiwane poprzez stosowanie odpowiednich technik manualnych na tkankach miękkich okołostawowych. Dzięki rozluźnieniu, dochodzi do samoistnego odzyskania ruchomości stawów, bez ingerencji bezpośrednio w sam staw. Tego rodzaju techniki są najbardziej polecane w przypadku przykurczy mięśni i powięzi, uciskach naczyń lub nerwów, bądź w przypadku zaburzeń funkcjonalnych narządów trzewnych.
Współcześnie praktykuje się także metodę mieszaną, łączącą technikę bezpośrednią z pośrednią. Osteopata dochodzi wówczas do granicy ruchu stawu, a pacjent musi w tym czasie stale napinać określoną grupę mięśniową, aby wesprzeć bądź zahamować ruch stawu.
Rodzaje terapii osteopatycznych
Poza podziałem na techniki osteopatyczne bezpośrednie i pośrednie, dziedzinę tę dzieli się również ze względu na funkcje, jakie terapia ma spełniać. I tak wyróżnia się:
- osteopatię narządu ruchu,
- osteopatię czaszkowo-krzyżową,
- osteopatię narządów wewnętrznych.
W praktyce często zdarzają się przypadki, gdzie problem tkwi w wielu układach z dominacją jednego - wówczas osteopata stosuje różne techniki, łącząc pracę strukturalną, czaszkowo-krzyżową i narządów wewnętrznych.
Osteopatia narządu ruchu
Osteopatia narządu ruchu jest nastawiona na ocenę sprawności funkcjonalnej kolejnych elementów ciała człowieka oraz całości organizmu. Osteopata musi posiadać wiedzę zarówno z zakresu ortopedii i fizjoterapii, jak i neurologii - aby móc ocenić, jaki jest stan funkcjonalny narządu ruchu. Ocena jest dokonywana poprzez subtelne badanie palpacyjne, aby określić miejsca, w których występują dysfunkcje. W ramach osteopatii narządu ruchu stosuje się manipulacje stawowe, metody relaksacyjne powięziowo-mięśniowe, stymulowanie punktów spustowych czy neuromobilizacje.
Wskazania do podjęcia terapii osteopatycznej narządu ruchu:
- bóle kręgosłupa,
- rwa kulszowa, udowa, ramienna,
- bóle głowy,
- zawroty głowy,
- neuralgia międzyżebrowa lub podpotyliczna,
- bóle oraz zaburzenia ruchomości stawów obwodowych lub skroniowych.
Osteopatia czaszkowo-krzyżowa
To metoda opracowana przez G. Sutherlanda. Opiera się na rozpoznaniu i ocenie ruchów kości czaszki w obrębie szwów, a także aktywności kości krzyżowej. Osteopata ocenia także Pierwotny Rytm Oddechowy, który jest związany m.in. z ruchem płynu mózgowo-rdzeniowego. Specjalista - poprzez delikatną palpację - sprawdza napięcia, które oddziałują na struktury membranowe wewnątrz czaszki, a następnie je neutralizuje za pomocą subtelnego dotyku, wpływając jednocześnie na usprawnienie przepływu krwi w zatokach żylnych oraz zmniejszaniu napięcia. Terapia czaszkowo-krzyżowa wiąże się także z niezbadanym “wpływem energetycznym”, który ma rzekomo uruchamiać rezerwy samoleczenia. Często jest to metoda stosowana w przypadku wszelkich zaburzeń napięć u niemowląt oraz osób dorosłych.
Wskazania do podjęcia terapii osteopatycznej czaszkowo-krzyżowej:
- bóle i zawroty głowy,
- stany napięciowe, stres, depresja,
- napięcie poporodowe u matki i dziecka,
- neutralizowanie asymetrii okołoporodowych u dziecka (jeśli dziecko nie wstawiło się prosto do kanału rodnego, mogło dojść do powstawania asymetrii i napięć w obrębie czaszki),
- wspomaganie leczenia stanów zapalnych zatok,
- wspomaganie leczenia narządu wzroku, słuchu lub zaburzeń mowy,
- wspomaganie leczenia schorzeń neurologicznych.
Osteopatia narządów wewnętrznych
Osteopatia narządów wewnętrznych ocenia strefę danego narządu (np. temperaturę czy napięcie obszaru więzadłowo-powięziowego) oraz wykorzystuje metody refleksologii (zarówno w kontekście teapeutycznym, jak i diagnostycznym). Stosuje się techniki takie jak, ucisk, rozciąganie, stymulacja stref skórno-trzewnych oraz techniki oddechowe - a wszystko to w celu odtworzenia odpowiednich relacji funkcjonalno-napięciowych, poprawienia odpływu żylno-limfatycznego i ukrwienia w danym miejscu.
Wskazania do podjęcia terapii osteopatycznej narządów wewnętrznych:
- bóle klatki piersiowej,
- bóle brzucha,
- nietrzymanie moczu,
- bolesne miesiączki,
- bóle kręgosłupa,
- refluks żołądka lub nadwrażliwość układu pokarmowego.
Czy osteopatia jest niebezpieczna i może szkodzić? Jakie są przeciwwskazania?
Dla niektórych osób terapia osteopatyczna może być niebezpieczna i wyrządzić więcej szkód niż korzyści. Do przeciwwskazań do wykonania zabiegu osteopatycznego należą:
- I trymestr ciąży,
- poważna choroba psychiczna,
- reumatoidalne zapalenie stawów lub ZZSK.
Niekiedy zabieg powoduje uczucie rozbicia, osłabienie, a nawet nudności czy wymioty - jednak są to reakcje, które szybko mijają i można je wytłumaczyć jako zmęczenie ciała, które zostało zmuszone do reorganizacji swoich zasad, według których funkcjonowało do tej pory.
Czym różni się osteopatia od innych dziedzin, np. fizjoterapii?
Osteopatia należy do dziedzin terapii manualnych - podobnie jak np. chiropraktyka - ponieważ terapeuta posługuje się ręką jako narzędziem diagnostyki i leczenia. Osteopaci jednak, w przeciwieństwie do chiropraktyków, posługują się wieloma technikami, np. technikami miękkimi i funkcjonalnymi, gdzie negocjowanie napięć kierowane jest przede wszystkim na tkanki miękkie (w tym np. narządy trzewne), a także technikami manipulacyjnymi na powierzchniach stawowych.
Niektórzy mylą również pojęcie osteopatii z fizjoterapią, ponieważ zarówno osteopata, jak i fizjoterapeuta pracują nad prawidłowym rozwojem ruchowym. Jednak osteopata patrzy na organizm człowieka całościowo, pobudzając go do samoregeneracji, natomiast fizjoterapeuta pomaga głównie po urazach czy operacjach. Ponadto oddziaływanie rąk osteopaty ma docelowo wykraczać poza mięśni, stawy czy powięzi - i kierować się np. do narządów wewnętrznych czy struktur wewnątrzczaszkowych.
Czy osteopata jest lekarzem?
Osteopatą można zostać nie będąc lekarzem - aczkolwiek wielu lekarzy decyduje się na wykonanie takich studiów podyplomowych. Zwykle osteopatami zostają właśnie lekarze lub fizjoterapeuci i po ok. 3 latach nauki otrzymują one tytuł D.O. (dyplomowany osteopata).
Studia osteopatyczne obejmują wiele przedmiotów z różnych dziedzin, gdyż osteopatia traktuje organizm człowieka holistycznie i wymaga z tego względu szerokiej wiedzy specjalistycznej. To m.in. osteopatia ginekologiczna, parietalna, pediatryczna czy kranialna.
Jak wygląda wizyta u osteopaty?
Do osteopaty warto zabrać ze są wszelką dokumentację medyczną, w tym także zdjęcia RTG, jeśli takie posiadamy. Przed wizytą należy unikać spożywania ciężkich potraw - przynajmniej na kilka godzin przed zabiegiem. Zanim osteopata zacznie pracować z naszym ciałem, zbierze dokładny wywiad - podobnie jak lekarz na standardowej wizycie lekarskiej. Następnie przejdzie do badania palpacyjnego poprzez subtelny dotyk, aby zlokalizować nieprawidłowości - dopiero kolejnym krokiem jest terapia. Wizyta w gabinecie osteopaty przebiega w wyciszeniu, z relaksującą muzyką i zapachem kadzideł, które mają pomóc nam się odprężyć. W przypadku wizyty u osteopaty z niemowlakiem, warto zabrać ze sobą ulubione zabawki dziecka, aby było ono spokojne i czuło się bardziej, jak w domu, ponieważ specjalista nie może pracować na napiętym ciele (gdy dziecko płacze, jego ciało się napina, co uniemożliwia skuteczną terapię).
Bibliografia
- H. Haller, R. Lauche, H. Cramer i in., Craniosacral therapy for the treatment of chronic neck pain: a randomized sham–controlled trial, „The Clinical Journal of Pain” 2016, nr 32(5).
- T. Liem, T. K. Dobler, Techniki osteopatyczne tom 1,Wyd. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2011.
- L. Chaitow, Manipulacje czaszkowe w tkankach kostnych i tkankach miękkich teoria i praktyka, Wyd. Db Publishing Warszawa 2010.
- N i E Peirsmann, Terapia czaszkowo-krzyżowa u dzieci i niemowląt, Wyd. Virgo, Warszawa 2011.
- L. Chaitow, T.W. Findley, P.A. Huijing ,R. Schleip, Powięź. Badanie, profilaktyka i terapia dysfunkcji sieci powięziowej, Wyd. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2014.
- I. Dougans, Refleksologia, Wyd. Rebis, Poznań 2013.
- Fizjoterapia w wybranych dziedzinach medycyny, pod red. J. Olszewski, Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 2013.
- P. Gibbons, P. Tehan, Manipulacje kręgosłupa, klatki piersiowej i obręczy biodrowej w osteopatii, Wyd. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2011.
- R. Gilchrist, Podstawy terapii czaszkowo-krzyżowej – ujęcie biodynamiczne, Wyd. Virgo, Warszawa 2006.
- M. Kern, Mądrość ciała. Czaszkowo-krzyżowe podejście do istoty zdrowia, Wyd. Virgo, Warszawa 2008.
- T. Lichau, Zaawansowane techniki mięśniowo—powięziowe, Wyd. Edra Urban& Partner, Wrocław 2016.
- L. Stecco, C. Stecco, Manipulacja powięzi w leczeniu dysfunkcji wewnętrznych, Wyd. Odnova-Med. Szczecin 2015.
