Co to jest atopowe zapalenie skóry (egzema/AZS)?
Atopowe zapalenie skóry to jedna z reakcji organizmu na kontakt z uczulającymi alergenami. Skóra człowieka jest barierą, które bardzo skutecznie chroni organizm przed wnikaniem do jego wnętrza zarazków czy alergenów. Jednak u niektórych nadwrażliwych osób – w wyniku kontaktu z alergenami – może dojść do stanu zapalnego skóry nazywanego naukowo wypryskiem atopowym, egzemą lub atopowym zapaleniem skóry.
Jakie alergeny powodują atopowe zapalenie skóry? Mogą to być np. alergeny wziewne lub pokarmowe, które wchodząc w kontakt komórkami Langerhansa (komórki obronne skóry), mogą doprowadzić do rozwinięcia się uczulenia, pobudzając limfocyty. Również komórki skóry biorą dział w zapaleniu. Jeśli dojdzie do powtórnego kontaktu z alergenem, powstaną zmiany skórne, takie jak zaczerwienienia czy grudki. Typowy dla przypadków atopowego zapalenia skóry jest świąd, który zmusza często chorego do ciągłego drapania się – a to jeszcze mocniej uszkadza wrażliwą skórę. Cechą charakterystyczną jest też wysoka suchość skóry.
Jakie są przyczyny wystąpienia egzemy?
Obecne badania wskazują, że przyczyny atopowego zapalenia skóry niestety są wrodzone. Aby do niego doszło, muszą wystąpić czynniki genetyczne, ale także immunologiczne i środowiskowe. Jeżeli chodzi o czynnik genetyczny, mowa tutaj o uszkodzeniu właściwości ochronnych skórt, np. zaburzeniu działania filagryny, która odpowiada za prawidłową budowę komórek skórnych. Jeżeli występuje zaburzenie nawodnienia skóry oraz jednocześnie jest rozluźnienie między jej komórkami, skóra nie będzie pełnić już roli bariery dla wnikania do organizmu drobnoustrojów czy alergenów.
Czy atopowe zapalenie skóry jest częstym schorzeniem?
Atopowe zapalenie skóry jest bardzo częste, ale u małych dzieci, ponieważ aż 85% potwierdzonych przypadków dotyczy dzieci przed 5. rokiem życia. Jeżeli chodzi o procent występowania schorzenia, cierpi na nie do 20% dzieci oraz zaledwie do 3% osób dorosłych.
Atopowe zapalenie skóry występuje też aż 2-krotnie częściej u dzieci, których rodzice mają egzemę. Nieco częściej z AZS zmagają się kobiety.
Egzema (atopowe zapalenie skóry) częstsze w miastach i krajach lepiej rozwiniętych
Choroba jest też – co ciekawe – częstsza w terenach miejskich oraz w krajach o wysokim stopniu rozwinięcia. Co może być tego powodem? Według jednego z artykułów czasopisma medycznego „Termedia”, może mieć na to wpływ problem zanieczyszczenia powietrza. Jednak – jak wskazują badacze – niestety w przypadku AZS nie zawsze może stwierdzić, która substancja konkretnie wywołuje objawy. Ale generalnie uważa się, że czynnikiem który zaostrza egzemę, jest właśnie zanieczyszczenie powietrza, a wzrost zachorowań w ostatnich latach zdaje się potwierdzać tezę. Można też zauważyć pewną regularność, jeśli chodzi o objawy AZS a warunki atmosferyczne. Czasopismo przywołuje na dowód badanie kohortowe z udziałem aż 60 tys. chorych na egzemę osób, przeprowadzone przez zespół badawczy Xiong. Okazuje się, że największa ilość pacjentów chorych na AZS ma najostrzejsze objawy w gorące dni roku oraz gdy stężenie cząstek pyłowych smogu (przede wszystkim PM2.5 i MP10) jest większe o 10mcgl (PM). Podobna tendencja jest dla wzrostu stężenia w powietrzu szkodliwy gazów NO2 i SO2.
Atopowe zapalenie skóry (egzema) – objawy:
- zaczerwienienie,
- pęcherzyki,
- grudki,
- małe ranki z ropą.
Z czasem rozwijania się choroby – zwłaszcza u dorosłych – skóra robi się bardzo sucha, widać zgrubienia, naturalne bruzdy (szczególnie na nadgarstkach – skóra może przypominać wręcz korę drzewa).
Wraz z wiekiem zmieniają się także objawy atopowego zapalenia skóry. Na przykład u najmłodszych pacjentów – dzieci do 2. roku życia – występują zwykle pęcherzyki, grudki, małe ranki z sączącą się wydzieliną – zwłaszcza na czole czy głowie. Dzieci starsze – od 2. do 12. roku życia – zazwyczaj zmagają się w przypadku AZS z suchymi, nawet łuszczącymi się grudkami na wewnętrznych częściach kolan, łokci lub nadgarstków. Dorosłe osoby natomiast, mogą mieć suche, łuszczące się grudki na twarzy, karku, dłoniach, a także na stopach. Jednak należy wiedzieć, że zmiany skórne mogą pojawiać się – co prawda rzadziej, ale mogą – na innych częściach ciała. Co ciekawe, zauważono też związek między atopowym zapaleniem skóry a pogorszeniem widzenia – powodem są zmiany zapalne np. na powiekach.
Atopowe zapalenie skóry - zdjęcia, wygląd
Masz objawy atopowego zapalenia skóry? Zobacz, co można zrobić
W przypadku nasilonych objawów – np. świądu skóry – można przyjąć tabletkę z lekiem przeciwhistaminowym lub wykonać okład z mokrej gazy. Jednak w celu ustalenia leczenia, powinniśmy się skontaktować z lekarzem – rodzinnym, a najlepiej dermatologiem. Lekarz rozpoznaje egzemę na podstawie stwierdzenia zmian skórnych, ich umiejscowienia, występowania świądu czy też wysokiej suchości skóry. U chorych bardzo często stwierdza się alergię. Nierzadko jednak łatwo o pomyłkę, ponieważ AZS często mylone jest z wypryskiem kontaktowym. Ponadto istnieje wiele innych rodzajów zapaleń skóry, np. łojotokowe zapalenie skóry, potnicowe, grzybiczne lub łuszczyca. U małych dzieci podobne zmiany wywołuje świerzb – to choroba zakaźna. U dorosłych objawy podobne do egzemy niekiedy wywołują o wiele poważniejsze schorzenia, np. choroby nowotworowe, zaburzenia odporności itp. Dlatego zanim rozpoczniesz leczenie objawowe, musisz zgłosić się do lekarza, który wykluczy inne przyczyny.
Czy można wyleczyć atopowe zapalenie skóry?
Niestety nie można wyleczyć się z atopowego zapalenia skóry, ale można złagodzić objawy. Leczenie jest często bardzo trudne i żmudne, a także wymaga dyscypliny od pacjenta. W leczeniu specjaliści skupiają się przede wszystkim na jednym aspekcie: przywróceniu skórze szczelności, właściwości ochronnych. W tym celu zwalcza się nadmierną suchość z pomocą różnych preparatów natłuszczających. Dzięki leczniczym tłuszczom skóra nie traci nawodnienia oraz jest dodatkowo chroniona przed wyparowaniem wody.
Warto wiedzieć, że atopowe zapalenie skóry ustępuje u około 40% dzieci wraz z wiekiem. U niektórych jednak występuje nawrót choroby w wieku dorosłym.
Sposoby na objawy atopowego zapalenia skóry
Jakie stosuje się leczenie atopowego zapalenia skóry? Jakie maści, preparaty skutecznie zwalczają objawy egzemy? Co możemy sami zrobić – domowymi sposobami – aby złagodzić swędzenie i suchość skóry? Oto kilka informacji:
- Nadmierne moczenie skóry będzie sprzyjało jej odwodnieniu! To paradoks, o którym warto pamiętać, mając AZS.
- Pomocne natomiast mogą okazać się kąpiele w wodzie z dodatkiem preparatów natłuszczających.
- Co do codziennej higieny, zaleca się branie letniego i krótkiego prysznica, po którym natychmiast powinno się nakładać na skórę preparat natłuszczający lub maść na atopowe zapalenie skóry.
- Pamiętaj także, aby wykonując wszelkie prace domowe, sprzątanie, zmywanie – nakładać rękawiczki.
- Stałe drapanie swędzącej skóry spowoduje tylko mocniejsze uszkodzenie. Zamiast drapania, poklepuj lub uciskaj skórę. Możesz też wykonać okład z wilgotnej gazy.
- W farmakoterapii atopowego zapalenia skóry, stosuje się zwykle leki stosowane miejscowo na skórę (tylko w naprawdę poważnych przypadkach stosuje się leczenie doustne). To leki glikokortykosteroidowe, występujące w różnych postaciach: płynach, żelach, maściach lub kremach. Pamiętaj jednak, że niewłaściwe ich stosowanie może doprowadzić nawet do zaniku skóry – dlatego o dawkowaniu powinien decydować lekarz!
- Glikokortykosteroidy miejscowe stosowane są niekiedy z miejscowymi antybiotykami, a czasami podaje się też antybiotyki doustnie.
- Okłady gazą nasączoną wodą z dodatkiem mentolu, złagodzą uczucie swędzenia.
- W miejscach wrażliwych, takich jak np. twarz, nakłada się inny typ preparatów miejscowych niż glikokortykosteroidy. To zazwyczaj takrolimus i pimekrolimus. Mają one podobne działanie do glikokortykosteroidów, ale są łagodniejsze dla skóry.
- Na silny świąd można też zastosować na zlecenie lekarza leki przeciwhistaminowe I generacji. Stosuje się je na noc u chorych, których swędzenie nie pozwala zasnąć.
- Przypadki cięższe lekarz może skierować do naświetlania skóry światłem ultrafioletowym (nie solarium!!!), ale niekiedy należy zastosować bardzo radykalnie działające na układ odpornościowy leki (np. cyklosporyna).
Dieta może złagodzić objawy atopowego zapalenia skóry!
Dokładnie tak – dieta ma wpływ na zdrowie naszego organizmu – także zdrowie skóry. Aby zmniejszać ryzyko objawów atopowego zapalenia skóry, powinno się unikać spożywania produktów alergizujący. Mogą być nimi produkty, takie jak: jaja, mleko i inne produkty mleczne (kefiry, jogurty), soja, pszenica, jabłka, marchew, seler, orzechy laskowe, owoce morza, szpinak, pomidory, ryby, margaryna, napoje energetyzujące, potrawy mocno przetworzone, a także produkty zawierające sztuczne barwniki i aromaty. Wyeliminowanie tych produktów z diety jest trudne, ponieważ lista jest dość obszerna, ale dzięki temu możemy znacznie złagodzić objawy AZS. Warto dietę wzbogacić o witamy i minerały oraz składniki odżywcze.
Czy atopowe zapalenie skóry jest zaraźliwe?
Absolutnie nie – atopowe zapalenie skóry NIE jest zaraźliwe, nie można się nim zarazić. To choroba – jak już wspomnieliśmy – zakodowana w naszym genomie. Należy do tzw. schorzeń alergicznych, które są zależne od produkcji przeciwciał IgE (do nich należy np. astma oskrzelowa albo alergia pokarmowa). Oczywiście nie każda osoba mają ten gen zachoruje – muszą jeszcze wystąpić wystarczająco silne czynniki immunologiczne i środowiskowe.
Koronawirus może być groźny dla osób z atopowym zapaleniem skóry?
Jak informuje Prezes Polskiego Towarzystwa Chorób Atopowych, koronawirus SARS-CoV-2, którego epidemia (ogłoszona później pandemią) wybuchła pod koniec 2019 roku, może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia osób cierpiących na atopowe zapalenie skóry – zwłaszcza tych, którzy maja ciężką lub umiarkowaną postać choroby.
Dlaczego osoby z atopowym zapaleniem skóry są w grupie podwyższonego ryzyka zachorowania na COVID-19? Ponieważ AZS ma związek z układem immunologicznym, chorzy często zmagają się z alergicznym nieżytem nosa lub astmą, alergiami pokarmowymi oraz chorobami towarzyszącymi. Często obserwuje się np. zespół jelita drażliwego, choroby sercowo-naczyniowe, choroby immunologiczne (np. SM, Hashimoto, reumatoidalne zapalenie stawów). Osoby chorujące na atopowe zapalenie skóry przypisane są więc do grona z dużym ryzykiem zakażenia koronawirusem i ciężkim przebiegiem COVID-19. Ponadto często osoby z AZS zażywają leki immunosupresyjne, które niestety obniżają odporność (mowa m.in. o glikokortykosteroidach).
