Przywra i choroby przez nią powodowane
Przywra to pasożyt z typu płazińców. Wymaga on dwóch żywicieli: żywicielami pośrednimi mogą być ślimaki błotniarki (występują w małych zbiornikach wodnych oraz terenach podmokłych czy przydrożnych rowach), z kolei żywicielami ostatecznymi zwykle są przeżuwacze, takie jak koza i owca.
Przywra powoduje m.in. fascjolozę – to choroba inaczej nazywana przywrzycą lub chorobą motyliczną.
Przywrzyca jest powodowana na skutek zarażenia organizmu przez pasożyta, jakim jest przywra. Pasożyt ten może być obecny – poza wyżej wspomnianymi sytuacjami – u niektórych zwierząt, takich jak królik, krowa, koń, świnia czy zając. Człowiek również może być ostatecznym żywicielem przywry, ale jest to rzadkością.
Jak wygląda przywra?
Przywra, jak na pasożyta, jest dość duża, ponieważ jej wielkość wynosi od 0,4 cm do 1 cm szerokości oraz od 2 do nawet 5 cm długości! Przywra przyjmuje kształt podobny do pestki dyni.
Przywra – jak można się nią zarazić i zachorować na fascjolozę?
Jaja dorosłych przywr wydalane są z kałem żywiciela ostatecznego. Jeżeli znajdą się one w środowisku wodnym, dojdzie tam do rozwoju zarodkowego trwającego średnio 2-3 tygodnie. Zarodki kolejno wnikają w ciała żywicieli pośrednich i tam dalej się rozwijają – ok. 5-10 tygodni. Tam też pasożyt mnoży się, po czym opuszcza organizm żywiciela i przedostaje się na zewnątrz, gdzie oczekuje na połknięcie przez żywiciela ostatecznego – traci wówczas swoje otoczki i przemieszcza się zazwyczaj do wątroby (w takim przypadku mówimy o motylicy wątrobowej). U niektórych osób przywra może osadzić się w mózgu, płucach czy mięśniach, więc jest to bardzo niebezpieczny pasożyt. Dorosłe pasożyty nie są wydalane razem z kałem, a jedynie ich jaja, ponieważ są za duże.
Jak człowiek może się zarazić? Zwykle zarażamy się fascjolozą za pośrednictwem drogi doustnej – np. pijąc nieprzegotowaną wodę z naturalnych zbiorników wodnych. Można również zarazić się tą chorobą, ssąc przykładowo zakażoną trawę czy zboża na obszarach podmokłych z endemią motyliczą.
Objawy fascjolozy – choroby powodowanej przez przywrę
Objawy zarażenia fascjolozą mogą wskazywać na wiele innych chorób. Zaraz po zarażeniu pojawiają się (ale nie muszą) różne skórne reakcje alergiczne. Mogą również wystąpić odczyny hematologiczne, takie jak niedobór żelaza czy niedokrwistość. Po kilku tygodniach dochodzi do ostrych objawów choroby – są one bardzo podobne do objawów wirusowego zapalenia wątroby. Na zarażenie przywrą mogą wskazywać:
- bóle wątroby,
- osłabienie i złe samopoczucie,
- nudności, wymioty, biegunki,
- stany podgorączkowe,
- poczucie rozbicia,
- brak apetytu,
- narastająca żółtaczka,
- zmiany włókniste wokół pasożytów oraz zajętych przez pasożyty przewodów żółciowych (w konsekwencji może dojść nawet do marskości wątroby).
Jak rozpoznać fascjolozę (zarażenie przywrą)?
Rozpoznanie fascjolozy polega na zbadaniu w dwunastnicy lub w kale obecności jaj przywry, a także swoistych odczynów serologicznych. W przypadku dorosłych pasożytów niestety nie można ich ujawnić w stolcu ani treści dwunastniczej, ponieważ mają znaczną wielkość. Najbardziej prawdopodobne jest ustalenie diagnozy wtedy, kiedy pasożyt osiągnie dojrzałość – czyli ok. 3-4 miesiące od momentu zarażenia i wówczas jego obecność może być stwierdzona w badaniu. Z kolei na postawie badania serologicznego, możliwe jest wcześniejsze ustalenie prawdopodobieństwa występowania fascjolozy.
Jak leczyć fascjolozę i pozbyć się przywr z organizmu?
Leczenie tej choroby zwykle odbywa się w warunkach szpitalnych, gdyż organizm może różnie reagować na zastosowaną terapię. Zwykle reakcja powodowana jest niepokojem ruchowym trutych pasożytów, które nie mogą być wydalone na zewnątrz, ze względu na swój rozmiar poprzez drogą żółciową i przewód pokarmowy. To, jak zareagujemy na leczenie, zależy od intensywności zakażenia. Mogą wystąpić takie objawy, jak nudności, wymioty, biegunki, silne bóle brzucha.
Jak uniknąć zarażenia się przywrą?
Nie ma gwarancji, że nie zarazimy się pasożytem i nie rozwinie się u nas fascjoloza, jednak można nieco zmniejszać ryzyko zakażenia. Niestety nie wszystkie działania profilaktyczne są od nas zależne. Należy do nich np. skuteczne rozpoznawanie zakażeń u zwierząt oraz ich leczenie, pozbywanie się z hodowli zwierząt zakażonych (zwłaszcza wśród zwierzą t trawożernych, jak owce czy bydło), zwalczanie ślimaków na obszarach występowania motylicy wątrobowej endemicznie (np. przez osuszanie terenów podmokłych trawiastych), zapobieganie skażeniom jajami motylicy środowiska – poprzez okresowe badania zwierząt hodowlanych, kompostowanie odchodów zwierząt o największym ryzyku zakażenia przywrą (oraz dezynfekowaniu ścieków).
Powyższe działania niestety w większości nie zależą od nas, ale od np. właścicieli hodowli. Z naszej strony możemy stosować takie działania profilaktyczne, jak unikanie picia wody nieprzegotowanej czy biwakowania w miejscach podmokłych, a także unikania ssania rzeżuchy oraz szczawiu (na tych roślinach często bytują larwy przywry).
