Co to jest zgaga?
Prawidłowo działający układ pokarmowy to m.in. dobrze funkcjonujący zwieracz przełyku, który znajduje się między żołądkiem a przełykiem. Jego zadaniem jest uniemożliwianie cofania się kwaśnego soku żołądkowego do przełyku, a także zapobieganie powrotu treści pokarmowej. W momencie, gdy zwieracz jest niewydolny, treść żołądkowa, a także kwasy wytwarzane przez ten organ, cofają się do przełyku, co powoduje uciążliwe pieczenie, uczucie palenia i ból – innymi słowy: zgagę. Dolegliwości te często nazywa się chorobą refluksową przełyku, a potocznie – refluksem. Jednak zgaga i refluks to dwie oddzielne jednostki chorobowe – refluks występuje przewlekłe i wówczas zgaga jest jego objawem, a sama zgaga natomiast, może występować bez podłoża chorobowego – np. po przejedzeniu się. Jeżeli natomiast występuje refluks, jest on przewlekły i nawracający, przez co znacznie utrudnia komfort codziennego funkcjonowania. A ponieważ podczas refluksu stale naraża się przewód pokarmowy na działanie kwasów żołądkowych, może on przyczyniać się do powstawania nadżerek w przełyku.
Zgaga – co jest jej przyczyną?
Przyczyn zgagi może być wiele. Najczęściej pojawia się ona po przejedzeniu, spożyciu tłustej i ciężkiej potrawy, wypiciu alkoholu lub kawy. Często dochodzi do osłabienia zwieracza przełyku w przypadku osób, które palą papierosy, albo stosują niektóre leki, np. tabletki antykoncepcyjne. W grupie ryzyka występowania zgagi znajdują się także osoby otyłe. Zgaga często towarzyszy ponadto kobietom w ciąży, co ma ścisły związek z hormonami – progesteron sprawia, że mięśnie przewodu pokarmowego naturalnie się rozluźniają, w tym także zwieracz przełyku. Ponadto wraz z rosnącą macicą żołądek zostaje wypychany coraz wyżej, w stronę przełyku, przez co zgaga staje się w przypadku kobiet w ciąży niemal codziennością. Jakie są inne przyczyny zgagi? To m.in.:
- nieprawidłowa dieta obfitująca w potrawy tłuste, ostre, wysoko przetworzone, bazujące na węglowodanach,
- spożywanie dużych ilości napojów gazowanych,
- niezdiagnozowane alergie pokarmowe oraz nietolerancje,
- przepuklina rozworu przełykowego,
- zaburzenia hormonalne, cukrzyca, twardzina,
- choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy,
- niestrawność.
Jak rozpoznać zgagę?
Osoby, które zmagają się ze zgagą, często narzekają na ucisk i bolesne pieczenie w okolicach mostka. W przypadku ostrej zgagi pieczenie i ból może promieniować nawet na całą klatkę piersiową oraz do tylnej części gardła. Oprócz pieczenia powstałego na skutek cofania się kwasów żołądkowych, może także dochodzić do cofania się treści pokarmowej, co z kolei powoduje nudności i częste odbijanie się. Może także pojawić się ból gardła – co wynika z podrażnienia śluzówki.
Zgaga – najlepsze sposoby na jej łagodzenie
Jeżeli zgaga dokucza nam sporadycznie, nie musimy od razu udawać się do lekarza, tylko spróbować zneutralizować ją naturalnymi sposobami. Skuteczną metodą stosowaną od lat np. przez kobiety ciężarne (które nie mogą przyjmować większości dostępnych leków i ziół), jest picie naparu ze świeżego korzenia imbiru. Aby przygotować taki napar, należy zetrzeć kawałek korzenia imbiru na tarce (lub pokroić go w cienkie plastry) i zalać gorącą wodą. Po ok. 10 minut napar jest gotowy do wypicia. Naprawdę pomaga! W przypadku zgagi sprawdzają się także napary z kopru włoskiego, rumianu, kminu lub anyżu.
Innym sposobem jest jedzenie migdałów w przypadku pojawienia się zgagi – doskonale neutralizują one kwasy żołądkowe i usuwają nieprzyjemne uczucie pieczenia. Niektórzy polecają także picie kisielu z siemienia lnianego, który świetnie osłania przełyk i chroni śluzówkę przed drażniącym działaniem kwasów żołądkowych (aby zrobić kisiel, wystarczy zalać 2 łyżki siemienia lnianego szklanką wrzątku, odstawić na 20 minut pod przykryciem – gotowe!).
Mitem jest, że na zgagę pomaga mięta – może ona bowiem dać efekt całkowicie odwrotny od zamierzonego, ponieważ ma działanie rozkurczowe, więc dodatkowo rozluźni już i tak niewydolne mięśnie dolnego zwieracza przełyku.
Niektórym osobom chwilową ulgę daje wypijanie mleka, zjedzenie jogurtu naturalnego czy wypicie niegazowanej wody mineralnej. Napoje te mogą neutralizować bowiem kwaśną treść oraz ułatwiać jej ponowne przechodzenie do żołądka ze ścianek przełyku.
Leki, czyli co najlepiej pomaga na zgagę?
Jeśli naturalne sposoby zawodzą, możemy jeszcze spróbować sięgnąć po leki bez recepty. Należy jednak uważać z ich stosowaniem, ponieważ mogą np. wchodzić w interakcje z innymi przyjmowanymi lekami lub mogą zaistnieć inne przeciwwskazania do ich stosowania. Z tych powodów warto najpierw zapytać lekarza, czy na pewno stosowanie takich leków w przypadku zgagi będzie bezpieczne.
Leki na zgagę dostępne bez recepty działają stosunkowo szybko i skutecznie. Ich mechanizm działania polega głównie na zobojętnianiu soku żołądkowego. Zawierają one zwykle związki glinu, magnezu, wapnia oraz kwasu algininowego. Do popularnych leków z tej grupy należą np. Alugastrin, Manti czy Rennie. Pamiętajcie jednak, że można je przyjmować od czasu do czasu – długotrwałe stosowanie niestety może nam w niektórych przypadkach zaszkodzić.
Zgaga – jak jej zapobiegać? Sposoby
Lepiej zapobiegać niż leczyć? Jak najbardziej! W wielu przypadkach możemy skutecznie zapobiegać pojawieniu się zgagi, zwłaszcza wtedy, gdy wiemy, że mamy wrażliwy układ pokarmowy i znamy swój organizm. Wystarczy przestrzegać kilku zasad – nie zawsze prostych do wdrożenia, ale skutecznych. Oto one:
1. Prawidłowa dieta i prawidłowe spożywanie posiłków
Zjadaj po 4-5 niewielkich posiłków zamiast po 1-2 większych. Posiłki większe powodują rozciąganie się ścian żołądka, a to z kolei powoduje zmniejszenie napięcia w dolnym zwieraczu przełyku. W konsekwencji przy spożywaniu 1-2 dużych posiłków dziennie dochodzi do zgagi i innych dolegliwości związanych z niewydolnym zwieraczem.
Odstępy między posiłkami powinny wynosić ok. 3-4 godziny. Ostatni posiłek zjedz najpóźniej na 3 godziny przed snem. Odpowiednio długa przerwa między posiłkiem a pójściem spać, znacznie zmniejsza ryzyko pojawienia się zgagi – pozycja leżąca bowiem, którą przyjęlibyśmy krótko po posiłku, utrudnia oczyszczanie przełyku z zarzucanej treści pokarmowej, co z kolei powoduje duży dyskomfort.
Nie jedz w pośpiechu – dokładnie przeżuwaj każdy kęs. W diecie należy ograniczyć lub całkowicie wykluczyć poniższe produkty/potrawy:
- tłuste,
- smażone,
- ostre,
- owoce cytrusowe,
- pomidory,
- warzywa cebulowe (cebula, czosnek),
- czekoladę,
- napary z mięty,
- kawę,
- napoje gazowane,
- alkohol.
Powyższe produkty znacząco nasilają zgagę u wielu osób, dlatego warto je ograniczyć lub całkowicie z nich zrezygnować. U niektórych osób zgaga pojawi się po zjedzeniu produktów spoza powyższej listy – to nic nadzwyczajnego, ponieważ każdy organizm jest inny i reaguje inaczej, dlatego do ograniczeń w diecie należy podchodzić indywidualnie. Jeśli wiesz, że po jakimś produkcie czujesz się źle i pojawia się zgaga, zrezygnuj z niego lub mocno ogranicz jego spożycie.
2. Odpowiednie przygotowywanie potraw
Do przygotowywania potraw zalecane są pewne techniki, które ograniczają ilość tłuszczu w pokarmie (tłuszcz nie służy osobom, które często miewają zgagę). To m.in. gotowanie, grillowanie, pieczenie na niewielkim oleju (lub bez niego), duszenie. Zgagę mogą natomiast nasilać potrawy smażone i odsmażane.
3. Zrzucenie kilku kilogramów
Zgadze sprzyja otyłość oraz nadwaga, co wielokrotnie zostało już potwierdzone. Zatem leczenie nawracającej zgagi warto rozpocząć od… odchudzania. Nadmiar tkanki tłuszczowej (zwłaszcza w obrębie brzucha) może m.in. sprzyjać wzrostowi ciśnienia śródbrzusznego, przez co funkcje przełyku są zaburzone i mogą pojawić się rozmaite dolegliwości żołądkowe, w tym zgaga czy refluks.
4. Rzucenie palenia papierosów
O tym, że palenie papierosów jest szkodliwe, nie trzeba nikogo przekonywać. Jednak osoby, które zmagają się ze zgagą powinny wiedzieć, że papierosy mogą znacznie nasilać jej objawy, a nawet być powodem występowania zgagi. Okazuje się bowiem, że palenie papierosów bardzo źle działa na dolny zwieracz przełyku, a dodatkowo powoduje zmniejszone wydzielanie śliny, co utrudnia oczyszczanie przełyku z kwaśnej treści żołądkowej. Dym papierosowy ponadto podrażnia błonę śluzową, przez co jest ona bardziej narażona na drażniące działanie kwasów żołądkowych. U palaczy często występuje też napadowy kaszel – a ten sprzyja z kolei zarzucaniu kwaśnej treści żołądka do przełyku.
5. Zadbanie o prawidłową pozycję podczas snu
Osoby zmagające się ze zgagą mogą pomóc sobie, odpowiednio przygotowując miejsce do spania. Wskazane jest np. uniesienie wezgłowia łóżka o 15-20 cm. Odpoczynek w pozycji półleżącej sprzyja sprawniejszemu oczyszczaniu się przełyku i zapobiega cofaniu się treści żołądka. Warto ponadto spać na lewym boku, ponieważ w takiej pozycji lepiej działa nasza anatomiczna bariera antyrefluksowa.
6. Odpoczynek po posiłku
Warto unikać wysiłku fizycznego zaraz po posiłku. Aktywność może bowiem wywołać lub nasilić zgagę. Ponadto osoby, które często mają zgagę, powinny unikać ćwiczeń, które wymagają dużego wysiłku z częstym i długotrwałym schylaniem się lub podnoszeniem ciężkich rzeczy – takie aktywności mogą bowiem nasilić objawy chorobowe.
7. Rezygnacja z ubierania odzieży uciskowej
Noszenie ubrań uciskających brzuch – np. bielizny wyszczuplającej – może znacznie nasilać przykre dolegliwości związane z niestrawnością i zgagą.
8. Codzienna porcja aktywności
Regularna aktywność fizyczna to m.in. podstawa najnowszej piramidy żywienia. Nie bez znaczenia aktywność została umieszczona przez naukowców w zasadach zdrowego żywienia! Bez niej nie jest możliwe utrzymanie organizmu w pełnym zdrowiu i rekomenduje się, aby codziennie zaplanować przynajmniej kilkanaście minut na aktywność, w postaci np. spaceru czy jogi. Okazuje się, że już 30 minut aktywności raz w tygodniu, może zmniejszać ryzyko wystąpienia objawów, takich jak zgaga czy refluks. Korzystny wpływ ćwiczeń na zapobieganie zgadze ma prawdopodobnie związek z usprawnieniem i wzmocnieniem przepony, która stanowi jeden z elementów bariery antyrefluksowej w naszym organizmie.
