Wrotycz – charakterystyka
Wrotycz pospolity, czyli Tanacetum vulgare, to roślina naturalnie występująca w Europie i Azji Środkowej. Już od czasów średniowiecznych ziele to wykorzystywane było jako panaceum na wiele dolegliwości, w tym gorączkę, reumatyzm, opryszczkę czy wrzody. Jednak właściwości wrotyczu mogą budzić pewne wątpliwości, ponieważ nie wszystkie składniki w nim zawarte, działają korzystnie dla naszego zdrowia, o czym dokładniej piszemy w dalszej części artykułu oraz w osobnym artykule „Wrotycz – czy jest niebezpieczny i szkodliwy dla zdrowia?”. Zachęcamy do lektury.
Pod względem botanicznym, wrotycz jest byliną należącą do rodziny astrowatych. Kwitnie latem, a jego zbiorów najlepiej dokonywać w lipcu i sierpniu. Dorasta nawet do 1,6 m wysokości. Ma kępiasty pokrój, duże liście, a jego kwiaty tworzą żółte koszyczki o średnicy 7-10 mm.
Wrotycz – działanie lecznicze
Wrotycz w medycynie ludowej stosowany był np. do pobudzania menstruacji, leczenia histerii, do łagodzenia chorób skóry. Ze względu na właściwości przeciwzapalne, był często stosowany na reumatyzm i przy stłuczeniach lub zwichnięciach. Obecnie wiemy, że niektóre substancje czynne zawarte we wrotyczu, rzeczywiście mają szerokie działanie lecznicze.
1. Wrotycz na opryszczkę
Zespoły naukowe z Hiszpanii i Wielkiej Brytanii potwierdziły w swoich badaniach, że wrotycz ma właściwości przeciwwirusowe, a konkretniej – zwalcza opryszczkę zarówno typu HSV1, jak i HSV2.
2. Wrotycz na komary i kleszcze
Wrotycz zawiera intensywny oleje eteryczny, w którego składzie znajduje się tujon. To substancja, która jest bardzo toksyczna, więc nie powinna być stosowana wewnętrznie przez człowieka, ale świetnie radzi sobie ze wszelkimi insektami, nawet komarami czy kleszczami. Można więc posmarować się olejkiem z wrotyczu przed wyjściem do lasu, aby uniknąć przyniesienia do domu kleszcza. Dzięki temu uchronimy siebie i bliskich przed chorobami przenoszonymi przez kleszcze, np. boreliozą czy kleszczowemu zapaleniu mózgu. A taki przeciwkleszczowy olejek możemy łatwo zrobić zamodzielnie – wystarczy rozdrobnić ziele, zalać je wybranym olejem (np. lnianym lub z pestek winogron) i jeszcze rozcieńczyć nieco wodą.
Charakterystyczny zapach wydzielany przez wrotycz, ma ponadto działanie odstraszające komary, mrówki, mszyce i muchy. Warto więc posadzić kilka sadzonek wrotyczu przy domu, o ile w ogrodzie nie będą przebywać dzieci i zwierzęta domowe.
3. Wrotycz na świerzb i wszy
Tujon – ten sam związek, który odstrasza kleszcze, komary i owady – może także działać na niektóre pasożyty. Sprawdza się także w leczeniu świerzbu oraz może zwalczać wszy. Wystarczy stosować preparat z wrotyczem zewnętrznie (lub nacierać chore miejsca samodzielnie sporządzonym olejkiem). W walce z wszami pomocny może być także napar z wrotyczu stosowany jako okład.
4. Wrotycz na reumatyzm i artretyzm
W medycynie ludowej stosowano ekstrakt z wrotyczu do stosowania zewnętrznego, w celu łagodzenia m.in. bóli powodowanych przez reumatoidalne zapalenie stawów oraz dnę moczanową. Dzięki właściwościom przeciwzapalnym, wrotycz ma w tych dolegliwościach nie tylko działanie przeciwzapalne, ale również lecznicze.
5. Wrotycz na depresję i bolesne miesiączkowanie
Niegdyś wrotycz stosowano do leczenia histerii oraz stanów depresyjnych. Co ciekawe, stosowano go również w celach łagodzenia bolesnych miesiączek oraz do regulowania cyklu menstruacyjnego.
6. Wrotycz na naturalne wzmocnienie odporności
Substancje czynne zawarte w kwiatach oraz zielu wrotycza, wykazują działanie przeciwzapalne, przeciwwirusowego i antybakteryjne. Można więc uznać, że wrotycz naturalnie wzmacnia odporność organizmu i walczy z różnymi chorobami. Co więcej, dzięki zawartości substancji przeciwutleniających, wrotycz działa przeciwnowotworowo. Dowiedziono także, że niektóre składniki zawarte w tym zielu, mają zdolność aktywowania komórek układu odpornościowego do pracy – a więc mogą bezpośrednio działać jako środek do wzmocnienia odporności na zakażenia czy choroby.
7. Wrotycz na pasożyty i robaki
W badaniach in vitro wykazano, że wrotycz może działać przeciwpasożytniczo – ma m.in. właściwości terapeutyczne przeciw patogenicznym i niepatogenicznym szczepom Acanthamoeba, przez co być może ma zastosowanie w terapii pełzakowego zapalenia rogówki.
Wiele badań porusza również tematykę działania przeciwrobaczywego wrotyczu. W 2014 roku np. opublikowano badanie, w którym wykazano, że surowy ekstrakt i olejek eteryczny z wrotyczu, mają działanie przeciw robakom Schistoma mansoni (szacuje się, że na świecie zakażonych osób chorobą pasożytniczą wywoływaną przez te robaki, jest obecnie ponad 200 mln).
Wrotycz – przeciwwskazania i skutki uboczne
Po pierwsze, wrotycz zawiera toksyczny dla naszego organizmu tujon (stanowi on aż 70% całego składu olejku eterycznego wrotyczu). To substancja, która silnie oddziałuje na nasz układ nerwowy i może powodować wiele szkód w organizmie, zwłaszcza wtedy, gdy wrotycz jest stosowany regularnie albo jednorazowo, ale w dużych dawkach.
Ponadto stosowanie wyciągu z wrotyczu – wewnętrzne – może powodować podrażnienia błony śluzowej nerek, przewodu pokarmowego oraz macicy. W przypadku kobiet w ciąży, stosowanie wrotyczu może prowadzić do poronienia.
Stosowanie wrotyczu wewnętrzne jest zatem niebezpieczne, zwłaszcza dla osób z chorobami przewlekłymi, kobiet w ciąży czy osób starszych. Z tego powodu wrotycz ogólnie jest zakazany do spożywania wewnętrznego – nie może być składnikiem produktów spożywczych. Dopuszczalna formą stosowania wrotyczu jest jego używanie zewnętrzne – w postaci okładów czy olejków. Ryzyko związane ze stosowaniem wrotyczu wewnętrznie jest wysokie – składniki w nim zawarte mogą bowiem wywołać silne skurcze, krwiomocz, halucynacje, utratę świadomości, zawroty głowy, biegunkę, wymioty, zaburzenia rytmu serca. To bardzo poważne skutki uboczne, dlatego do stosowania wrotyczu – jak i wielu innych ziół – należy podchodzić z dystansem.
Przepis na odwar z wrotyczu
Odwar z wrotyczu stosuje się zewnętrznie np. w celu leczenia wszawicy lub w łagodzenia bóli reumatycznych. Można także wykorzystać go jako środek do walki z trądzikiem lub opryszczką. W jaki sposób wykonać odwar? Potrzebujemy 1 łyżkę kwiatów wrotyczu oraz ½ łyżki ziela piołunu lub macierzanki oraz 1 szklankę (250 ml) wrzącej wody. Zioła wsypujemy do garnka, zalewamy wrzącą wodą i pod przykryciem delikatnie podgrzewamy, nie dopuszczając do wrzenia. Mieszankę odstawiamy na ok. 15 min, po czym filtrujemy – np. przez gazę lub gęste sito. W ostudzonym odwarze możemy maczać gazę, która posłuży jako okład na zmienione chorobowo miejsce. W przypadku leczenia wszawicy, płynem zwilżamy obficie włosy i skórę głowy, pozostawiamy na 2-3 godziny (najlepiej owinąć głowę folią lub czepkiem), po czym myjemy głowę i wyczesujemy włosy gęstym grzebieniem.
