Czym jest tran?
Tran jest tłuszczem pozyskiwanym ze świeżej wątroby dorsza atlantyckiego lub innych ryb należących do rodziny dorszowatych. Dlaczego tran pozyskuje się właśnie z takich ryb? Dorsz żyje w zimnych wodach i dostosowuje się do otoczenia, przez co gromadzi w sobie bardzo duże ilości różnych składników odżywczych. Różne niezależne badania już niejednokrotnie pokazały, że regularne zażywanie tranu ma wpływ na podnoszenie odporności organizmu, a także poprawia samopoczucie.
Tran zawiera mieszankę bardzo istotnych dla naszego organizmu kwasów tłuszczowych omega-3 i omega-6 (to „zdrowe”, nienasycone kwasy tłuszczowe). Zawiera ponadto witaminę A oraz witaminę D3 – a te są niezbędne do prawidłowej pracy naszego organizmu, zwłaszcza wtedy, gdy ciało rośnie (z tego powodu tran podaje się głównie dzieciom).
Dawniej tran podawano w postaci oleju do wypicia – niestety smak tego preparatu nie należał do przyjemnych, podobnie jak zapach. Obecnie tran możemy kupić w o wiele przyjaźniejszej formie – w postaci kapsułek lub oleju, ale z dodatkami aromatycznymi (np. miętą czy pomarańczą, które doskonale niwelują charakterystyczny smak i zapach tranu).
Pomysł leczenia z wykorzystaniem tłuszczu z ryb powstał już w XIV wieku. Wówczas olej ten był stosowany nie tylko w medycynie, ale i w przemyśle. Używano go np. do lamp oliwnych jako materiał czy też do karmienia zwierząt. Pierwsze próby leczenia podejmowano wcierając tran w bolące stawy – co nie przynosiło jednak efektów, ponieważ tran działa tylko wtedy, gdy jest podany doustnie. Szybko jednak zauważono, że rybia wątroba może zapobiegać przeziębieniom. Niektórzy – zwłaszcza podróżnicy – spożywali więc ten organ na surowo – co niestety nie było do końca zdrowe dla żołądka, ale okazało się skuteczne w kwestii przeziębień.
Tran to nie olej z wątroby rekina?
Okazuje się, że wiele osób uznaje te dwa pojęcia za to samo. Niestety błędnie, ponieważ tran to nie ten sam produkt, co olej z wątroby rekina (czy z wątroby halibuta). Tran jest wyłącznie olej pozyskany z wątroby ryb z rodziny dorszowatych. Nie oznacza to jednak, że olej z wątroby rekina nie ma dobrych właściwości! Jak najbardziej ma swoje zalety i warto go przyjmować, ale nie zastąpi on produktu, jakim jest prawdziwy tran.
Tran – właściwości prozdrowotne
Tran zawiera przede wszystkim nienasycone kwasy tłuszczowe, które są bardzo ważne dla naszych komórek – np. komórek skóry. Tego rodzaju kwasy mają ponadto zdolność naturalnego obniżania ciśnienia krwi, a także dostarczania naszemu organizmowi budulca niezbędnego do produkcji np. hormonów przeciwzapalnych. Z tego powodu tran pełni dużą rolę we wzmacnianiu odporności, ponieważ sprawia, że hormonów przeciwzapalnych jest w organizmie więcej.
W tranie znajdziemy też witaminę A oraz witaminę D, które m.in. ułatwiają przyswajanie wapnia – stanowią więc istotny czynnik w budowie kości i ich wzmacnianiu. Stosunek procentowy witaminy A oraz D występujący w tranie, jest podstawowym czynnikiem w procesach wapnienia kości oraz w procesie wzrostu kości. Okazuje się, że każda nierównowaga negatywnie wpływa m.in. na stan kości u dzieci i osób w podeszłym wieku – i z tego powodu zażywanie tranu poleca się szczególnie dzieciom, osobom starszym, a także kobietom po menopauzie (tran ma bowiem działanie odżywcze na skórę i kości, które to po menopauzie są w gorszym stanie).
Tran stosuje się ponadto w leczeniu awitaminoz A i D, a także w przypadku krzywicy czy schorzeń dermatologicznych (przy schorzeniach dermatologicznych stosuje się maść tranową).
Poza powyższymi właściwościami, tran:
- usprawnia układ krążenia,
- ma zdolność obniżania poziomu „złego” cholesterolu,
- poprawia pamięć i koncentrację,
- łagodzi astmę i łuszczycę,
- działa przeciwnowotworowo,
- działa przeciwzapalnie,
- zapobiega osteoporozie,
- zapobiega kurzej ślepocie,
- zapobiega stanom zapalnym spojówek i rogówki oka,
- zapobiega nadmiernej suchości skóry oraz błon śluzowych.
Poniżej wyjaśniamy, jak działa tran, a także opisujemy najważniejsze właściwości tego preparatu wraz z wyjaśnieniem.
# Tran na wzmocnienie odporności
Tran wzmacnia odporność z dwóch powodów. Po pierwsze jest bogaty w kwasy tłuszczowe omega-3 oraz omega-6, które stanowią budulec do produkcji hormonów przeciwzapalnych – a co za tym idzie – poprawiają sprawność naszego układu odpornościowego. Po drugie, zawarta w tranie witamina A ma zdolność regeneracji i uszczelniania błon śluzowych – a to sprawia, że chorobotwórcze patogeny mają utrudnione zadanie, jeśli chodzi o przeniknięcie przez błony śluzowe do innych tkanek.
Taka właściwość ma szczególne znaczenie w okresie pandemii Covid-19, a także w okresach zwiększonych zachorowań na grypę czy przeziębienie, ponieważ błony śluzowe są wówczas szczególnie narażone na kontakt z wieloma patogenami.
# Tran na lepszą pracę układu krwionośnego
Nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 oraz omega-6, mają zdolność obniżania poziomu trójglicerydów, a także poziomu „złego” cholesterolu LDL. Jednocześnie podwyższają poziom „dobrego” cholesterolu HDL we krwi. Dzięki temu krzepliwość krwi jest usprawniona i minimalizujemy ryzyko powstawania zakrzepów. Tym sposobem zmniejsza się też ryzyko wystąpienia miażdżycy czy choroby niedokrwiennej. Co więcej, tran reguluje ciśnienie tętnicze krwi, a zawarta w nim witamina E ma zdolność wzmacniania ścian naczyń krwionośnych.
# Tran na dobrą pamięć i koncentrację
Kwasy tłuszczowe omega-3 mają także wpływ na pracę naszego mózgu. Okazuje się, że mają one zdolność usprawniania przepływu bodźców pomiędzy substancją szarą oraz białą, a także poprawiają ukrwienie mózgu. Zatem także z tego powodu tran poleca się głównie dzieciom – dzięki niemu ich rozwój jest lepszy, a pamięć i koncentracja usprawnione (z tego względu z kolei tran poleca się również osobom starszym, w celu zmniejszania ryzyka wystąpienia np. demencji). Co więcej, badania wykazały, że kobiety, które przyjmują w ciąży witaminy zawierające kwasy omega-3, rodzą bardziej inteligentne oraz większe dzieci.
# Tran w przeciwdziałaniu nowotworom
Wiele badań pokazało, że tran działa przeciwzapalnie. Oznacza to, że pośrednio przeciwdziała m.in. nowotworom. Ponadto naukowcy z Uniwersytetu w Kalifornii udowodnili, że kwasy omega-3 znajdujące się w tranie, mogą zmniejszać ryzyko wystąpienia raka jelit, piersi oraz jajników. Inni badacze ponadto są zdania, że tran może zmniejszać ryzyko wystąpienia przerzutów nowotworowych, a także zmniejszać liczbę i wielkość guzów.
# Tran na wzmocnienie kości
W tranie znajdują się pokłady witaminy D3, która jest niezbędnym elementem gospodarki fosforowo-wapniowej w naszym organizmie. Witamina D3 ułatwia bowiem przyswajanie tych dwóch składników (wapnia i fosforu), przez co stanowi kluczowy element zachowania prawidłowego rozwoju kośćca i zębów. Z tego powodu tran jest zalecany dzieciom w czasie wzrostu oraz osobom starszym (w celu zapobiegania osteoporozie). Witaminę D3 stosuje się też w profilaktyce krzywicy (ponieważ pobudza procesy regeneracji, a także hamuje niszczenie np. tkanki chrzęstnej czy nabłonkowej). Ma również swoje zastosowanie w leczeniu zaburzeń uwapnienia tkanki kostnej.
# Tran na zdrowe oczy
W tranie znajduje się witamina A, która ma m.in. właściwość zapobiegania wielu chorobom oczu, np. zwyrodnieniu plamki żółtej. Ponadto niedobór tej witaminy może spowodować kurzą ślepotę, nadmierne wysychanie i pieczenie spojówek lub wrzody rogówki.
Tran zawiera ponadto kwasy omega-3 – a te są składnikiem siatkówki oka. Z tego powodują wciąż żywe są np. teorie, że dzieci niejedzące ryb częściej zapadają na choroby oczu.
Dowiedziono ponadto, że niedobór kwasów omega-3 u kobiet w ciąży, może zwiększać ryzyko retinopatii u wcześniaka, co przyczynia się z kolei do całkowitej utraty wzroku.
# Tran na problemy dermatologiczne
Tran ma swoje zastosowanie także w dermatologii. Można np. kupić maść tranową (bez recepty) do stosowania zewnętrznego. Jest ona zalecana m.in. jako środek przyspieszający gojenie się ran czy też we wczesnych etapach powstawania odleżyn. Maść tranowa pomaga ponadto w przypadku wystąpienia odmrożeń.
Jeśli tran jest przyjmowany doustnie, działa dodatkowo korzystnie od wewnątrz, głównie na poprawę stanu skóry. Ma działanie odżywcze, zapobiega nadmiernej suchości, a także zapobiega rogowaceniu skóry.
# Tran na odchudzanie
Okazuje się, że regularne spożywanie tranu bardzo korzystnie wpływa na… odchudzanie! Olej z wątroby ryb dorszowatych dostarcza bowiem kwasy DHA oraz EPA, a także witaminę A i D3. Wszystkie te składniki mają swój udział w pracy układu odpornościowego, układu krążenia oraz układu nerwowego. Według wielu badań tłuszcze zawarte w tranie znacznie ułatwiają utratę zbędnych kilogramów przy stosowaniu zdrowej diety, pomagając np. w pozbywaniu się nadmiernej tkanki tłuszczowej (tran ma właściwość pomagania w usuwaniu złogów tłuszczu – zwłaszcza tego wewnętrznego, czyli najgroźniejszego, który pokrywa np. serce, wątrobę i wiele innych narządów).
Warto ponadto wiedzieć, że kwasy tłuszczowe omega-3 mają zdolność łagodzenia stanów zapalnych i jednocześnie pozwalają mięśniom na szybszą regenerację po wysiłku. Warto więc je przyjmować, jeżeli prócz diety odchudzającej trenujemy w celu zgubienia kilku kilogramów, ponieważ zyskamy więcej siły i energii do kolejnych ćwiczeń. Dodatkowo mięśnie niezagrożone procesami zapalnymi to o wiele szybszy metabolizm – a ten stanowi podstawę w odchudzaniu!
Czym jest tran norweski? Czy różni się od zwykłego?
W aptekach możemy kupić nie tylko zwyczajny tran, ale także tzw. tran norweski. Nazwa sugeruje, że jest on produkowany w Norwegii, co niestety nie jest prawdą i stanowi zwykle tylko chwyt reklamowy. Oczywiście nie oznacza to, że tranu norweskiego nie należy pić – on również przyniesie wiele korzyści, m.in. dostarczy łatwo przyswajalnych witamin A i D czy też kwasów tłuszczowych nienasyconych. Będzie miał więc takie same właściwości, jak tran bez dopisku „norweski”.
Kto powinien przyjmować tran? Wskazania
Tran jest zalecany każdemu, o ile nie występują przeciwwskazania medyczne do jego przyjmowania. Jest zalecany szczególnie osobom, które mają zwiększone zapotrzebowanie na witaminę A, D3 oraz kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6 (a więc głównie dzieciom i młodzieży w okresie dojrzewania, a także osobom starszym). Tran jest także pożądany w okresach zwiększonego ryzyka zachorowań na grypę, covid czy przeziębienie, ponieważ wzmacnia odporność organizmu i tworzy szczelną barierę ochronną błon śluzowych, przez co patogeny chorobotwórcze mają utrudnione zadanie, aby dostać się do organizmu.
Tran powinno podawać się już małym dzieciom, gdyż bardzo szybko rosną, a właściwości tego produktu wspomagają rozwój kości poprzez ułatwianie przyswajania wapnia. Dzięki temu zapobiegamy np. krzywicy.
Tran to ponadto skarbnica cennych tłuszczów i witamin, po które powinni sięgać wszyscy, którzy chcą zachować dobre zdrowie różnych układów organizmu, m.in. odpornościowego, krwionośnego czy nerwowego.
Kto zatem powinien spożywać tran? Produkt ten poleca się:
- dzieciom powyżej 6 miesiąca życia w profilaktyce niedoborów witaminy D oraz A w okresach obniżonej odporności,
- osobom dorosłym oraz seniorom w okresach obniżonej odporności,
- kobietom w okresie karmienia piersią.
Jakie są przeciwwskazania do przyjmowania tranu?
Mimo że skład tranu wydaje się być bardzo prozdrowotny i bezpieczny, niestety występują pewne przeciwwskazania. Tranu nie powinny przyjmować np. osoby, które chorują na kamicę nerkową lub hiperkalcemię, osoby zażywające osobno witaminę D3 i A, osoby regularnie przyjmujące leki przeciwzakrzepowe (silnie działające), chorzy na sarkoidozę.
Tran nie jest ponadto wskazany do przyjmowania latem. Zawiera on bowiem witaminę D, która w okresie letnim jest naturalnie produkowana przez nasz organizm pod wpływem działania słońca. Jeśli dodatkowo będziemy więc przyjmować suplement zawierający witaminę D, może dojść do jej przedawkowania.
Czy tran można przedawkować?
Przyjmując tran należy przede wszystkim stosować się do zaleceń lekarza, farmaceuty lub producenta, który na umieszcza w opakowaniu instrukcję dawkowania. To ważne, aby przeczytać ulotkę, ponieważ niekiedy w jednej kapsułce zawarte jest 300 j.m. witaminy A oraz 30 j.m. witaminy D, a niekiedy mogą to być odpowiednio wartości 1250 j.m. oraz 125 j.m. A w przypadku np. witaminy A, nie powinno się przekraczać jej dziennego spożycia w wysokości 800 j.m., natomiast witaminy D3 – 200 j.m.
Producent zwykle zaleca przyjmowanie 2 kapsułek dziennie, chyba że w jednej jest już duża, skoncentrowana dawka.
Czy tran można przedawkować? Niestety tak, ponieważ długotrwałe spożywanie dużych dawek tego produktu, może doprowadzić do hiperwitaminozy A lub D3. Ponadto kobiety w ciąży powinny szczególnie uważać na tran, ponieważ łatwo przedawkować witaminę A – ta może mieć negatywny wpływ na płód, jeżeli jest przyjmowana w zbyt dużych ilościach (w ciąży np. nie powinno się spożywać wątróbki – właśnie ze względu na wysoką zawartość witaminy A – a także kosmetyków zawierających retinol).
Jak objawia się przedawkowanie tranu? Mogą pojawić się takie dolegliwości, jak bóle głowy, zwiększenie masy ciała, wielomocz, brak apetytu, zaburzenia neurologiczne.
Jak stosować tran? Dawkowanie
Większość preparatów z tranem to suplementy diety i niestety trzeba mieć na uwadze ograniczoną kontrolę jakości tych produktów. Ponadto ważne jest, że zawartość zarówno kwasów omega-3, jak i witamin, może różnić się w zależności od preparatu – a rozpiętość dawek jest dosyć spora. Przeliczając ją na 1 kapsułkę lub 5 ml płynu, mieści się w granicach:
- EPA – 30-800 mg,
- DHA – 30-600 mg,
- witamina D – od poniżej 1 μg do 10 μg,
- witamina A – 90-800 μg.
Ponadto sposób dawkowania różni się w zależności od grupy wiekowej. I tak kolejno:
- dzieci od 6 miesiąca życia do 3 roku życia mogą zażywać 2,5 ml na dobę,
- dorośli oraz dzieci powyżej 3 roku życia mogą zażywać 5 ml na dobę.
Jaki tran wybrać? Rodzaje
Wybierając tran należy zwrócić uwagę przede wszystkim na stężenie DHA oraz EPA – im jest ono większe, tym tran jest lepszej jakości.
Niektórzy sugerują się ponadto ceną tranu, jednak ta nie zawsze jest wyznacznikiem.
Jeśli chodzi o postać tranu, bardziej poleca się kapsułki niż płyn, ponieważ w takiej postaci produkt się nie utleni – a to np. może mieć miejsce w przypadku tranu w płynie. Ponadto tran w płynie jest trudniejszy w przechowywaniu – należy go trzymać stale w lodówce oraz spożyć w ciągu maksymalnie 5-6 tygodni od otwarcia.
