Olejek z drzewa herbacianego – na co działa? Zastosowanie i właściwości

Olejek z drzewa herbacianego – charakterystyka

Drzewo herbaciane naturalnie występuje w Australii – szczególnie w rejonach, gdzie występuje wiele rzek. Posiada rozłożystą koronę oraz wytwarza białe kwiatostany. Drzewo herbaciane osiąga nawet 7 m wysokości. Olejek pozyskiwany jest z gruczołów olejowych liści rośliny w procesie destylacji z zastosowaniem pary wodnej. Istotna jest pora pozyskiwania olejku – najlepszą jakość posiadają produkty pozyskane z surowca zbieranego w okresie między listopadem a majem. Olejek z drzewa herbacianego jest bezbarwny lub lekko zabarwiony na żółto. Posiada charakterystyczny, korzenny zapach o delikatnej, cytrusowej nucie.

Olejek z drzewa herbacianego – skład

Olejek z drzewa herbacianego zawiera wiele ważnych składników, m.in.:

• 1,8-cyneol,

• terpinen-4-ol,

• gamma terpinen,

• alfa terpinen,

• alfa terpineol,

• p-cymen,

• alfa pinen,

• limonen,

• aromadendren,

• linalol.

To tylko niektóre ze składników olejku herbacianego – zawiera on bowiem ponad 100 różnych związków chemicznych.

Co ważne, na podstawie związku p-cynem możemy stwierdzić, czy olejek jest świeży, czy już przechowywany przez jakiś czas: w olejkach, które mają ponad 20 miesięcy, poziom tej substancji wzrasta nawet do 35%. Ponadto w olejku, który ma ponad 3 miesiące pojawia się związek o nazwie askarydol. Obie te substancje mogą działać drażniąco na skórę.

Olejek z drzewa herbacianego – właściwości

Olejki eteryczne to związki lotne, które wydzielają rośliny. Zwykle pozyskuje się je w wyniku destylacji, wytłaczania czy ekstrakcji tkanek roślinnych. Najważniejszą cechą wszystkich olejków eterycznych jest silny zapach, który powstaje w wyniku mieszaniny wielu związków, np. aldehydów, ketonów czy terpenów. Większość olejków – podobnie jak olejek z drzewa herbacianego – zawiera kilkaset różnych związków chemicznych.

Olejek herbaciany należy do najpopularniejszych olejków eterycznych. Został dokładnie przebadany już w latach 20. XX wieku przez Penfolda – wskazał on, że olejek herbaciany stanowi silny antyseptyk o działaniu naturalnym. Wiele prowadzonych w późniejszych latach badań potwierdziły tę tezę – dowiedziono, że stosowanie olejku herbacianego może korzystnie wpływać na hamowanie rozwoju różnego rodzaju zakażeń, w tym bakteryjnych, grzybiczych czy związanych z kolonizacją drożdży – zwłaszcza przy stosowaniu miejscowym.

W jednym badaniach porównywano ponadto aktywność mikrobiologiczną różnych olejków dostępnych na rynku, m.in. olejku lawendowego, cytrynowego i olejku z drzewa herbacianego. Okazało się, że ostatni z nich ma największą aktywność hamującą rozwój mikroorganizmów, które są potencjalnie chorobotwórcze (mowa o bakteriach gram-dodatnich i gram-ujemnych, pleśniach, drożdżach i grzybach oraz niektórych wirusach i pasożytach). Najbardziej wrażliwe na olejek herbaciany były drożdże, pleśnie i grzyby, ale nie oznacza to, że potencjał przeciwbakteryjny tego produktu jest bez znaczenia – jest on jak najbardziej istotny. W składzie olejku dominują bowiem związki fenolowe i terpeny, a te działają przeciwdrobnoustrojowo także wobec bakterii (nawet na niektóre bakterie antybiotykooporne) oraz wirusów. Dodatkowo działa przeciwzapalnie.

Z uwagi na fakt, że olejek z drzewa herbacianego ma działanie przeciwdrobnoustrojowe, jest zalecany w wielu rodzajach dermatoz, czyli chorób skóry, które przebiegają wraz z infekcją mikrobiologiczną. Przykładem jest stosowanie olejku herbacianego na grzybicę paznokci, trądzik (działa bowiem hamująco na bakterie powodujące zmiany trądzikowe - Propionibacterium acne) czy w przebiegu zakażenia gronkowcem złocistym. Olejek herbaciany może też wspomagać leczenie opryszczki – chociaż w tym przypadku o wiele skuteczniejszy jest olejek lemonograsowy. Niektóre badania sugerują, że olejek z drzewa herbacianego może też mieć korzystny wpływ na skórę z łojotokowym zapaleniem lub z pstrym łupieżem. Dodatkowo olejek herbaciany stanowi naturalny związek konserwujący, dodawany do kosmetyków.

Poza właściwościami przeciwbakteryjnymi, przeciwgrzybiczymi oraz przeciwwirusowymi, olejek z drzewa herbacianego ma właściwości prozdrowotne, takie jak działanie przeciwzapalne, regeneracyjne, wspomagające gojenie się ran, wspomagające odbudowę naskórka, wspomagające leczenie dermatologiczne (szczególnie trądziku, łuszczycy, rumieni, egzem), łagodzące na ukąszenia po owadach, miejscowo znieczulające, rozgrzewające, przeciwłupieżowe, przeciwzapalne w zapaleniach błony śluzowej jamy ustnej (także aftach, pleśniawkach, zajadach), wspomagające leczenie infekcji górnych dróg oddechowych (przeziębienie, nieżyt nosa, zapalenie zatok itd.), wspomagające leczenie zapalenia narządów rodnych u kobiet, niszczące roztocza.

Olejek z drzewa herbacianego: na grzyby, bakterie, wirusy i stany zapalne

Olejek z drzewa herbacianego jest składnikiem wielu kosmetyków do twarzy i ciała oraz wielu leków. Dodawany jest także jako naturalny konserwant. Jeśli w jakimś produkcie znajduje się olejek z drzewa herbacianego, może on mieć działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe i przeciwzapalne – ale oczywiście wszystko zależy od tego, w jakim stężeniu jest dodany do leku czy kosmetyku. Jak dokładnie działa olejek z drzewa herbacianego?

• Działanie przeciwbakteryjne. Badania wykazują, że olejek z drzewa herbacianego hamuje wzrost takich bakterii, jak: Propionibacterium acnes, Enterococcus faecalis, Acinetobacter baumannii, Actinomyces spp., Proteus vulgaris. Działanie przeciwbakteryjne bazuje na niszczeniu błon komórkowych bakterii.

• Działanie przeciwgrzybicze. Olejek wykazuje działanie przeciwgrzybicze m.in. wobec takich grzybów, jak: Penicillium spp., Microsporum canis, Candida albicans, Candida glabrata, Cladosporium spp. Działanie to zostało zbadane na przykładzie Candida albicans – mechanizm jest podobny, jak w przypadku bakterii. Składniki z olejku herbacianego sprawiają, że zwiększeniu ulega przepuszczalność błon komórkowych grzybów – stają się one tym samym mniej stabilne i ulegają zniszczeniu.

• Działanie przeciwwirusowe. Olejek z drzewa herbacianego działa przeciwwirusowo wobec m.in. wirusa mozaiki tytoniu. Konieczne są jednak badania nad działaniem tego produktu wobec innych wirusów.

• Działanie przeciwzapalne. W badaniach na myszach oraz w badaniach in vitro wykazano, że olejek z drzewa herbacianego działa łagodząco na zmiany zapalne. Składniki olejku hamują m.in. działanie czynnika martwicy nowotworów TNF-Ⲁ, a także interleukiny-ꞵ.

Jak stosować olejek z drzewa herbacianego?

Zastosowanie olejku z drzewa herbacianego jest szerokie. Można go stosować zarówno w celach typowo kosmetycznych, jak i leczniczych. Poniżej przedstawiam możliwości zastosowania olejku herbacianego.

1. Olejek z drzewa herbacianego na twarz

Olejek z drzewa herbacianego można stosować na twarz w celu m.in. łagodzenia zmian zapalnych, dermatoz czy zmian trądzikowych. Jak wspomniałam wyżej, olejek herbaciany może bowiem działać hamująco na rozwój bakterii odpowiedzialnych m.in. za trądzik (Propionibacterium acne). Olejek ten działa ponadto regulująco na pracę gruczołów łojowych – jest więc polecany szczególnie do cery tłustej i błyszczącej się. Nie wysusza on skóry, działa normalizująco na wytwarzanie sebum i dodatkowo działa regenerująco.

Nie powinno się jednak nakładać za dużo olejku – raczej zaleca się stosowanie wyraźnie punktowo, nie na całą skórę, gdyż nadmierna ilość olejku herbacianego może podrażnić skórę i zaostrzyć zmiany. Jeśli stosujemy niewielkie ilości olejku, a podrażnienia i tak się pojawiają, może to wynikać ze zbyt długiego przechowywania produktu po pozyskaniu oleju – wytwarza się bowiem z czasem aksarydol, który podrażnia skórę oraz zwiększa się ilość p-cynemu – ten również ma działanie podrażniające. Nie zrażaj się więc, jeśli zobaczysz podrażnienia na skórze, mimo zastosowania niewielkich ilości – rozwiązaniem jest sięgnięcie po inny olejek z drzewa herbacianego, który ma niedawną datę produkcji i pakowania (aby był jak najbardziej świeży).

Olejek z drzewa herbacianego na twarz można też stosować jako środek przeciwzapalny w przebiegu m.in. atopowego zapalenia skóry, łuszczycy czy innych chorób skóry, które mają przebieg ze stanami zapalnymi.

Jak stosować olejek z drzewa herbacianego na twarz? Można to zrobić na kilka sposobów, np.:

• dodaj olejek do ulubionych kosmetyków - wystarczy kilka kropli,

• stosuj olejek punktowo na wypryski – w formie nierozcieńczonej,

• jako maseczka na twarz – zmieszaj olejek herbaciany z glinką kosmetyczną, aby zapobiegać wypryskom i regulować wydzielanie sebum,

• w formie parówki na twarz – aby przygotować cerę do kolejnych zabiegów, dodaj do miski z ciepłą wodą kilkanaście kropli olejku herbacianego, pochyl się nad roztworem przykrywając głowę na 10-15 minut – doskonale oczyścisz tym zabiegiem zatkane pory.

2. Olejek z drzewa herbacianego na włosy

Olejek herbaciany warto stosować na włosy, a konkretniej – na skórę głowy, w celu łagodzenia łupieżu pstrego lub aby regenerować skórę i wspomagać porost włosów. Można też połączyć olejek herbaciany z innymi olejkami do olejowania włosów, aby zapewnić włosom odżywienie i pielęgnację. Dodatkowo olejek herbaciany zadziała na włosy delikatnie oczyszczająco, odświeżająco i zapobiegnie rozwojowi mikroorganizmów chorobotwórczych. Olejek herbaciany redukuje także problem przetłuszczania się skóry głowy. Jak go stosować? Wlej kilka kropli olejku do codziennego szamponu lub do odżywki, którą będzie pozostawiać na włosach ok. 2. minut.

3. Olejek z drzewa herbacianego na paznokcie

Olejek herbaciany ma również zastosowanie w pielęgnacji paznokci stóp i dłoni – ma bowiem działanie wzmacniające, redukuje wiele zniszczeń płytki paznokcia, stymuluje wzrost paznokci, a także przeciwdziała rozwojowi grzybicy paznokci (w wielu badaniach wykazano, że olejek herbaciany hamuje rozwój takich grzybów, jak rodzaj Candida, Malassezia, Rhodotorula czy Geotrichum). Jak stosować olejek w tym celu? Wystarczy smarować regularnie nim całą płytkę paznokci oraz przestrzeni między palcami. Olejek można stosować nierozcieńczony lub jako dodatek do kremu do stóp/dłoni.

4. Olejek z drzewa herbacianego na rany

Olejek herbaciany działa przeciwzapalnie i wspomaga gojenie się ran. Nie należy jednak stosować go na rany otwarte i świeże, gdyż może spowodować ich podrażnienie – szczególnie, jeśli wyciąg z drzewa herbacianego nie jest rozcieńczony. Jak stosować zatem olejek herbaciany na rany? Gdy rana już wstępnie się zasklepi, można przemywać skórę roztworem wody z dodatkiem kilku kropel olejku.

5. Olejek z drzewa herbacianego na infekcje

Wyciąg z drzewa herbacianego można zastosować jako wspomaganie leczenia kaszlu czy innych chorób dróg oddechowych – polecaną formą są inhalacje. Należy jednak pamiętać, że zapach jest bardzo silny. Jak zrobić taką inhalację? Należy dodać do miseczki z parującą wodą ok. 3 krople olejku herbacianego. Głowę trzymamy nad miską przez 10 minut, przy jednoczesnym jej nakryciu ręcznikiem. Można też zamiast miseczki wykorzystać inhalator.

Obecnie olejek herbaciany jest powszechnym składnikiem preparatów z apteki przeznaczonych do inhalacji podczas infekcji górnych dróg oddechowych. Olejek ten ma bowiem działanie przeciwdrobnoustrojowe, przez co wspomaga leczenie przeziębień czy bólu gardła.

6. Olejek herbaciany na choroby skóry

Olejek herbaciany jest powszechny w kremach i maściach do stosowania na choroby skóry – zmiany trądzikowe, zapalne czy łupież. Są pewne przesłanki, że olejek ten może skutecznie działać w leczeniu świerzbu. Jak stosować olejek w leczeniu chorób skóry? Dodaj go do ulubionego toniku do przemywania twarzy (kilka kropel) lub do kremu.

7. Olejek herbaciany do aromaterapii

Olejki eteryczne, w tym olejek herbaciany, są wykorzystywane na szeroką skalę do aromaterapii. Wdychanie olejku podczas inhalacji czy kąpieli, może pozytywnie wpływać na nasz organizm, m.in. polepszać odporność, zwiększać ochronę przed infekcjami czy przeziębieniami, dezynfekować, działać przeciwzapalnie.

8. Olejek herbaciany do prania ubrań

Olejek z drzew herbacianego można stosować jako naturalny składnik domowego płynu do prania czy płukania ubrań, gdyż nadaje przyjemnego zapachu i działa antyseptycznie oraz likwiduje roztocza.

Czy olejek z drzewa herbacianego jest toksyczny?

Istnieją badania, które wskazują na potencjał cytotoksyczny olejku herbacianego. Olejek ten stosowany samodzielnie na skórę może bowiem ją podrażnić, wywołać pieczenie lub swędzenie, gdyż zawiera wiele substancji aktywnych w dużych stężeniach. Z tego powodu nie powinno się go stosować bez rozcieńczenia na duże partie ciała, a jedynie miejscowo. Olejek ten nie powinien być ponadto stosowany wewnętrznie, ani długotrwale w formie nierozcieńczonej na skórze.

Składniki zawarte w olejku, po aplikacji szybko przedostają się do układu krążenia, limfatycznego, a także do zakończeń nerwowych znajdujących się w skórze.

Olejek można aplikować nawet przez 6 miesięcy, ale tylko pod warunkiem stosowania niskich stężeń na poziomie 1-10%.

Olejek herbaciany – skutki uboczne i reakcje alergiczne

Reakcje alergiczne są dość rzadkie. Może pojawić się kontaktowe zapalenie skóry. Jednakże olejek stosowany zewnętrznie w niskich stężeniach i rozcieńczony, a wewnętrznie zgodnie z zaleceniami fitoterapeuty i lekarza, nie powinien powodować reakcji niepożądanych. Olejek herbaciany w dużych ilościach może podrażniać skórę.

Jakie są przeciwwskazania do stosowania tego olejku eterycznego?

Olejek z drzewa herbacianego nie może być stosowany u dzieci poniżej 6. roku życia, u kobiet w ciąży oraz kobiet karmiących piersią. Nie powinno się także stosować go na otwarte rany. Istotne jest obserwowanie reakcji organizmu na pierwszy kontakt z olejkiem – może on bowiem wywołać reakcję alergiczną, szczególnie u osób, które mają alergie na inne olejki eteryczne.

Olejek z drzewa herbacianego – cena

Olejek z drzewa herbacianego kosztuje w okolicach kilkunastu złotych za 10 ml. Produkt można zakupić w większości drogerii internetowych, sklepach zielarskich i sklepach z ekologicznymi kosmetykami. Jest to produkt bardzo wydajny, więc cena nie wydaje się być wysoka. Istotne jest jednak, aby zużyć olejek w miarę szybko – 3-6 miesięcy od daty produkcji, ponieważ im starszy jest wyciąg, tym bardziej może podrażniać skórę.

Bibliografia

• Kędzia B. i wsp., Znaczenie olejku z drzewa herbacianego w fitoterapii. Cz. I. Skład olejku i jego właściwości biologiczne, Postępy Fitoterapii 2/2000, s. 36-40.

• Garbusińska A., Mertas A., Król W., Przegląd badań in vitro oceniających aktywność przeciwdrobnoustrojową olejku z drzewa herbacianego (Tea Tree oil). Cz. I, Postępy fitoterapii, 2, 85-96, 2010.

• Garbusińska A. i wsp., Aktywność przeciwdrobnoustrojowa olejku z drzewa herbacianego (Tea Tree Oil) w badaniach in vitro. Cz. II, Postępy Fitoterapii 3/2011, s. 175-184.

• Carson CF, Hammer KA, Riley TV., Melaleuca alternifolia (Tea Tree) oil: a review of antimicrobial and other medicinal properties, Clinical Microbiology Reviews. 2006, 19.

• Pazyar N., Yaghoobi R., Bagherani N., Kazerouni A., A review of applications of tea tree oil in dermatology, International Journal of Dermatology, 52, 784-790, 2013.