Nerwica - co to jest?
Współcześnie coraz mniej mówi się o „nerwicy”, a coraz więcej o dwóch pojęciach, które zastąpiły dawną nazwę. Mowa o zaburzeniach lękowych oraz o zaburzeniach nerwicowych. Wszystkie te nazwy możemy jednak przypisać do jednej grupy, ogólnie nazywając ją „nerwicą”
Zaburzenia lękowe oraz nerwicowe stanowią jedne z najpopularniejszych zaburzeń psychicznych. Mogą dotyczyć każdej grupy wiekowej – występują bowiem zarówno u dzieci, osób dorosłych, jak i osób starszych. Mimo, że na nerwicę mogą zapaść obie płci, u kobiet wykrywa się ją częściej – być może dlatego, że kobiety bardziej dbają o swoje zdrowie, także psychiczne, częściej odwiedzając lekarza.
Najpopularniejsze rodzaje nerwicy
Nerwica to tylko ogólna nazwa dla całej grupy zaburzeń lękowych. Wymienia się różne schorzenia, a ich objawy nieco różnią się od siebie. Na ich podstawie wyodrębniono kilka rodzajów nerwic.
- Jednym z najpopularniejszych jest zespół lęku uogólnionego. Schorzenie to jest także nazywane zaburzeniem lękowym uogólnionych albo nerwicą lękową. U pacjentów z tą odmianą nerwicy zauważa się występowanie lęku przez większość czasu. Chorzy na nerwicę lękową zmagają się z problemem nieustannie. Pojawiają się u nich w związku z tym także wahania nastrojów, poczucie ciągłego zmęczenia, bezsenność.
- Drugim często spotykanym rodzajem, jest zespół lęku napadowego, inaczej nazywany zaburzeniem lękowym z napadami lęku. Jak sama nazwa wskazuje, chorzy doświadczają napadów lęku w nieoczekiwanych sytuacjach, a nawet napadów paniki.
- Do zaburzeń nerwicowych zalicza się także fobię społeczną, agorafobię i inne fobie specyficzne (arachnofobia, klaustrofobia, filofobia, entomofobia, ablutofobia.
- Wyróżnia się także nerwicę natręctw, fachowo określaną mianem zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych. Ten rodzaj nerwicy może znacznie utrudniać chorym funkcjonowanie, ponieważ pacjent odczuwa przymus wykonywania różnych czynności.
Inne schorzenia zaliczane do nerwic
Poza wyżej wymienionymi schorzeniami, do grupy nerwic zalicza się także szereg innych schorzeń, jak np.: zaburzenia depresyjne, zaburzenia lękowe mieszane, zaburzenia konwersyjne, stres pourazowy, hipochondria, bóle psychogenne, zaburzenia somatomorficzne, neurastania. Warto wspomnieć tutaj także o zaburzeniach nerwicowych, które dotyczą szczególnie dzieci i młodzieży. Należą do nich: lęk przed separacją, lęk społeczny, różne fobie.
Dr med. Maciej Klimarczyk o nerwicy [WIDEO]
Warto obejrzeć poniższe 3 filmy autorstwa dr. med. Macieja Klimarczyka, gdyż szczegółowo omawia on typowe zaburzenia lękowe/nerwicowe, co ułatwi Wam ew. rozpoznanie schorzenia u siebie. Pamiętajcie jednak, że tylko wizyta lekarska i przeprowadzenie wywiadu lub odpowiednich badań może stanowić diagnozę problemu.
Nerwica – jakie są przyczyny?
Lista przyczyn powodujących nerwicę jest bardzo długa – ponieważ przyczyny nerwicy bywają bardzo różne. A współcześnie sądzi się również, że etiologia takich problemów powodowana jest wieloma czynnikami, nie jednym.
Podobnie jak w innych problemach psychiatrycznych i somatycznych, naukowcy dużą uwagę kierują ku genetyce – szukają zależności między nerwicą a dziedziczonymi genami. Okazuje się, że osoby, w których rodzinach ktoś cierpiał na zaburzenia nerwicowe, jest większe prawdopodobieństwo, że schodzenie wystąpi także i u nich. Przykładem jest zespół lęku uogólnionego (to jeden z rodzajów nerwicy), którym obarczone są nawet 6-krotnie bardziej osoby, których rodzice zapadły na podobny problem w którymś momencie swojego życia.
Oczywiście nie tylko geny mogą być przyczyną nerwicy. Coraz częściej sądzi się, że jedną z głównym przyczyn jest silny stres, zwłaszcza długotrwały. Takim stresem może być np. szykanowanie w szkole przez rówieśników, śmierć bliskiej osoby, rozwód rodziców dla dziecka, trudności finansowe, utrata pracy, częste przeprowadzki. Istotne jest także to, w jakim środowisku dorasta człowiek. Zauważa się, że dzieci, które spotykają się z emocjonalnym chłodem ze strony swoich rodziców, w wieku dorosłym częściej zapadają na nerwicę. Co ciekawe, dzieje się tak także w przypadku dzieci, które doświadczyły nadmiernej opiekuńczości.
Nie bez znaczenia jest także występowanie nerwicy u rodziców – dziecko wychowywane przez takie osoby może niejako przejmować ich lękowy stosunek do rzeczywistości. Taka sytuacja może doprowadzić do tego, że w przyszłości zaburzenia nerwicowe pojawią się także u niego.
Przyczyną zaburzeń nerwicowych mogą być też pewne schorzenia somatyczne. Nerwica częściej występuje u osób z chorobami przewlekłymi, takimi jak astma czy cukrzyca. Zaburzenia lękowe mają ponadto związek (w niektórych przypadkach) z endokrynopatiami – w ich przebiegu dochodzi do zaburzenia czynności tarczycy lub nadnerczy.
Lekarze są także zgodni co do tego, że występowanie nerwic wiąże się ściśle z nadużywaniem substancji psychoaktywnych. Zaburzenia lękowe często dotykają alkoholików, narkomanów, osoby uzależnione od leków psychotropowych. Nerwica pojawia się u takich osób zwykle przy próbach podejmowania abstynencji.
Nerwica – objawy. Jak ją rozpoznać?
Podstawowym objawem nerwicy jest lęk, który może przybierać naprawdę rozmaite formy. Często lęk objawia się np. atakami paniki – więcej na ten temat piszemy w osobnym artykule. W przypadku nerwicy jednak, lęk może być odczuwany niemal cały czas – wówczas to lęk uogólniony. Ale zdarza się, że osoby cierpiące na nerwicę miewają napady lęku – to wówczas lęk napadowy. Co ważne, nerwica wcale nie musi pojawiać się na skutek jakiejś szczególne, stresującej sytuacji – może wystąpić samoistnie, bez związku z jakimkolwiek czynnikiem.
Odczuwanie lęku znacznie utrudnia funkcjonowanie na co dzień. Co więcej, osoby cierpiące na nerwicę doświadczają także szeregu innych objawów i dolegliwości somatycznych, jak np. duszności, kołatanie serca, nudności i wymioty, bóle głowy i brzucha, wzmożenie potliwości, suchość w jamie ustnej, drżenie rąk.
Nerwica – diagnozowanie
Rozpoznaniem oraz leczeniem każdego rodzaju nerwicy zajmują się lekarze o specjalizacji psychiatrii. Często problem jest rozpoznawany na podstawie badania psychiatrycznego oraz po zebraniu dokładnego wywiadu lekarskiego. W niektórych przypadkach po tym etapie okazuje się, że pacjent ma nerwicę z powodu schorzenia somatycznego – np. nadczynności tarczycy.
Badanie psychiatryczne – poza rozpoznaniem nerwicy – ma na celu również przeprowadzenie diagnostyki różnicowej, czyli rozpoznanie, jaki dokładnie rodzaj zaburzenia lękowego występuje u pacjenta – jakiej natury. Mowa tutaj głównie o różnicowaniu typowych nerwic z np. zaburzeniami depresyjnymi, osobowości, odżywiania czy zaburzeniami, które występują z powodu uzależnienia od substancji psychoaktywnych.
Leczenie nerwicy – metody
Leczenie nerwicy wymaga czasu, jednak gdy pacjent przestrzega zaleceń specjalisty, wysiłek ten popłaca. Nerwica może całkowicie uniemożliwić normalne funkcjonowanie – a ciągłe zmaganie się z tą przypadłością może prowadzić do innych schorzeń, zarówno natury psychiatrycznej, jak i fizjologicznej. Leczenie nerwicy może przebiegać na 2 sposoby: w formie psychoterapii lub jako leczenie farmakologiczne. Warto przy tym zaznaczyć, że same leki nie rozwiązują problemów pacjenta i nie uwolnią go na stałe od nerwicy.
Kiedy podaje się leki na nerwicę?
Zwykle w przypadku, gdy chory cierpi na silne lęki. Na tyle silne, że nie pozwalają mu spać czy normalnie funkcjonować w trakcie dnia. Chory nie może np. zapanować nad natręctwami, myślami, obawia się wyjść z domu, panicznie boi się kontaktu z kimkolwiek. Często osoby z nerwicą mają obsesję na punkcie swojego zdrowia, w tym zdrowego jedzenie, utrzymania czystości. W takich sytuacjach lekarze często decydują się na podanie leków, które nieco złagodzą te uciążliwe objawy. To głównie środki o działaniu uspokajającym. Obniżają napięcie, ale też niektóre z nich mogą działać jako antydepresanty. Do najczęściej stosowanych leków w terapii nerwicy należą:
- anksjolityki (np. buspiron),
- benzodiazepiny (np. alprazolam, lorazepam) oraz hydroksyzyna,
- antydepresanty, zwłaszcza SSRI (np. citalopram, escitalopram, sertralina, paroksetyna, fluoksetyna i fluwoksamina) oraz SNRI (np. wenlafaksyna),
- inhibitory MAO (np. moklobemid),
- trójcykliczne leki przeciwdepresyjne (np. klomipramina).
Kiedy stosuje się psychoterapię?
Jak wcześniej wspomnieliśmy, same leki nie są w stanie wyleczyć nas z nerwicy. Konieczna jest psychoterapia w każdym przypadku zaburzeń lękowych. U podłoża nerwicy leżą bowiem problemy natury psychologicznej, które wyzwala np. sytuacja, w której się znajdujemy (śmierć bliskiej osoby, utrata stabilności finansowej, mobbing w pracy, pracoholizm, związek z toksyczną osobą, przewlekły stres, sytuacja traumatyczna itd.). Powodów może być bardzo wiele i niekiedy obiektywnie są one do rozwiązania, ale dla chorego zdają się być dramatyczne, nie do zniesienia, są sytuacjami bez wyjścia. Właśnie dlatego pacjentom z nerwicami (zaburzeniami lękowymi) potrzebna jest psychoterapia, aby specjalista udzielił im wsparcia oraz pomógł w dostrzeżeniu rozwiązania – a następnie wdrożeniu go w życie. Psychoterapia ma na celu rozwiązać zarówno bieżące problemy, jak i zbudować poczucie własnej wartości u pacjenta, aby ten zyskał wystarczająco dużo siły psychicznej do walki z lękami.
Domowe sposoby na nerwicę zamiast leków
Leczenie nerwicy bezpieczniej jest wspomagać domowymi sposobami – naturalnymi – a niżeli lekami, które wywołują szereg poważnych skutków ubocznych (niektóre z nich np. uzależniają, jak lorazepam). Domowe sposoby polegają np. na picie kojących naparów z ziół takich, jak melisa, mięta, dziurawiec, kozłek lekarski (zioła te mają działanie uspokajające). Warto również uprawiać aktywności fizyczne, które zmniejszają napięcie, np. uspokajającą jogę. Wskazane są także wszelkie relaksujące zabiegi: masaże, wizyty w spa, dni relaksu w domu bez obowiązków.
Bibliografia:
- „Psychiatria”, red. naukowa M. Jarema, J. Rabe-Jabłońska, wyd. PZWL, Warszawa 2011.
- Landowski J., Cubała W.J., Aleksandrowicz J., Rabe- Jabłońska J., Jarema M. Zaburzenia lękowe. W: Jarema M. (red.). Standardy leczenia farmakologicznego niektórych zaburzeń psychicznych. Via Medica, Gdańsk 2011: 158, 164, 173.
- Rzewuska M. Leczenie zaburzeń nerwicowych. W. Rzewuska M. (red.). Leczenie zaburzeń psychicznych. PZWL, Warszawa 2000: 137.
