Menopauza – jak rozpoznać? Objawy klimakterium

Strach przed menopauzą...

Menopauza kojarzy nam się z uczuciem gorąca, osłabieniem kości, szybszym starzeniem się naszego ciała, a także z... utratą kobiecości. Tego typu obawy wynikają często z przedstawianego w mediach stereotypowego obrazu menopauzy – a okazuje się, że nie zawsze jest on zgodny z rzeczywistością i okres menopauzy wcale nie musi być dla kobiety czymś, czego należy się bać. Oczywiście każda kobieta jest inna – i każda przechodzi klimakterium inaczej (jedna gorzej, druga nawet nie odczuje, że coś się zmienia, albo będzie mieć bardzo nietypowe objawy), dlatego zawsze powinno się skonsultować swoje obawy z lekarzem. A jakie sygnały mogą świadczyć o tym, że rozpoczyna się u nas menopauza/klimakterium? Kiedy udać się do lekarza? Jak sobie pomóc, jeśli przechodzimy ten okres stosunkowo ciężko? Podpowiadamy poniżej – zachęcamy do lektury.

Menopauza, klimakterium i przekwitanie według definicji

Menopauza to nie jedyny proces, który prowadzi do naturalnej utraty płodności przez kobietę. Menopauza to określenie ostatniej miesiączki w życiu – a nie, jak powszechnie się uważa, całego spektrum objawów występujących w tym okresie. Mówiąc o menopauzie, mamy raczej na myśli klimakterium, które można nazwać także przekwitaniem – a menopauza jest wówczas kulminacyjnym momentem tego okresu. Przekwitanie kobiety to skomplikowany proces, a składa się z poniższych etapów:

• okres premenopauzalny (przedmenopauzalny) – to okres występujący przed ostatnią miesiączką, nawet przez kilka lat; podczas jego trwania występuje wiele objawów przekwitania;
• okres okołomenopauzalny – w tym czasie występuje ostatnia w życiu miesiączka;
• okres postmenopauzalny – trwa do około roku po wystąpieniu ostatniej miesiączki; towarzyszą mu objawy klimakterium, ale nie są one już tak ciężkie, jak wcześniej.

Czym jest klimakterium (przekwitanie)?

Przekwitanie to czas, gdy stopniowo dochodzi do ustępowania pracy jajników. Oczywiście nie dzieje się to nagle i z dnia na dzień. Najczęściej proces ten rozkłada się na kilka, a nawet kilkanaście (!) lat. Przekwitanie to naturalny proces wynikający ze zmian w gospodarce hormonalnej, które zachodzą wraz z wiekiem. Jajniki wytwarzają mniej hormonów, takich jak estrogen czy progesteron, które kontrolują cykl miesiączkowy – stąd w okresie przekwitania możemy zauważyć liczne zaburzenia w cyklu i nieregularne miesiączkowanie. Zmiany w gospodarce hormonalnej niestety nie kończą się jedynie na zaburzeniach cyklu – powodują bowiem prawdziwą rewolucję w organizmie kobiety. Nie zawsze objawy takiego stanu są silne i uciążliwe, ale nie brakuje przypadków, gdy przekwitanie staje się rzeczywistą udręką. Niezależnie od nasilenia objawów, nierzadko okres klimakterium wymaga leczenia hormonalnego – o którym zdecyduje lekarz, jeśli wystąpią odpowiednie wskazania medyczne.

Menopauza – klimakterium – a miesiączkowanie

Jak już wspomnieliśmy, okres przekwitania nie oznacza nagłego zaprzestania miesiączkowania, z dnia na dzień. Jest to proces długotrwały i postępujący stopniowo, co wiąże się z wieloletnimi zaburzeniami cykli. Te stają się krótsze lub dłuższe i mogą być nieregularne (u niektórych kobiet występują np. co kilka miesięcy, a u innych – co 2-3 tygodnie). Co więcej, krwawienia stają się obfitsze lub bardziej skąpe. Nierzadko zaburzenia hormonalne powodują, że miesiączka będzie trwać bardzo długo (np. nawet do 2 tygodni), albo bardzo krótko (np. 2 dni).

Mimo, że klimakterium i związane z nim zaburzenia miesiączkowania to całkowicie naturalny i nieunikniony proces, należy pamiętać, że tego typu objawy mogą pokrywać się z poważnymi chorobami, więc absolutnie nie wolno rezygnować z regularnych wizyt u lekarza – przynajmniej raz do roku.

Czy podczas menopauzy można zajść w ciążę?

Takie pytanie bardzo często pada na rozmaitych forach internetowych. Powinniśmy raczej zapytać, czy możliwe jest zajście w ciążę podczas okresu klimakterium, nie menopauzy. A jaka jest odpowiedź? Na pewno nie jest ona jednoznaczna. W czasie przekwitania dochodzi do zaburzeń miesiączkowania, a także do zaburzeń płodności. Nie oznacza to jednak, że kobieta staje się bezpłodna (jeśli nadal nie wystąpiła ostatnia w życiu miesiączka) – po prostu trudniej jej będzie np. obliczyć dni płodne, ze względu na bardzo nieregularny cykl. Ale zajście w ciążę jest nadal możliwe, dopóki nie wystąpiła ostatnia miesiączka – a nawet dłużej (uważa się, że kobieta staje sę trwale bezpłodna dopiero po 12 miesiącach od ostatniej miesiączki).

Menopauza – w jakim wieku się zaczyna?

Już od ok. 35 roku życia organizm kobiety przygotowuje się do zmian, które są nieuniknione, jednak samo klimakterium rozpoczyna się najczęściej ok. 45-55 roku życia. Nie jest to oczywiście regułą – jak już wspomnieliśmy, każdy organizm jest inny, a na jego stan ma wpływ wiele czynników. Niektóre kobiety spotyka klimakterium np. dopiero po 60 roku życia (to późna menopauza), a niektóre – nawet przez 40 rokiem życia (wówczas mówimy o przedwczesnej menopauzie).

A co ma wpływ na to, kiedy wystąpi klimakterium? Które czynniki przyspieszają pojawienie się tego procesu? Poniżej przedstawiamy najczęstsze z nich:

• brak dzieci lub późne macierzyństwo,
• uwarunkowania genetyczne,
• istniejące choroby autoimmunologiczne,
• używki (nie tylko papierosy, alkohol czy narkotyki, ale także kawa),
• niektóre leki,
• niezdrowy tryb życia (zła dieta, narażenie na stres, brak aktywności fizycznej, zła higiena snu).

Jak rozpoznać zbliżającą się menopauzę?

Jednym z pierwszych objawów klimakterium są zwykle zmiany w cyklu miesiączkowym. Krwawienia stają się nieregularne, występują rzadziej, zmienia się ich przebieg (mogą być lżejsze lub bardziej bolesne i obfite – tutaj nie ma reguły).

Kolejny częsty objaw to uderzenia gorąca. Zwykle występują na twarzy, głowie, szyi i dekolcie. Niekiedy towarzyszą im stany lękowe, a nawet kołatanie serca. Mogą także wystąpić inne symptomy świadczące o klimakterium, takie jak większa potliwość, a zwłaszcza nocne poty; suchość w pochwie i ogólny dyskomfort okolic intymnych, częste infekcje intymne, nietrzymanie moczu, wzdęcia, zaparcia, mocniejszy PMS, zmiany w ciśnieniu krwi, zawroty głowy. Bardziej nietypowe objawy to nadmierne owłosienie na całym ciele, obrzęki kończyn, niższy głos, skłonność do tycia.

Poza objawami fizycznymi, menopauza może wiązać się ze zmianami w sferze psychiki, co spowodowane jest zmianami gospodarki hormonalnej. W tym czasie kobieta może odczuwać ciągłe zmęczenie, wahania nastrojów, nierzadko występują problemy ze snem, koncentracją czy libido. Niekiedy zmiany są tak silne, że przypominają depresję lub nerwicę.

Pamiętaj, aby każdy objaw zgłaszać lekarzowi. Zaniechanie tego może sprawić, że nie odkryjesz w porę groźnej choroby, której objawy mogą być bardzo podobne do klimakterium. Przy szybkim zgłoszeniu objawów lekarzowi i zbadaniu organizmu, będzie możliwość wdrożenia skutecznego leczenia.

Typowe objawy menopauzy:

• zawroty i bóle głowy,
• zaburzenia rytmu serca,
• wahania nastroju,
• problemy ze snem,
• obniżenie libido,
• omdlenia,
• zmęczenie,
• duszność,
• uderzenia gorąca,
• zaburzenia miesiączkowania,
• nerwowość,
• problemy z koncentracją,
• bóle mięśni i stawów.

Nietypowe objawy menopauzy:

• parestezje (mrowienia lub drętwienie kończyn),
• wypadanie włosów,
• ścieńczenie skóry, co w efekcie prowadzi do pojawienia się zmarszczek (wskutek zaniku kolagenu),
• szumy w uszach,
• ataki paniki i lęku,
• wrażliwość piersi,
• postępujące choroby sercowo-naczyniowe,
• nadciśnienie tętnicze,
• osteoporoza,
• dysplidemia,
• insulinooporność,
• obrzęki kończyn,
• osteopenia,
• suchość oczu,
• otyłość brzuszna.

Powyższe nietypowe objawy mogą wystąpić u kobiet, które przechodzą okres klimakterium. Istnieją także inne nietypowe objawy, ale przypisane raczej do stanu po wystąpieniu ostatniej miesiączki – zwykle po około roku. Nazywane są one atrofią urogenitalną, a pod jej pojęciem kryje się cały szereg objawów związanych z tym, że zanika błona śluzowa pochwy. Do nich zalicza się świąd i suchość w pochwie, pieczenie, infekcje intymne, nietrzymanie moczu, wypadanie narządów rodnych.

Co na objawy menopauzy, np. uderzenia gorąca?

Przekwitanie wcale nie musi być bardzo trudnym okresem w życiu kobiety. Większość kobiet doświadcza stosunkowo niewielu objawów i są one raczej umiarkowane, a nie mocno nasilone. Oczywiście niektóre kobiety przechodzą przekwitanie bardzo ciężko – objawy są dokuczliwe i uciążliwe. Gdy zaczynają mocno doskwierać, warto złagodzić je, stosując kilka poniższych zasad:

• picie domowych naparów ziołowych,
• ograniczenie, a najlepiej rezygnacja z używek (dotyczy to także kawy i innych napojów zawierających kofeinę),
• dbanie o higienę snu (spanie min. 7 godzin na dobę w wywietrzonym przed snem pomieszczeniu),
• wprowadzenie zdrowej diety bogatej w warzywa, owoce, ryby i inne składniki rekomendowane w piramidzie żywienia dla osób dorosłych,
• dodatkowa suplementacja diety niezbędnymi składnikami (np. witaminą D czy kwasami omega),
• regularne uprawianie aktywności fizycznej (szczególnie polecaną formą aktywności jest joga i pilates, które nie tylko wzmacniają mięśnie i kręgosłup, ale także relaksują całe ciało oraz umysł, co jest szczególnie ważne w okresie klimakterium ze względu na zwiększoną nerwowość i drażliwość).

Roślinne estrogeny w łagodzeniu objawów menopauzy

Wykazano, że samopoczucie kobiet w okresie przekwitania polepszają m.in. fitoestrogeny. Do nich należą np. izoflawony sojowe. Estrogeny roślinne mają podobną budowę do żeńskich hormonów płciowych i w naturalny sposób znacząco pomagają w łagodzeniu uciążliwych objawów menopauzy, spowodowanych zmniejszoną produkcją estrogenów przez jajniki. Poza fitoestrogenami, które znajdują się w soi, pomocne mogą być też te, które zawierają szyszki chmielu – wyciąg z nich łagodzi m.in. nadmierną potliwość czy drażliwość.

Poza naturalnym wspomaganiem organizmu poprzez jedzenie produktów bogatych w fitoestrogeny, warto zastosować dodatkową suplementację witaminami z grupy B, wapniem i witaminą D.

Leczenie dolegliwości menopauzalnych ziołami

Poza hormonami roślinnymi, innym, doskonałym domowym sposobem, który ułatwi nam trudny okres klimakterium, jest ziołolecznictwo. Szczególnie poleca się pluskawicę groniastą i niepokalanka pieprzowego. Pierwsze z ziół posiada korzenie, których składniki działają rozkurczowo i przeciwzapalnie. Pluskawica świetnie łagodzi uderzenia gorąca czy wahania nastrojów. Niepokalanek pieprzowy natomiast, stosuje się w postaci naparów i nalewek, które mają wszechstronne działanie – m.in. moczopędne, odkażające (co jest ważne przy infekcjach intymnych), rozkurczowe, przeciwpotne, a także poprawiające nastrój (warto stosować przy depresyjnych nastrojach). Dodatkowo niepokalanek może zapobiegać zwłóknieniom w piersiach, a także wspomagać leczenie zapalenia błony śluzowej macicy. Ziele to słynie ponadto ze zbawiennego wpływu na PMS i regulację cyklu miesiączkowego.

Uwaga! Powyższy artykuł ma charakter poradnikowy i nie zastępuje zaleceń lekarskich. Zanim podejmiesz się leczenia domowymi środkami i ziołami, skonsultuj swój wybór z lekarzem.

Bibliografia

• Pertyński T., Stachowiak G., Menopauza — fakty i kontrowersje, Endokrynologia Polska 2006; 5 (57): 525–534.
• Mroczek B., Wróblewska I., Jamrocha K., Jurczak A., Kurpas D., Jakość życia kobiet w okresie menopauzy, Family Medicine & Primary Care Review 2014; 16, 2: 136–137.
• Pschyrembel W., Strauss G., Petri E., Ginekologia Praktyczna, PZWL, Warszawa 1994.