Krenoterapia, czyli kuracja leczniczymi wodami. Na czym polega?

Krenoterapia – na czym polega?

Krenoterapia to kuracja bazująca na piciu mineralnych wód leczniczych, które mają odpowiednią temperaturę. Należy spożywać określoną ilość wskazanych wód i tylko przez określony czas. Wody te zwykle podawane są w różnych uzdrowiskach w pijałkach. Aby terapia była skuteczna, powinna trwać przynajmniej 3 tygodnie i być stosowana przynajmniej przez 6 dni w tygodniu.

Wodę leczniczą pije się 3 razy dziennie około godzinę przed posiłkiem. Czasami jednak stosuje się większe ilości wody (np. przy kamicy nerkowej) lub jest zalecenie, aby stosować ją po jedzeniu, a nie przed. To, jaką postać przyjmie krenoterapia, powinno być ustalone przez lekarza. Określi on ponadto rodzaj wody zdrojowej, dawkę, częstotliwość przyjmowania oraz temperaturę.

W krenoterapii zwraca się szczególną uwagę na temperaturę wody, gdyż picie wody o temperaturze wyższej niż 36.6 stopnia (temperatura ciała człowieka) pobudza funkcje wydzielnicze zarówno wątroby, jak i trzustki. Z kolei chłodniejsza woda pobudza perystaltykę jelit, o ile jest wypijana szybko. Natomiast powolne picie lub podgrzanie wody do temperatury ciała, minimalizuje ten efekt. Istotny jest zatem także czas picia wody leczniczej. Ogólne zalecenia są takie, aby pierwszą porcję ok. 200 ml wypić w ciągu 3-4 minut – chyba że lekarz zaleci nam inaczej. Następnie zaleca się ok. 10-minutową przerwę, po czym znów można przyjąć kolejną porcję wody. Jeżeli pojawią się objawy nietolerancji, np. różne dolegliwości jelitowe, należy skonsultować się z lekarzem.

Ważne jest ponadto stopniowe przyzwyczajanie organizmu do przyjmowania dużych ilości wód leczniczych. Np. pierwszego dnia lepiej wypić nie więcej niż 1/3 ustalonej przez lekarza dobowej dawki. Drugiego dnia można zwiększyć ilości do np. ½ dziennej dawki, a trzeciego – do ¾ dobowej dawki. Jeśli kolejnego dnia nie zaobserwujemy niepokojących objawów, możesz przejść do przyjmowania pełnej zaleconej dawki wody.

Jakie wody lecznicze nadają się do krenoterapii?

Wody lecznicze, które nadają się do krenoterapii to m.in.:

• szczawy,
• wody żelaziste,
• wody jodkowe,
• wody kwasowęglowe,
• wody chlorkowo-sodowe,
• wody fluorkowe,
• wody siarczkowo-siarkowodorowe,
• wody siarczanowe,
• wody radonowe.

Aby leczenie wodami było skuteczne i bezpieczne, stężenie składników mineralnych w ich źródłach nie powinno przekraczać 1,5%.

Krenoterapia – jak przygotować się do zabiegu?

Do krenoterapii nie trzeba się specjalnie przygotowywać – ważne jest jednak przestrzeganie, aby stosować kurację w określonych porach dnia ustalonych przez lekarza. Wodę leczniczą pijemy ok. 45-60 minut przed posiłkiem. W przypadku kuracji porannej, wodę można pić ok. 30-45 minut po wstaniu z łóżka.

Kuracje zwykle nie odbywają się w warunkach domowych, tylko w tzw. pijalniach wód. W ich obrębach znajduje się zazwyczaj źródło naturalnej, leczniczej wody, skąd otrzymujemy odpowiednią porcję w pijałkach – to ozdobne kubki o różnej pojemności i kształcie.

Kuracje pitne zwykle stosuje się jako uzupełnienie leczenia w sanatorium. Zwykle nie występują wówczas przeciwwskazania do wykonania zabiegów z zakresu fizytkoterapii czy kinezyterapii podczas tego samego turnusu.

Czekasz na wyjazd do uzdrowiska? Zobacz, jak sprawdzić kolejkę do sanatorium i przeglądarkę skierowań.

Krenoterapia – dobowe dawki kuracji wodnej

Dawkowanie wód leczniczych powinno być ustalone przez lekarze. Są jednak pewne ogólne wytyczne, dzielące dawki dobowe na małe, podstawowe, średnie, duże i maksymalne:

• Małe dawki dobowe oznaczają ok. 8 ml wody leczniczej na 1 kg masy ciała pacjenta – maksymalnie 750 ml na dobę.
• Podstawowe dawki obejmują 15 ml wody na 1 kg masy ciała, a maksymalnie 1400 ml na dobę.
• Średnie dawki to 20 ml na 1 kg masy ciała – maksymalnie 1800 ml na dobę.
• Duże dawki wody leczniczej to 30 ml na 1 kg masy ciała i maksymalnie 2700 ml na dobę.
• Maksymalna dawka wynosi 35 ml na 1 kg masy ciała i dobowo nie więcej niż 3500 ml.

Dawkowanie dobierane jest do pacjenta ze względu na schorzenie, a także na stan organizmu. Istotne jest też to, jaka woda lecznicza jest stosowana i jaką ma zawartość minerałów. Na tej podstawie lekarz może ocenić, jaką dawkę dobową może przyjąć pacjent i ile razy tygodniowo może stosować kurację. Dobierze także czas picia w ciągu dnia i wskaże zalecaną temperaturę. Zabieg zwykle pobiera się przez ok. 3 tygodnie i ok. 6 razy w tygodniu.

Rodzaje krenoterapii a dawkowanie wód leczniczych

To, jaką dawkę wód leczniczych zaleci nam lekarz, zależy także od rodzaju kuracji pitnej. Inne zalecenia będą przy wodach kwasowęglowych, a inne przy np. wodach siarczkowo-siarkowodorowych.

1. Kuracja pitna wodami kwasowęglowymi i szczawem

W przypadku wód kwasowęglowych poniżej 1000 mg CO2/l oraz szczawu powyżej 1000 mg CO2/l, stosuje się kurację podstawową (dawki zostały podane wyżej). Można też zastosować je jako kurację wspomagającą – wówczas jest stosowana jako terapia uzupełniająca np. farmakoterapię czy kąpiele lecznicze. Wody te nadają się także do kuracji moczopędnej i specjalistycznej.

2. Kuracja pitna wodami chlorkowo-sodowymi

W przypadku tego rodzaju wód wykorzystuje się wyłącznie wody o stężeniu max. 1,5% - wyższe stężenie soli może wywołać niekorzystne działanie na układ pokarmowy, a jeśli kuracja jest długotrwała, efekty uboczne mogą pojawić się w całym ustroju. Zwykle stosuje się te wody w ilościach od 350 do 750 ml na dobę.

3. Kuracja pitna wodami siarczkowo-siarkowodorowymi oraz siarczanowymi

Wody tego rodzaju są lecznicze w momencie, gdy zawartość siarki wynosi przynajmniej 1 mg na litr. Konieczne jest jednak odgazowanie siarkowodoru przed zastosowaniem kuracji.

4. Kuracja pitna wodami żelazistymi, fluorkowymi, jodkowymi i radonowymi

Kuracje tego typu wodami stosowane są rzadko, a dawki dobierane są indywidualnie do pacjenta. W przypadku wód radonowych stosuje się 2 typy kuracji: picie wody na czczo (prowadzi do zwiększenia diurezy) lub picie wody po posiłkach (ze zwiększoną dawką wody leczniczej po obiedzie).

Jakie działanie na organizm ma krenoterapia wodami leczniczymi?

Działanie wód leczniczych jest zależne od tego, jaki rodzaj wody zastosujemy: jaki ma skład, ile jest w niej jonów oraz jakie są wzajemne proporcje. Działanie zależy też od temperatury i wypijanej objętości. Efekty mogą być zarówno miejscowe, jak i dla całego ustroju.

Jeśli chodzi o działanie miejscowe, krenoterapia wpływa przede wszystkim na pracę przewody pokarmowego. W przypadku wypijania ciepłej wody dochodzi do rozkurczu mięśni gładkich oraz do zmniejszenia czynności wydzielniczej. Gorąca woda natomiast doprowadzi do zwiększonego wydzielania soków trawiennych, a zimna – zwiększy perystaltykę jelit i napięcie mięśni gładkich. Jeśli ma zostać wykorzystany efekt termiczny krenoterapii, wodę trzeba wypijać dość szybko, gdyż woda szybko zmienia swoją temperaturę. Duże ilości wody leczniczych wypitych na czczo wpłyną na mechaniczne wypłukanie ścian przewodu pokarmowego oraz rozcieńczą soki trawienne. Ponadto wyraźnie pobudzi się perystaltyka jelit – a to wyzwoli z kolei defekację. Duża zawartość składników mineralnych w wodach leczniczych zwykle prowadzi także do zwiększenia przekrwienia błon śluzowych.

Działanie lecznicze krenoterapii można rozpatrywać jeszcze w inny sposób. Na przykład działanie farmakologiczne wynika ze składu chemicznego zastosowanej wody oraz zawartości poszczególnych jonów. W zależności od tego, jaką wodę zastosujemy w krenoterapii, możliwe jest np. uzupełnienie niedoborów różnych mikroelementów. Jednakże składniki te nie występują w takich stężeniach, aby powodować niekorzystne zmiany z powodu nadmiaru w organizmie – nawet, jeśli kuracja jest stosowana codziennie.

Krenoterapia może wpływać ponadto na ciśnienie osmotyczne całego organizmu. Dostarczając duze ilości wody w małych odstępach czasowych, wyrównujemy ciśnienie osmotyczne oraz pobudzamy układ hormonalny, aby utrzymywał on odpowiednie nawodnienie organizmu.

Innym efektem kuracji wodami leczniczymi jest adaptogenność – pojawia się on w przypadku kuracji trwającej 3-4 tygodnie. Następuje wówczas dostosowanie się organizmu do przyjmowania zwiększonych ilości wody, reguluje się gospodarka mineralna oraz zmiany w ilości i składzie moczu. Po kilku tygodniach reakcje organizmu na duże ilości wody się utrzymują, szczególnie w aspekcie procesów regeneracyjnych i wydalniczych. Kuracje tego rodzaju pobudzą różne mechanizmy odruchowe – np. zwiększone wydzielanie soku żołądkowego w momencie dostania się wody do jamy ustnej. Dla układu krwionośnego z kolei, wypicie dużej ilości wody spowoduje zwiększenie objętości krwi krążącej, a także objętości wyrzutowej i pojemności minutowej serca. Dodatkowo można zauważyć niewielkie podwyższenie ciśnienia krwi.

Działanie poszczególnych rodzajów wód leczniczych

• Wody kwasowęglowe i szczawy – rozszerzają naczynia krwionośne. Wpływają korzystnie na procesy trawienia.
• Wody wodorowęglanowe – zwiększają rozpuszczanie śluzu w przewodzie pokarmowym i wspomagają mechaniczne usuwanie z jelit bakterii, toksyn, zalegających resztek pokarmu i uszkodzonych komórek nabłonka. Wpływają na szybsze ustępowanie stanów zapalnych jelit i na normalizację procesów defekacji, zwłaszcza u osób z przewlekłymi zaparciami. Mogą być także stosowane jako środek moczopędny – poprawiają funkcjonowanie nerek. Korzystnie wpływają także na wątrobę i drogi żółciowe.
• Wody chlorkowo-sodowe – wzmagają wydzielanie śliny i soków żołądkowych, w efekcie czego dochodzi do rozrzedzenia śluzu w przewodzie pokarmowym. Przyspiesza się proces defekacji. Zwiększa się pobudliwość komórek, a przez to przyspieszają się procesy przekazywania impulsów nerwowych – poprawia to funkcjonowanie całego organizmu.
• Wody siarczkowo-siarkowodorowe – przyspieszają i pogłębiają oddechy oraz zwiększają wydzielanie śluzu. Obniżają poziom cukru we krwi. Korzystnie wpływają na metabolizm, zwłaszcza w leczeniu otyłości.
• Wody żelaziste – wzmagają przemianę materii, uzupełniają niedobory żelaza w organizmie i zapobiegają niedokrwistości. Łagodzą także stany zapalne.
• Wody fluorkowe – wspomagają leczenie osteoporozy i próchnicy.
• Wody jodkowe – zatrzymują wodę w tkankach i przyczyniają się do rozrzedzania śluzu w układzie pokarmowym.
• Wody radonowe – obniżają poziom cukru we krwi. Obniżają także stężenie szkodliwych związków, takich jak lipidy, trójglicerydy, cholesterol czy mleczany.

Krenoterapia – wskazania

W przypadku wód kwasowęglowych i szczawu wskazaniem są schorzenia nerek, kamica moczowa, schorzenia wątroby, choroby żołądka i dwunastnicy, zaparcia nawykowe, stany pooperacyjne, choroby wydzielania wewnętrznego (cukrzyca, dna moczanowa), zatrucia metalami ciężkimi, zaburzenia przemiany materii.

Przeciwwskazaniem jest niewydolność krążenia, kamica nerkowa w ostrej postaci, ostre stany zapalne wątroby i dróg żółciowych, ostre stany zapalne żołądka i dwunastnicy oraz przewlekłe choroby jamy brzusznej. Przeciwwskazaniem jest też poważny przebieg schorzenia w przypadku chorób wydzielania wewnętrznego.

W przypadku wód chlorkowo-sodowych wskazaniem jest np. skłonność do zaparć, niestrawność, niedokrwistość, skaza moczanowa, zatrucie metalami ciężkimi. Przeciwwskazaniem natomiast jest niewydolność krążenia i nerek, biegunki, choroby odbytu i zapalenie jelit.

Wody siarczkowo-siarkowodorowe polecane są przy przewlekłych stanach zapalnych trzustki oraz woreczka żółciowego, w przewlekłym nieżycie jelit i zaburzeniach ruchowych jelita grubego. Zaleca się je tez w cukrzycy, dnie moczanowej, otyłości i zaparciach. Przeciwwskazaniem jest nadkwaśność żołądka, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, astma oskrzelowa.

Gdzie można odbyć krenoterapię?

Krenoterapię można odbyć głównie w sanatoriach i ośrodkach uzdrowiskowych czy domach zdrojowych. Niekiedy jest możliwość kontynuowania kuracji w domu – wówczas przyjmuje się butelkowane wody lecznicze – są one dostępne w aptekach i specjalistycznych sklepach medycznych.

Bibliografia

• Banaszkiewicz W., Straburzyński G.: Kuracja pitna leczniczymi wodami mineralnymi. Biblioteka Lekarza Uzdrowiskowego, Instytut Medycyny Uzdrowiskowej, Poznań, 1992.
• Kasprzak W., Mańkowska A., Fizykoterapia, medycyna uzdrowiskowa i SPA, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.
• Banaszkiewicz W.: Niektóre właściwości farmakodynamiczne wody leczniczej „Jan” z Czerniawy oraz wody ze źródła „Górne” w Świeradowie. Baln. Pol. 1986, 29, 1–4, 15–29.
• Benda J.: Kuracja Pitna. Probl. Uzdrow. 1977, 9 (119), 65–74.
• Banaszkiewicz W., Drobnik M., Straburzyński G.: Badania farmakodynamiczne wody ze źródła 3E w Wieńcu Zdroju. Baln. Pol. 1992, 35, 1–4, 62–76.
• Banaszkiewicz W., Drobnik M., Straburzyński G.: Niektóre właściwości farmakodynamiczne wód mineralnych ze źródeł w Szczawnicy Zdroju. Baln. Pol. 1992, 35, 1–4, 96–119.
• Banaszkiewicz W., Drobnik M., Straburzyński G., Bonikowska-Zgaińska M.: Niektóre właściwości farmakodynamiczne wód mineralnych ze źródeł w Krościenku. Baln. Pol. 1992, 35, 1–4, 120–134.
• Jankowiak J: Balneologia kliniczna. PZWL, wyd. II, Warszawa, 1971.
• Kochański J.W.: Podstawy stosowania kuracji pitnej. Baln. Pol. 1999, 41, 1–2, 110–117.
• Straburzyński G., Banaszkiewicz W.: Wpływ niektórych szczaw alkalicznych oraz ich składników jonowych na motorykę jelita cienkiego w warunkach doświadczalnych. Probl. Uzdrow. 1979, 11, 145, 41–49.