Kozieradka - sposób na lepszą laktację

Kozieradka - co to za roślina?

Kozieradka pospolita (Trigonella foenum) to roślina, której właściwości poznano już w starożytnych Chinach, Grecji, Egipcie oraz Indiach. Jej pochodzeniem jest rejon Morza Śródziemnego. Współcześnie uprawiana jest w wielu krajach na całym świecie, w tym w Polsce. Do celów przyprawowych oraz leczniczych wykorzystuje się nasiona rośliny, które mają intensywny zapach. Zawierają one m.in.:

• saponiny steroidowe,
• lipidy,
• białka,
• sole mineralne,
• związki śluzowe (m.in. galaktomannany),
• flawonoidy,
• związki goryczkowe.

W związku z powyższym, kozieradka ma szerokie zastosowanie. Przy wykorzystaniu wewnętrznym może wpływać pozytywnie na funkcjonowanie układu krwionośnego, zmniejszać stężenie złego cholesterolu, wzmacniając ściany naczyń krwionośnych, regulować wydzielanie insuliny, wspomagać trawienie, korzystnie wpływać na pracę serca, regulować układ hormonalny, łagodzić ból gardła i kaszel, zapobiegać refluksowi. W stosowaniu zewnętrznym kozieradka zmniejsza stany zapalne skóry, może być korzystna w leczeniu różnego rodzaju egzem, łagodzi trądzik, hamuje wypadanie włosów.

Kozieradka na laktację?

Kleik lub napar z kozieradki stosowany doustnie, może ponadto wykazać działanie mlekopędne. Najprawdopodobniej związki zawarte w nasionach tej rośliny pobudzają gruczoły potowe, których mechanizm wydzielania jest podobny do gruczołów piersiowych (sądzi się zatem, że oba te gruczoły mogą być podatne na wpływ kozieradki stosowanej wewnętrznie). Ponadto w kozieradce znajdują się mlekopędne fitoestrogeny oraz diosgeniny.

Niestety w badaniach naukowych nie ma jednoznacznego potwierdzenia dla działania laktacyjnego kozieradki - wyniki są nierzadko sprzeczne.

Atutem stosowania kozieradki przez mamę karmiącą jest jednak niskie ryzyko dla dziecka - ewentualnymi skutkami ubocznymi mogą być wodniste stolce i wówczas należy zaprzestać ją przyjmować. Nie jest to jednak działanie toksyczne.

Działanie laktacyjne kozieradki a badania naukowe

• Przeprowadzono kilka badań na temat wpływu kozieradki na wzrost produkowanego mleka, ale ich wyniki nie były wiarygodne lub jednoznaczne.
• W 2018 roku przeprowadzono badanie, które dostarczyło jednoznacznego dowodu na korzystne działanie kozieradki jako rośliny mlekopędnej (galaktogog). Uczestniczki przyjmowały podczas badania mieszankę kozieradki, imbiru i kurkumy. odnotowano wzrost produkcji mleka aż o 50% po 14 dniach stosowania i o 100% po 30 dniach stosowania. W badaniu wzięły udział matki karmiące wyłącznie piersią, w pierwszym miesiącu po porodzie (1). 
• W tym samym roku przeprowadzono inne badanie, w którym stosowano kozieradkę oraz placebo. Wykazano wzrost produkcji mleka (2).
• Ponieważ badań nie ma zbyt wiele, mówiąc o właściwościach mlekopędnych kozieradki bazujemy głównie na świadectwach mam karmiących. Można z nich wywnioskować, że podaż mleka wzrasta u jednych kobiet już po 24-72 godzinach, a u innych dopiero po np. 2 tygodniach od rozpoczęcia stosowania. U jeszcze innych nie zauważa się w ogóle wpływu kozieradki na laktację. Takie różnice mogą wynikać z faktu, że zioła i leki działają różnie na każdą osobę.

Ryzyko laktacyjne, skutki uboczne i przeciwwskazania

Stosowanie kozieradki ma niskie ryzyko laktacyjne. Wg skali prof. Hale'a ma ona oznaczenie L3, a więc jest uznawana za prawdopodobnie bezpieczną. Istnieją jednak pewne przeciwwskazania do jej stosowania oraz możliwe skutki uboczne.

Przeciwwskazania

• Nie zaleca się stosowania nasion kozieradki w okresie ciąży. Może ona spowodować skurcze macicy i doprowadzić do poronienia lub porodu przedwczesnego.
• Kozieradka jest spokrewniona z ciecierzycą i orzechami, zatem jeśli mamy alergię na jeden z tych składników, należy uważać, sięgając po nasiona kozieradki.
• Osoby chorujące na cukrzycę powinny poradzić się lekarza, ponieważ stosowanie większej ilości kozieradki może doprowadzić do hipoglikemii.

Skutki uboczne

• Spożywanie kozieradki może powodować luźne stolce, nudności, problemy żołądkowe.
• Mleko, mocz oraz pot matki przy stosowaniu kozieradki wewnętrznie nabierają zapachu syropu klonowego.
• Kozieradka stosowana łącznie z innymi ziołami lub lekami może opóźniać ich wchłanianie.
• Kumaryna zawarta w kozierdace może powodować krwawienie w połączeniu z lekami przeciwzakrzepowymi.
• Możliwe skutki uboczne u dziecka karmionego mlekiem mamy, która stosuje kozieradkę, to: poddenerwowanie, reakcja alergiczna, wodniste stolce, grymaszenie.

Jak stosować kozieradkę na laktację?

Maksymalna dawka dobowa kozieradki to 6 g. Kozieradkę można stosować na kilka sposobów:

• Przyprawa do dań - można ją dodawać do sałatek.
• Odwar - 1 łyżkę nasion zalej 1 szklanką letniej wody, wymieszaj. Gotuj na małym ogniu przez 3 minuty i po ostudzeniu pij 2-3 razy dziennie ok. 1/2 szklanki.
• Kapsułki:
  • 580-610 mg - można przyjmować do 3 razy dziennie 2-4 kapsułki
  • 1200-2400 mg - 3 razy dziennie po jednej kapsułce
• Proszek/nasiona - 1 łyżeczka 3 razy dziennie.

Jak jeszcze wspomóc laktację?

Samo stosowanie kozieradki nie wystarczy, aby skutecznie zwiększyć ilości produkowanego mleka. Najlepszym sposobem, rekomendowanym przez położne laktacyjne i CDL jest częste karmienie dziecka piersią, aż do całkowitego opróżnienia. Oznacza to tzw. karmienie na żądanie, a nie według zegarka. Karmienie może ponadto odbywać się nawet co pół godziny, jeśli tego potrzebuje dziecko. Bardzo istotne jest także karmienie nocne, gdyż wtedy dochodzi do produkcji największych ilości pokarmu ze względu na najwyższy poziom prolaktyny w organizmie. Pokarm nocny jest dodatkowo bogaty w tłuszcze, a więc bardzo wartościowy dla dziecka. Inne sposoby na zwiększenie laktacji to:

• picie dużych ilości wody,
• stosowanie suplementów opartych na słodzie jęczmiennym (lub czystego słodu jęczmiennego),
• regularne spożywanie lekkostrawnych posiłków (5-6 w ciągu dnia),
• dieta bogata w warzywa, owoce, nabiał, chude mięso, produkty zbożowe i ryby,
• dieta pełnowartościowa (dieta odchudzająca niekorzystnie wpływa na laktację),
• unikanie naparów z szałwii i innych ziół, które mogą hamować laktację (np. koper włoski).

Bibliografia

1. Bumrungpert A, Somboonpanyakul P, Pavadhgul P, Thaninthranon S. Effects of Fenugreek, Ginger, and Turmeric Supplementation on Human Milk Volume and Nutrient Content in Breastfeeding Mothers: A Randomized Double-Blind Controlled Trial. Breastfeed Med. 2018 Nov 9,, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30411974/
2. Khan TM, Wu DB, Dolzhenko AV. Effectiveness of fenugreek as a galactagogue: A network meta-analysis. Phytother Res. 2018 Mar;32(3):402-412, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29193352/