Kątnik domowy – pożyteczny czy szkodnik? Jak wygląda?

Kątnik domowy – charakterystyka

Kątnik domowy (Eratigena sp.) może występować w różnych wielkościach oraz barwach, stąd jego rozpoznanie może być nieco problematyczne. Pająk ten mierzy od 10 do 18 mm długości ciała, natomiast rozpiętość jego odnóży może zaczynać się od 35, aż do – uwaga – 100 mm! To ogromna różnica i z jej powodu opis gatunku niestety nie jest tak prosty. Po raz pierwszy opisano kątnika domowego w 1843 roku. Twórcą pierwszego opisu był Carl Ludwig Koch.

Jak rozpoznać kątnika domowego?

• Przede wszystkim istotna jest jego grzbietowa część szkieletu zewnętrznego, która jest pokryta głowotułowiem (to inaczej „karapaks). W tej części znajdują się 2 ciemne kreski, które mogą w przypadku niektórych kątników występować jako 3 kropki albo trójkąty.
• Kolejna cecha charakterystyczna dotyczy aparatu gębowego. Kątnik domowy posiada szczękoczułki z 3 zębami z przodu oraz 6-9 zębami z tyłu.
• Na spodzie ciała kątnika domowego znajduje się sternum (to inaczej mostek), na którym pająk posiada jasną przepaskę przebiegającą przez środek ciała. Na bokach ma ponadto po 3 pary jasnych kropek.
• Kątnik domowy posiada także odwłok.
• Posiada również kędziołki przednie (to gruczoły, które odpowiadają m.in. za produkowanie sieci pajęczych).
• Jego ciało pokrywają ponadto włoski, które stanowią dla niego narząd zmysłu (dzięki nim pająk czuje ruch powietrza, co pozwala mu na lepszą orientację w terenie).
• Barwa ciała kątnika domowego jest szara i wpada w brązy.
• Kątnik posiada też szczękoczułki, które pomagają mu walczyć z przeciwnikiem, a następnie rozerwać go na strzępy, i aparat gębowy zawierający od 9 do 12 zębów.

Zdjęcia kątnika domowego

Poniżej zamieszczamy kilka zdjęć, które dobrze obrazują, jak wygląda kątnik domowy.

Czy kątnika domowego można pomylić z innymi pająkami?

W domu można spotkać wiele rodzajów pająków. Najczęściej występują poniższe – wyjaśniamy, co je różni od kątnika domowego:

• nasosznik trzęś – to pająki mniejsze od kątników i mają niemal przezroczyste ciało; tworzą nieregularne pajęczyny;
• sidlisz piwniczy – to agresywniejszy pająk od kątnika domowego, a ugryzienie po nim może wywołać nawet silny ból; występuje głównie w piwnicach oraz na strychach; to dość duży pająk, gdyż osiąga nawet 1,5 cm długości;
• kosarz – mimo że nie jest pająkiem, zalicza się go do pajęczaków; ma jedną parę oczu; nie posiada gruczołów jadowych;
• zyzuś tłuścioch – to malutkie, ale grube pająki (osiągają ok. 8 mm długości); występują głównie w piwnicach i na strychach; mogą wydawać dźwięki słyszalne dla człowieka!

Kątnik domowy mniejszy i większy

Pod nazwą „kątnik domowy” kryją się 2 różne gatunki zwierząt. To pająki, które należą do całkowicie innych rodzajów (kiedyś określane były jednym rodzajem Tegenaria sp., ale dzięki testom PCR rozdzielono je, gdyż różnią się pod względem kodu genetycznego).

Czym różni się kątnik domowy mniejszy od większego? Kątnik mniejszy posiada karapaks o ciemnych brzegach i znajdują się również 2 ciemne, podłużne paski na grzbiecie (kątnik większy posiada jeden pasek lub kropki/trójkąty). Z przodu odwłoku posiada żółty pasek, a w okolicach mostka (z drugiej strony ciała) znajdują się symetrycznie ułożone 3 pary jasnych plamek (to stanowi podobieństwo do kątnika większego) oraz wzór z jasnej przepaski.

Kątnik domowy mniejszy jest – jak sama nazwa wskazuje – mniejszy od kątnika domowego większego – dorasta zaledwie do 10-12 mm długości.

Kątnik domowy – występowanie. Gdzie może się chować?

Kątniki domowe to zwierzęta, które żyją blisko ludzi. Lubią przebywać w różnego rodzaju szczelinach, kątach, zakamarkach, więc najczęściej można je spotkać np. pod lub nad meblami czy też w kątach (nie bez znaczenia jest zatem ich nazwa). Często wije swoją kryjówkę w piwnicach, spiżarniach i na strychach. W takich miejscach kątniki budują sieci i czekają na swoje ofiary przez cały dzień, aby o zmierzchu „wyjść na łowy”.

Kątniki domowe mogą również występować w ogrodach, ale zdecydowanie wolą one środowisko domowe. W ogrodach można je spotkać np. w kwietnikach albo schowkach na narzędzia.

Dlaczego kątnik domowy preferuje środowisko domowe – blisko człowieka? Otóż w mieszkaniach jest ciepła i temperatura jest stała. W domu jest też w miarę bezpiecznie – nie wleci tutaj raczej żaden ptak, co ma znaczenie, jeśli chodzi o młode. Nie ma ryzyka, że ptak weźmie do dzioba małe pajączki w okresie lęgowym, które staną się pożywieniem dla jego piskląt. Niestety w domach jest inne zagrożenie: ludzie nie lubią pająków, więc gdy tylko je zobaczą, decydują się na ich zabicie. Do tego może też dojść przypadkiem – np. przez nieświadome zdeptanie pająka. Mimo wszystko ryzyko utraty życia, z powodu człowieka, jest dla pająków dość niskie w porównaniu z przebywaniem na zewnątrz i zagęszczeniem ptaków w ogrodach.

Zwykle kątniki potrafią bardzo szybko schować się w swoich kątach, gdy tylko zapalimy światło. Ponadto są to zwierzęta nocne, więc to, że człowiek śpi w nocy, jest dla nich ułatwieniem do bytowania w domu.

Ugryzienie kątnika domowego: czy jest niebezpieczne?

Kątnik domowy to zwierzę łagodne i jeśli już dojdzie do ugryzienia (co następuje w przypadku, gdy pająk poczuje zagrożenie – np. zaczniemy na niego specjalnie polować), to spowoduje ono tylko nieprzyjemne swędzenie. Jad kątnika nie jest bowiem groźny dla człowieka – chyba że występuje u nas alergia (może się wtedy pojawić reakcja uczuleniowa, ale na szczęście zwykle nie jest groźna). Swędzenia natomiast jest spowodowane przebiciem skóry, co potrafią tylko większe osobniki (mają większe szczękoczułki).

Ślad po ugryzieniu kątnika domowego wygląda bardzo podobnie do śladu po ugryzieniu komara. Na skórze nie widać natomiast dwóch punktów, jak po ugryzieniu innych pająków – zlewają się one w jeden punkt.

Co zrobić po ugryzieniu przez pająka – kątnika domowego?

Mimo, że jad kątnika domowego nie jest dla nas groźny, warto odkazić miejsce po ugryzieniu alkoholem, wodą utlenioną lub innym środkiem odkażającym (np. zawierającym octenidynę). Jeśli występuje obrzęk albo stan zapalny, możemy zastosować maść lub żel, który ma działanie przeciwhistaminowe. Jeśli natomiast miejsce ukąszenia uciążliwie swędzi, wystarczy przyłożyć do niego chłodzące kompresy. Należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza, jeśli opuchlizna nie ustępuje lub objawy się nasilają, gdyż u niektórych osób ugryzienie pająka może wywołać reakcję uczuleniową – równie mocną, jak wstrząs anafilaktyczny (może dojść np. do duszności, obrzęku w okolicy szyi czy napadów kaszlu – wówczas należy wezwać karetkę pogotowia).

Kątnik domowy: pożyteczny czy szkodliwy?

Ludzie niekiedy panicznie boją się pająków, co jest niestety w wielu przypadkach nieuzasadnione, gdyż są to w większości stworzenia o bardzo łagodnym w stosunku do człowieka usposobieniu. Tak jest np. w przypadku kątnika domowego. Jest on wręcz sprzymierzeńcem człowieka, ponieważ może skutecznie zwalczać szkodniki domowe! Żywi się bowiem pluskwami domowymi, mszycami, karaluchami, muchami, rybikami cukrowymi, meszkami czy też muszkami owocówkami. A ponieważ jest bardzo zwinny, jego łowy zwykle są bardzo skuteczne i zwierzę potrafi naprawdę zauważalnie zlikwidować wszelkie szkodliwe owady zamieszkujące nasz dom. Z tego względu warto na kątnika domowego spojrzeć łagodniej i dać mu bytować w naszym mieszkaniu! A jeśli panicznie boimy się pająków, pozwólmy mu żyć przynajmniej w ogrodzie, zgarniając go delikatnie do szklanki i wypuszczając na trawnik na zewnątrz.

Kątnik domowy: czy powinno się go zwalczać?

Jak wspomnieliśmy, kątniki domowe nie są niebezpieczne – nie stanowią dla nas zagrożenia i są nieszkodliwe. Wręcz przeciwnie! Mogą być bardzo pożyteczne, gdyż zwalczają szkodniki domowe. Jeśli więc widzimy w domu kątnika, nie powinno się go zabijać, chyba że cierpimy na arachnofobię – wówczas wynieśmy go na zewnątrz przez chusteczkę lub wkładając go do szklanki.

Bibliografia

• A. Bolzern, D. Burckhardt, A. Hänggi. Phylogeny and taxonomy of European funnel-web spiders of the Tegenaria-Malthonica complex (Araneae: Agelenidae) based upon morphological and molecular data. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 168, s. 723-848, 2013.
• Mały Słownik Zoologiczny Bezkręgowce, ISBN 83-214-0428-6, Wiedza Powszechna 1984.
• Grabowski M., Jaskuła R., Pabis K. - Ilustrowana Encyklopedia Owadów i Pajęczaków Polski, ISBN 978-83-775-167-2, Carta Blanca Sp. z.o.o. 2012.