Co to jest kapsaicyna?
Kapsaicyna to substancja, która odpowiada m.in. za charakterystyczny, ostry smak papryczek chilli. Jest popularna głównie jako przyprawa, ale od kilku lat coraz częściej staje się składnikiem tabletek na odchudzanie. Kapsaicyna ma bowiem działanie pobudzające procesy spalania tłuszczu i poprawia trawienie – ale nie tylko! Działa również leczniczo, antyoksydacyjnie i przeciwdrobnoustrojowo. Wykorzystywana jest również do produkcji gazu pieprzowego.
Pod względem biologicznym, kapsaicyna jest alkaloidem, który działa na receptory bólu (nocyceptory), a więc na receptory układu nerwowego. Te natomiast posyłają do mózgu sygnał, który odbieramy jako ból i uczucie ciepła – stąd też po zjedzeniu papryczki chilli odczuwamy pieczenie w jamie ustnej. Kapsaicyna jest związkiem rozpuszczalnym w tłuszczach oraz alkoholu, dlatego aby pozbyć się pieczenia w ustach po zjedzeniu ostrej papryczki, wystarczy przepłukać ją tłustym mlekiem lub można też zjeść lody.
Czy kapsaicyna może szkodzić? Stan badań
Kapsaicyna nadal nie została dokładnie przebadana pod kątem tego, jak działa na ludzki organizm. Dotychczas naukowcy przypisywali temu związkowi głównie korzystny wpływ na trawienie tłuszczów – a więc można uznać, że wspomaga odchudzanie i zrzucanie zbędnych kilogramów. Mimo, że przeprowadzono w tym kierunku wiele badań, stosowanie suplementów i leków z kapsaicyną budzi obawy lekarzy. Istnieją również doniesienia naukowe, na temat leczenia nadciśnienia tętniczego z wykorzystaniem kapsaicyny (ponieważ w kilku badaniach na zwierzętach wykazano, że związek ten może obniżać ciśnienie krwi). Współcześnie wiadomo więc dość sporo na temat kapsaicyny, ale wiedza ta niestety nie może stanowić podstawy do klinicznego zastosowania na szeroką skalę, ponieważ większość badań z jej wykorzystaniem przeprowadzono na zwierzętach lub zbyt małych grupach badawczych. Wyniki tych eksperymentów stanowią natomiast cenne wskazówki i kierunki, w jakich może działać kapsaicyna na ludzki organizm, ale nie ukazują jednoznacznie bezpieczeństwa jej stosowania. W tym kontekście potrzebujemy kontynuacji badań.
Kapsaicyna – naturalny środek na nowotwory?
Kapsaicyna może być naturalnym lekiem na raka – taki wniosek możemy co prawda wyciągnąć z przeprowadzonych dotychczas badań, które przypisują jej m.in. właściwości antyoksydacyjne, ale nie jest to jednoznaczne. Nadal działanie chemoprewencyjne czy gastroprotekcyjne jest tematem wielu kontrowersji i sporów wśród naukowców, co wynika przede wszystkim z toksyczności tego związku. Okazuje się, że kapsaicyna może wykazywać działanie lecznicze, ale jedynie w małych dawkach. Jeżeli jest stosowana w zbyt dużych ilościach, stanie się dla nas wysoce toksyczna (dawka śmiertelna kapsaicyny wynosi min. 56 mg/kg mc – po spożyciu takiej ilości może dojść do paraliżu oddechowego). W badaniach na zwierzętach udowodniono ponadto neurotoksyczność kapsaicyny. Jednak warto podkreślić, że mimo wielu zagrożeń płynących ze stosowania kapsaicyny w dużych dawkach, związek ten może oddziaływać bardzo korzystnie na nasz organizm, o ile dawki będą niewielkie. Badania dowodzą bowiem, że kapsaicyna może redukować stres oksydacyjny, a więc hamuje zainicjowaną reakcję utleniania. Z dotychczasowego stanu wiedzy możemy wnioskować, że kapsaicyna ma działanie chemoprewencyjne, ponieważ moduluje metabolizm związków rakotwórczych oraz mutagenów, a także ich oddziaływanie na DNA. Chroni nas przed niekorzystnym wpływem związków, które są potencjalnie rakotwórcze, np. nitrozamina czy aflatoksyna B1.
Kapsaicyna wykazuje zdolność do hamowania wzrostu komórek rakowych, co związane jest przez indukowanie przez nią apoptozy (czyli śmierci komórki). W tym kontekście badania potwierdzają m.in. wpływ kapsaicyny na hamowanie rozwoju następujących nowotworów: rak płuc, glekak, rak prostaty oraz rak okrężnicy.
Z drugiej jednak strony naukowcy z University of Minnesot wykazali, że zewnętrzne stosowanie kapsaicyny może działać kancerogennie, powodując raka skóry, zatem jej działanie antynowotworowe nie jest jednoznaczne.
Lekarze mają ponadto obawy, co do stosowania kapsaicyny u osób chorych na raka, ponieważ nie powinny one spożywać tak ostrych przypraw, ze względu na powodowanie silnych podrażnień (a podczas leczenia przeciwnowotworowego śluzówka przewodu pokarmowego jest osłabiona).
Kapsaicyna na ból
Badania z ostatnich lat potwierdzają, że kapsaicyna może działać przeciwbólowo – ale dość specyficznie. Związek ten oddziałuje na receptory czuciowe TRPV1, które znajdują się m.in. w błonach komórek nerwowych obwodowego układu nerwowego. Funkcją tych receptorów jest m.in. wywoływanie uczucia bólu w odpowiedzi na dany bodziec. Gdy dochodzi do kontaktu kapsaicyny z receptorem czuciowym TRPV1, następuje uwolnienie rozmaitych neuropeptydów – m.in. P oraz CGRP – co wiąże się z uczuciem bólu. Przy przedłużonym działaniu kapsaicyny na receptor TRPV1, dochodzi do zmiany jego struktury przestrzennej oraz przejścia w stan blokady przekazywania bodźców bólowych do rdzenia kręgowego – a co za tym idzie, do zmniejszania odczuwania bólu.
Działanie przeciwbakteryjne kapsaicyny
Kapsaicyna może być używana jako środek do dezynfekcji ran po ukąszeniach lub oparzeniach, a także do usprawnienia działania przewodu pokarmowego. W niektórych eksperymentach wykazano bowiem silne działanie przeciwbakteryjne tego związku, zwłaszcza na rozwój takich bakterii, jak Salmonella typhimurium czy Pseudomonas aeruginosa. Dowiedziono także, że kapsaicyna może hamować rozwój niektórych drobnoustrojów – m.in. Saccharomyces cerevisiae.
W niektórych badaniach naukowych wykazano ponadto, że kapsaicyna może hamować wzrost bakterii odpowiadającej za większość przypadków choroby wrzodowej i raka żołądka – mowa o bakterii Helicobakter pylori.
Intensywność przeciwbakteryjnego i przeciwdrobnoustrojowego działania kapsaicyny jest zależne od jej stężenia oraz oporności mikroorganizmów, ale pewne jest to, że wywołuje ona stres osmotyczny, niszczy strukturę błony komórkowej oraz hamuje rozwój genów, które odpowiadają za wzrost komórek.
Kapsaicyna na wrzody żołądka
Mimo, że kapsaicyna może negatywnie działać na błonę śluzową żołądka, jeśli podawana jest w dużych dawkach, stosowana z umiarem w bardzo niewielkich dawkach, może zmniejszać ryzyko wystąpienia wrzodów żołądka. Nie występują jednak obecnie jednoznaczne badania, które potwierdzałyby taką tezę, bez pozostawienia wątpliwości – potrzebna jest kontynuacja dotychczas przeprowadzonych badań.
Kapsaicyna na Alzheimera
Jeśli chodzi o wpływ kapsaicyny na rozwój choroby Alzheimera, jak na razie możemy polegać tylko na badaniach na szczurach. Wykazano w nich, że szczury chorujące na cukrzycę (przy cukrzycy jest większe ryzyko wystąpienia choroby Alzheimera) i karmione kapsaicyną, mają niższą fosforylację białka tau (białko to występuje głównie w komórkach nerwowych), co oznacza że istnieje u nich mniejsze ryzyko zmian w mózgu charakterystycznych dla choroby Alzheimera.
Kapsaicyna a termoregulacja organizmu
Nieustannie przeprowadzane są nowe badania w zakresie wpływu kapsaicyny na termoregulację organizmu. Aktualnie wiemy, że wpływ tego związku na temperaturę ciała wiąże się z receptorem TRPV1 i jest zależny od tego, ile czasu minęło od spożycia kapsaicyny oraz czy jest ona podawana regularnie, czy jednorazowo. Istotna jest także jej dawka. Z dotychczasowych obserwacji wynika, że po jednorazowym podaniu małej ilości kapsaicyny dochodzi do… obniżenia temperatury ciała! Jeżeli jednak spożywa się ją regularnie, dochodzi do podwyższenia temperatury ciała.
Kapsaicyna a odchudzanie
Naukowcy dowiedli, że podczas stosowania kapsaicyny (badania były przeprowadzone na zwierzętach), białka związane z gospodarką tłuszczową oraz termogenezą, ulegają istotnym zmianom. Podobne wnioski wyciągnięto również w innych badaniach – tym razem przeprowadzonych już na ludziach – dowodząc, że kapsaicyna wpływa na masę ciała (jednak wówczas wykorzystano także kofeinę i tyrozynę w kombinacji z kapsaicyną). Nie są to jednak badania jednoznaczne – z pewnością wymagają dodatkowych eksperymentów.
Inne wykorzystanie kapsaicyny
Związek ten w czystej postaci (czysta kapsaicyna) jest o wiele silniejszy od kapsaicyny spożywczej i często dodawany jest do różnych maści, żeli i plastrów o działaniu rozgrzewającym na mięśnie i stawy. Kapsaicyna jest też wykorzystywana do produkcji gazu pieprzowego – znajdziemy jej w nim do 15%. Jednak należy uważać na czystą kapsaicynę, ponieważ jest o wiele bardziej toksyczna od tej, którą znajdziemy w papryczkach chilii czy sproszkowanych przyprawach.
Kapsaicyna jednym z najlepszych spalaczy tłuszczu
Bibliografia
- Olszewska J., Kapsaicyna – lek czy trucizna?, Problem Nauk Biologicznych 2010, tom 59, nr 1-2.
- Studies on the effect of intragastric capsaicin on gastric ulcer and on the prostacyclin-induced cytoprotection in rats: www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8866836
- Pieńko I., Kapsaicyna- właściwości, zastosowanie i perspektywy, Biul. Wydz. Farm, . WUM, 2013.
- Szumiło J., Środki pochodzenia naturalnego w chemoprewencji raka płaskonabłonkowego przełyku – badania doświadczalne, Pol. Merk. Lek 2009.
