Jakie objawy daje miażdżyca?
Miażdżyca może dawać szereg objawów, z czego najczęściej spotykanymi są:
- chromanie przestankowe,
- zanikanie mięśni,
- zanikanie owłosienia,
- marznięcie stóp,
- powstawanie trudno gojących się ran i owrzodzeń.
Jak diagnozuje się miażdżycę? Od kontaktu z lekarzem POZ po badania obrazowe i laboratoryjne
Istotne jest jednak, że aż u 40% osób chorych na miażdżycę nie odczuwa żadnych objawów - właśnie z tego powodu niezwykle ważne stają się okresowe badania. Przykładowo, profil lipidowy (LDL, HDL, trójglicerydy) pozwala określić lekarzowi ryzyko rozwoju miażdżycy. Nierzadko to proste badanie laboratoryjne staje się istotnym elementem w stawianiu diagnozy czy podjęciu dalszych badań. Ważny jest również wywiad rodzinny, w tym występowanie u krewnych takich chorób, jak nadciśnienie tętnicze, otyłość, cukrzyca, nieprawidłowości w gospodarce lipidowej, epizody zawału serca, udaru, chromania przestankowego. Nie bez znaczenia jest także wiek oraz płeć - najczęściej miażdżyca rozwija się u osób przed ukończeniem 60. roku życia i aż 7-krotnie częściej spotykana jest u mężczyzn (po 70. roku życia różnice w płci są już nieznaczne). Na ryzyko zachorowania składa się także współwystępowanie zaburzeń metabolicznych czy cukrzycy, prowadzenie niezdrowego stylu życia, zła dieta, palenie papierosów.
Jeśli lekarz podejrzewa u pacjenta miażdżycę, dokonuje wstępnej oceny stanu skóry i mięśni oraz bada tętno. Dodatkowo sprawdza wypełnienie żył powierzchniowych, skupia się również na wykluczeniu zaburzeń czucia czy drętwienia kończyn. Kolejnym krokiem jest zlecenie badań laboratoryjnych i/lub obrazowych, które opisujemy poniżej.
Przeczytaj także: Miażdżyca – przyczyny, objawy, leczenie. Co warto wiedzieć?
Badania obrazowe w diagnostyce miażdżycy
Angiografia
Często zlecanym badaniem jest angiografia tętnic będąca rodzajem badania radiologicznego. Pozwala ono na ocenę kondycji układu krwionośnego. Angiografia polega na założeniu cewnika do naczynia krwionośnego, za pomocą którego podaje się środek kontrastujący. Następnie diagnosta ocenia na monitorze aparatu rentgenowskiego wypełnienie poszczególnych naczyń krwią. Badanie umożliwia następnie lekarzowi określenie drożności naczyń krwionośnych oraz wykrycie lokalizacji, w których doszło do ich zablokowania, zwężenia lub poszerzenia.
Angiografię można wykonać praktycznie w całym organizmie, dzięki czemu można oceniać np. krążenie w mózgu, w płucach, naczyniach kończyn czy tętnicach wieńcowych (koronarografia). Badanie umożliwia nie tylko postawienie diagnozy, ale i zaplanowanie leczenia czy nawet natychmiastową interwencję bezpośrednio po angiografii w przypadku wykrycia groźnych dla życia nieprawidłowości. Np. jeśli podczas koronarografii stwierdzono zwężenia, jedną z możliwości jest wprowadzenie stentu.
Tomografia komputerowa z kontrastem
Podobnym badaniem stosowanym w diagnostyce miażdżycy jest tomografia komputerowa z kontrastem podanym dożylnie. To równie skuteczne badanie w wykrywaniu ewentualnych zwężeń naczyń czy innych nieprawidłowości w układzie krwionośnym.
Badanie USG dopplerowskie i echo serca
Badanie USG dopplerowskie pozwala ocenić kondycję żył i tętnic. Jest także stosowane w wykrywaniu ewentualnych niedrożności tych naczyń. Bardzo często USG uzupełniane jest o wykonanie tzw. echa serca (echokardiografia), ponieważ ocena pracy serca jest istotna dla określenia zmian w naczyniach, które utrudniają przepływy krwi. W przypadku rozległych zmian spowodowanych miażdżycą w tętnicach wieńcowych, kurczliwość całego serca lub niektórych części ściany lewej komory może ulec obniżeniu. Ponadto w zależności od stopnia zwężenia tętnic obserwuje się hipokinezę lub akinezę.
Często wykonywane jest także badanie USG tętnic szyjnych, które umożliwia wykrycie zmian we wczesnym stadium choroby - nierzadko zanim pojawią się jakiekolwiek objawy. USG tego rodzaju określa łączną grubość warstw ścian tętniczych (warstwy wewnętrznej oraz środkowej - ich grubość powinna łącznie wynieść 0,5-1 mm - w przypadku miażdżycy obserwuje się w tym miejscu pogrubienia).
EKG spoczynkowe lub wysiłkowe
Jeśli u pacjenta występują bóle w klatce piersiowej, zalecanym badaniem jest EKG spoczynkowe lub wysiłkowe. Badanie to pozwala potwierdzić (lub wykluczyć) chorobę niedokrwienną serca. Choroba ta aż w 98% przypadków stanowi następstwo miażdżycy.
Indeks kostka-ramię
To badanie polega na pomiarze ciśnienia skurczowego występującego na stopie oraz ramieniu. Do pomiaru służy detektor fali tętna. Prawidłowy wynik wynosi od 0,9 do 1,2. W przypadku niższych wartości można podejrzewać zaburzenia w przepływie krwi oraz niedokrwienie kończyny dolnej.
Badania laboratoryjne w diagnostyce miażdżycy
Badania markerów martwicy mięśnia sercowego
W przypadku podejrzenia zawału, dodatkowo lekarz zleca oznaczenie markerów martwicy mięśnia sercowego: troponinę i CK-MB:
- Troponiny - stanowią białka występujące w mięśniu sercowym. Oznaczane są z krwi pobranej z żyły łokciowej. Ich prawidłowe stężenie jest bliskie zeru (maksymalnie 0,1 ng/ml), a zwiększa się w ciągu ok. 3 godzin od wystąpienia zawału. Badanie wykonuje się także po 3-6 godzinach, a później po 9-12 godzinach od zawału. Do normalizacji stężenia troponin dochodzi w okresie 7-14 dni od wystąpienia zawału. Podwyższony poziom tego białka może również świadczyć o wylewie lub udarze. W niektórych przypadkach jest wynikiem zbyt długiego wysiłku fizycznego, nadciśnienia płucnego, zapalenia mięśnia sercowego, zatorowości płucnej, skurczu tętnic wieńcowych, wady zastawki aortalnej, zastoinowej niewydolności serca, rozwarstwienia aorty, mechanicznego uszkodzenia serca, mocnego kołatania. Niekiedy podwyższone stężenie troponiny ma miejsce w wyniku działania pewnych leków.
- CK-MB - to rodzaj kinazy keratynowej CK, czyli enzymu występującego głównie w mięśniu sercowym. Enzym ten uwalniany jest do krwi, jeśli doszło do uszkodzenia serca. Jego aktywność wzrasta po ok. 3-4 godzinach od wystąpienia bólu w klatce piersiowej, a unormowanie wartości ma miejsce po ok. 3 dniach. Badanie CK-MB zlecane jest zarówno przy podejrzeniu zawału serca, jak i oceny skuteczności leczenia takiego stanu. Służy również do oceny leczenia z zastosowaniem leków fibrynolitycznych. Po podaniu leków dochodzi bowiem do szybkiego wzrostu enzymu, a następnie do spadku jego aktywności. Co istotne, aktywność CK-MB może być większa nie tylko przy zawale serca, ale i po intensywnym wysiłku fizycznym, nadużywaniu alkoholu, niewydolności nerek, uszkodzenia mięśni szkieletowych.
Profil lipidowy
Jednym z podstawowych badań w kierunku rozpoznania miażdżycy jest oznaczenie poziomu cholesterolu całkowitego, frakcji LDL i HDL. Podwyższone frakcje cholesterolu całkowitego oraz LDL mogą sugerować miażdżycę tętnic. W blaszcze miażdżycowej dochodzi bowiem do odkładania się lipidów, co prowadzi do jej powiększania się.
