Czym zajmuje się endokrynolog?
Endokrynolog zajmuje się diagnozowaniem i leczeniem chorób powiązanych z nieprawidłowym działaniem układu endokrynnego (hormonalnego), wynikającym ze złego funkcjonowania gruczołów dokrewnych, które są odpowiedzialne za procesy wydzielania wewnętrznego. Do tych gruczołów należą: tarczyca, przysadka mózgowa, jajniki, jądra, nadnercza, przytarczyce oraz trzustka.
Endokrynolog odpowiada przede wszystkim za rozpoznanie chorób układu hormonalnego, a następnie wdrożenie leczenia z metodami zabiegowymi. Poza tym endokrynolog zajmuje się podejmowaniem aktywności na rzecz profilaktyki chorób hormonalnych, prowadzeniem badań w kierunku diagnostyki chorób hormonalnych, oceną wyników badań podstawowych, wykonywaniem prób czynnościowych gruczołów dokrewnych, a także kierowaniem rehabilitacją chorego po zakończeniu leczenia chirurgicznego lub zachowawczego.
Endokrynolog, endokrynolog-ginekolog, a może tyreolog?
Endokrynologia uwzględnia kilka specjalizacji. Endokrynolog może zdecydować się np. na jedną z wąskich specjalizacji w ramach nauk endokrynologicznych. I tak kolejno może być tyreologiem, czyli specjalistą z zakresu chorób tarczycy. Może być też endokrynologiem-ginekologiem – wówczas będzie zajmował się przede wszystkim leczeniem chorób hormonalnych u kobiet w ciąży oraz mających schorzenia związane z gruczołami płciowymi (może np. wprowadzić terapię, dzięki której kobieta zajdzie w ciążę, jeżeli niepłodność spowodowana jest nieprawidłową gospodarką hormonalną). Wyróżnia się także endokrynologów dziecięcych, którzy leczą zaburzenia hormonalne związane z gruczołami dokrewnymi u dzieci.
Endokrynolog dziecięcy
Endokrynolog dziecięcy leczy zaburzenia charakterystyczne dla młodego wieku – od narodzin, aż po wiek nastoletni. W tym czasie mogą wystąpić np. zaburzenia w rozwoju fizycznym, takie jak zbyt szybki lub zbyt powolny wzrost, zaburzenia procesu dojrzewania, zbyt szybkie lub późne pojawienie się owłosienia łonowego, zbyt szybkie uwypuklenie się piersi, trądzik, łysienie u dzieci, łojotok.
Ginekolog endokrynolog
W przypadku kobiet, bardzo często problemy natury ginekologicznej ściśle wiążą się z gospodarką hormonalną, której regulacją zajmuje się lekarz endokrynolog. Stąd spotyka się dość dużo lekarzy, którzy mają podwójną specjalizację: ginekolog-endokrynolog. Do takiego specjalisty warto udać się wtedy, gdy wystąpią następujące zaburzenia:
- zbyt niskie lub zbyt wysokie libido,
- problemy z zajściem w ciążę,
- problemy z utrzymaniem ciąży,
- nieregularne miesiączkowanie,
- krwawienia z dróg rodnych,
- zmiany w wyglądzie narządów płciowych,
Wskazaniem do wizyty u endokrynologa-ginekologa może też być menopauza i stosowanie hormonalnej terapii zastępczej, a także zapobieganie ciąży (chęć stosowania antykoncepcji hormonalnej).
Dobry endokrynolog – jakie powinien mieć kwalifikacje?
Endokrynolog musi posiadać dyplom ukończenia 6-letniej wyższej uczelni medycznej. Konieczne jest także ukończenie specjalizacji z zakresu endokrynologii, aby lekarz mógł samodzielnie podejmować praktykę zawodową. Lekarz może także kontynuować naukę w ramach specjalizacji II stopnia.
Kiedy wybrać się do endokrynologa?
Do endokrynologa warto wybrać się, jeśli występuje podejrzenie nieprawidłowej pracy jednego z gruczołów dokrewnych, które wypisaliśmy wcześniej. O takiej niewłaściwej pracy, mogą świadczyć następujące objawy:
- nadmierne owłosienie,
- uciążliwy trądzik,
- nagłe przyrosty wagi lub nagłe jej spadki,
- nadmierna senność – lub przeciwnie, duża pobudliwość,
- zbyt małe lub zbyt duże libido,
- obfite pocenie się,
- uderzenia gorąca,
- nadmierne wypadanie włosów,
- powtarzające się bóle głowy,
- obrzęki, zwłaszcza kończyn,
- u kobiet zaburzenia miesiączkowania, bóle piersi, problemy z zajściem w ciążę, problemy z utrzymaniem ciąży, krwawienia z dróg rodnych,
- u dzieci przedwczesne dojrzewanie, zahamowany albo zbyt szybki wzrost, zaburzenia w proporcjach ciała.
Do endokrynologa znacznie częściej udają się kobiety, zwłaszcza planujące dziecko, ponieważ niedoczynność tarczycy nierzadko jest przyczyną trudności z zajściem w ciążę lub jej utrzymaniem.
Endokrynolog – jakie badania zleci?
Do endokrynologa nie potrzebujemy skierowania, jeżeli zdecydujemy się na wizytę prywatną. W przypadku wizyty bezpłatnej – na fundusz NFZ – konieczne jest skierowanie od lekarza rodzinnego albo ginekologa. I tak przed pierwszą wizytą u endokrynologa, na zlecenie lekarza pierwszego kontaktu lub ginekologa, możemy wykonać poniższy pakiet badań. Pakiet ten może nam także zlecić (o ile badania nie zostały już wykonane) sam endokrynolog podczas pierwszej wizyty:
- badanie ogóle krwi (morfologia),
- badanie TSH, fT4 i fT3,
- badanie anty-TPO,
- badanie poziomu witaminy D3.
Dodatkowo może być zalecone USG tarczycy – badanie to wykonuje lekarz endokrynolog. Jeżeli powodem wizyty u endokrynologa jest niepłodność u kobiet i mężczyzn (lub problemy z utrzymaniem ciąży), lekarz może ponadto zlecić badania:
- poziomu progesteronu,
- poziomu estradiolu,
- folikulotropiny FSH,
- lutropiny LH,
- prolaktyny,
- testosteronu,
- dehydroepiandrosteronu.
Gdy powodem wizyty jest wypadanie włosów, trądzik i inne zaburzenia, lekarz może np. zlecić badanie poziomu DHT, androstenediolu oraz 17-OHP.
Co leczy endokrynolog? Jakie choroby może wykryć?
Endokrynolog może wykryć i zająć się leczeniem poniżej wypisanych schorzeń:
- choroby tarczycy, takie jak: nadczynność lub niedoczynność, choroba Hashimoto, guzy tarczycy,
- choroby przytarczyc, takie jak: nadczynność lub niedoczynność przytarczyc, a także rzekoma niedoczynność przytarczyc (czyli zespół Albrighta) oraz tężyczkę,
- choroby trzustki, takie jak: cukrzyca, guzy trzustki,
- choroby przysadki mózgowej, takie jak: nadczynność lub niedoczynność przysadki mózgowej, choroba Cushinga, hiperprolaktynemia, akromegalia, moczówka prosta,
- choroby nadnerczy, takie jak: nadczynność lub niedoczynność nadnerczy, zespół Cushinga, guzy nadnerczy, nadciśnienie tętnicze z podłożem hormonalnym,
- choroby gonad, takie jak: zaburzenia miesiączkowania, menopauza lub andropauza, zaburzenia w procesie dojrzewania, niepłodność spowodowana nieprawidłową pracą hormonów, depresja spowodowana zaburzoną gospodarką hormonalną, trądzik, nadmierne wypadanie włosów lub nadmierne owłosienie, ginekomastia.
Ile kosztuje wizyta u endokrynologa?
Pierwsza wizyta jest zwykle wywiadem z pacjentem, jeśli nie wykonaliśmy wcześniej badań z krwi w kierunku chorób układu hormonalnego. Wówczas lekarz zadaje nam wiele pytań, m.in. o choroby związane z nieprawidłową pracą gruczołów dokrewnych w rodzinie. Po zebraniu najważniejszych informacji lekarz może zlecić dodatkowe badania, które zinterpretuje na kolejnej wizycie i wówczas określi sposób leczenia – lub zleci kolejne badania, np. USG tarczycy.
Koszt wizyty u endokrynologa może być całkowicie pokryty ze środków NFZ, jeśli udajemy się na wizytę ze skierowaniem. Jednak kolejki do endokrynologów – zwłaszcza w okresie pandemicznym – są dość długie, więc wiele osób decyduje się na wizytę prywatną, której koszt wynosi ok. 120-150 zł (w zależności od miejscowości). Jeżeli dodatkowo ma być wykonane badanie USG z konsultacją endokrynologiczną, koszt wyniesie 150-200 zł (samo USG tarczycy kosztuje średnio 50-100 zł).
Co wpływa na zaburzenie pracy układu endokrynnego?
Niekiedy trudno określić przyczynę rozwoju danej choroby endokrynologicznej. Istotną rolę mogą tutaj odgrywać geny, ale nie tylko – duży wpływ na naszą gospodarkę hormonalną ma wiek czy czynniki środowiskowe. Istotne znaczenie ma np. starzenie się, ponieważ wraz z wiekiem rośnie ryzyko osteoporozy, która jest silnie związana z funkcjonowaniem przytarczyc. Udowodniono ponadto, że na choroby układu endokrynnego ma również wpływ silny stres – np. wywołany ciężą chorobą. Warto także wspomnieć o związkach czynnych enokrynnie (w skrócie EDCs) – to związki chemiczne, które mogą oddziaływać na układ hormonalny, a znajdują się one m.in. w niektórych produktach żywnościowych (mowa o fitoestrogenach oraz ksenoestrogenach). Co ciekawe, dotychczas przeprowadzone badania pokazują, że związki EDCs mogą być powiązane z występowaniem niektórych nowotworów, niepłodności, otyłością, zaburzeniami dojrzewania oraz zmianami w zachowaniu.
Bibliografia
- H. Langauer-Lewowicka, K.Pawlas, Związki endokrynnie czynne – prawdopodobieństwo niepożądanego działania środowiskowego, Medycyna Środowiskowa - Environmental Medicine 2015, Vol. 18, No. 1, 7-11.
- J. Gawrychowski, B. Jarząb, Choroby tarczycy i przytarczyc. Diagnostyka i leczenie, Warszawa 2014.
- D. Gardner, D. Shoback, Endokrynologia ogólna i kliniczna Greenspana, tom 1-2, Lublin 2011.
- B. Męczekalski, Endokrynologia ciąży, Warszawa 2012.
