Fakt nr 1: Dna moczanowa wynika z hiperurykemii
Dna moczanowa jest powodowana przez odkładanie się w tkankach kryształów moczanu sodu, co wynika ze zwiększonego stężenia kwasu moczowego – jest to stan hiperurykemii, który to jest skutkiem nadmiernej produkcji kwasu moczowego w organizmie, bądź zaburzeń w jego wydalaniu. Sama hiperurykemia nie stanowi jeszcze choroby, ale faktem jest, że to właśnie z niej rozwija się dna moczanowa – u co 5. osoby. Dnie moczanowej towarzyszą także inne choroby, np. nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, zaburzenia gospodarki lipidowej organizmu, otyłość czy cukrzyca.
Fakt nr 2: Dnie moczanowej sprzyja niezdrowy tryb życia
Wystąpienie dny moczanowej ma wiele czynników. Są to zarówno czynniki genetyczne, które powodują zaburzenia metabolizmu kwasu moczowego, jak i czynniki nabyte – środowiskowe. Częściej ponadto na podagrę zapadają mężczyźni (aż 7 razy częściej niż kobiety), a takż eosoby powyżej 30. roku życia. Istotne jest jednak, że możemy zmniejszyć ryzyko wystąpienia podagry, jeśli prowadzimy zdrowy tryb życia. Okazuje się bowiem, że zła dieta może powodować rozwój dny moczanowej, a zwłaszcza spożywanie produktów bogatych w puryny (to z nich produkuje się kwas moczowy – znajdują się one np. w mięsie i podrobach) czy nadużywanie alkoholu (szczególnie piwa i silnych alkoholi). Ryzyko dny moczanowej zwiększa także nieprawidłowe BMI – a konkretniej, nadwaga i otyłość. Naukowcy wskazują ponadto na rolę odwodnienia w rozwju dny moczanowej oraz stosowanie niektórych leków (np. moczopędnych czy zawierających kwas acetylosalicylowy – leki tego typu zwiększają stężenie kwasu moczowego w organizmie).
Czynnikiem sprzyjającym jest także występowanie tzw. zespołu metabolicznego, czyli zaburzeń lipidowych, cukrzycy, choroby niedokrwiennej serca, nadciśnienia tętniczego.
Fakt nr 3: Dna moczanowa jest rzadką chorobą
Lekarze zwracają uwagę, że w ostatnich latach dna moczanowa jest często błędnie rozpoznawana, gdyż objawy choroby są podobne do kilku innych jednostek chorobowych. W rzeczywistości dna moczanowa nie jest częstą chorobą – występuje zaledwie u 1-2% ludzi na świecie i głównie dotyka osób w starszym wieku płci męskiej. Co ciekawe, częstość występowania dny moczanowej zwiększa się wraz z dostatnim życiem – jest to związane z dietą, która sprzyja hiperurykemii, otyłości i nadciśnieniu.
Fakt nr 4: Nieleczona dna moczanowa może uszkadzać narządy wewnętrzne
Dla dny moczanowej charakterystyczne jest występowanie trzech następujących etapów:
-
etap bezobjawowej hiperurykemii,
-
etap ostrego zapalenia stawów,
-
etap międzynapadowy.
Może także wystąpić 4. etap, jeśli choroba nie jest odpowiednio leczona – może dojść do dny moczanowej przewlekłej, która charakteryzuje się tym, że stan zapalenia stawów występuje niemal cały czas, bez występowania etapu międzynapadowego.
Choroba zwykle rozpoczyna się atakiem zapalenia jednego stawu – najczęściej jest to staw podstawy palucha. Atak może także dotyczyć innych stawów, np. klanowego, barkowego czy stawów palców. Atak objawia się bardzo silnym bólem, zwykle w nocy i osiąga apogeum w ciągu kilkunastu godzin. Staw jest opuchnięty, skóra na nim czerwona i gorąca, może też dojść do łuszczenia się naskórka. Niekiedy występuje dodatkowo gorączka i objawy grypopodobne.
Objawy mijają w ciągu kilku dni do 2. tygodni. Po pierwszym ataku choroby następuje okres wycofania się objawów choroby i jeśli nie zostanie wdrożone postępowanie lecznicze, pojawią się kolejne ataki, zajmując coraz więcej stawów i występując z coraz większą częstotliwością i natężeniem.
Jeśli dna moczanowa nie jest leczona, w ciągu kilkunastu lat przechodzi w stan przewlekły: wówczas objawy występują na stałe (nie ma przerw między napadami). Taki stan jest bardzo groźny, gdyż może spowodować niszczenie chrząstki i nasad kostnych oraz ścięgien i więzadeł. W efekcie prowadzi to m.in. do zniekształcenia stawów, ograniczenia ruchomości, a nawet niepełnosprawności. Ucierpieć mogą także nerki i inne narządy wewnętrzne – może dojść nawet do ich uszkodzenia.
Fakt nr 5: Osoby z dną moczanową powinny być pod stałą opieką lekarza
W przypadku napadu dny należy szybko skontaktować się z lekarzem – oceni on, czy przyczyną występujących objawów rzeczywiście jest dna moczanowa. Wykluczy inne choroby, m.in. zakażenie stawu, a następnie zaproponuje leczenie. Osoby, u których stwierdzono dnę moczanową, powinny być pod stałą opieką reumatologa. Powinno się także przyjmować odpowiednie leki w przypadku wystąpienia napadu choroby – stosuje się np. kolchicynę, niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz glikokortykosteroidy.
Fakt nr 6: Badanie płynu stawowego daje jednoznaczne rozpoznanie
Dna moczanowa musi być zróżnicowana z innymi chorobami. Kluczowe jest wzięcie pod uwagę m.in. występowanie czynników ryzyka oraz charakter objawów. Lekarz powinien szukać w objawach cech zapalenia stawów (czyli obrzęk, wysięk, zaczerwienienie, ograniczenie ruchu, ból), a także guzków dnawych. Oznacza się również kilkakrotnie stężenie kwasu moczowego we krwi i dobową utratę kwasu moczowego wraz z moczem. Należy jednak pamiętać, że w przypadku ostrego napadu dny moczanowej, stężenie kwasu moczowego wcale nie musi być nieprawidłowe. Dlatego wykonuje się jeszcze jedno badanie: ocenę płynu stawowego pod mikroskopem. Takie badanie jednoznacznie potwierdza rozpoznanie dny moczanowej, jeśli stwierdzone zostanie występowanie w płynie stawowym kryształów moczanu sodu. W tym celu pobiera się płyn przez nakłucie chorego stawu.
Poza badaniami laboratoryjnymi, lekarz może zlecić wykonanie zdjęć RTG, dzięki którym możliwe będzie znalezienie np. guzków dnawych – jednakże zmiany widoczne na takim obrazie pojawiają się raczej w zaawansowanych etapach choroby, więc RTG nie ma zastosowania przy diagnozowaniu dny moczanowej w początkowym stadium.
Fakt nr 7: Leczenie dny moczanowej polega głównie na zmianie stylu życia
Leczenie dny moczanowej w głównej mierze polega na zmianie stylu życia. Celem jest utrzymanie prawidłowego stężenia kwasu moczowego, co pozwoli zapobiec kolejnym napadom choroby. Najważniejsze zalecenia to:
-
regularna aktywność fizyczna,
-
dbanie o nawodnienie organizmu – picie dużych ilości wody,
-
unikanie mięsa, podrobów, owoców morza,
-
unikanie spożywania alkoholu,
-
rzucenie palenia tytoniu,
-
unikanie spożywania produktów z fruktozą,
-
prowadzenie diety opartej na warzywach, chudym nabiale, orzechach,
-
uzupełnianie witaminy C,
-
dbanie o prawidłową masę ciała i wskaźnik BMI,
-
kontrola ciśnienia tętniczego, poziomu glukozy oraz lipidów.
Fakt nr 8: Leczenie farmakologiczne stosuje się podczas napady dny moczanowej
Leczenie farmakologiczne stosowane jest zwykle tylko w przypadku napadów dny moczanowej. Jeśli występuje hiperurykemia, leczenie polega na zmianie stylu życia. Leczenie farmakologiczne natomiast wdraża się, gdy dochodzi do ostrego napadu dny moczanowej – wówczas celem jest zwalczenie bólu i innych objawów dny moczanowej. Stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz kolchicynę. Niekiedy stosuje się także glikokortykosteroidy, które działają przeciwzapalnie. Leczenie ostrego napadu dny trwa 1-2 tygodnie.
Leczenie farmakologiczne można także stosować w okresie międzynapadowym, jeśli zmiana stylu życia nie jest wystarczająca dla zapobiegania kolejnym napadom. Wówczas stosuje się leki zmniejszające stężenie kwasu moczowego we kwi. Tego typu leczenie jest wskazane także w przypadku dny moczanowej przewlekłej. Najczęściej stosowanym lekiem obniżającym poziom kwasu moczowego jest allopurynol – hamuje on produkcję kwasu moczowego. Podobnie działa febuksostat. Są dostępnie także inne leki, które zwiększają z kolei wydalanie kwasu moczowego wraz z moczem, ale takie preparaty można stosować tylko u osób, które mają prawidłową czynnośc nerek.
Fakt nr 9: Dna moczanowa jest uleczalna
O ile choroba zostanie wcześnie rozpoznana i wdrożymy właściwe leczenie, a pacjent zmieni swój dotychczasowy tryb życia na sprzyjający profilaktyce przeciwko rozwojowi choroby, możliwe jest całkowite wyeliminowanie napadów dny moczanowej i normalne funkcjonowanie – w takiej sytuacji często nie ma konieczności przewlekłego zażywania leków. Jeśli natomiast choroba nie jest leczona i postępuje, z czasem może doprowadzić do trwałej niesprawności.
Fakt nr 10: Napadu dny moczanowej można uniknąć
Aby nie doszło do kolejnego napadu dny moczanowej, należy przede wszystkim prowadzić zdrowy styl życia według wskazówek podanych w punkcie nr 7. Jeżeli usuniemy przyczynę hiperurykemii, którą była np. otyłość albo zła dieta i nie występują już objawy choroby, wskazana jest regularna kontrola masy ciała, ciśnienia oraz badanie poziomu glukozy i lipidów. O ile utrzymamy prawidłową masę ciała, odpowiednią dietę i pozostałe wskaźniki kluczowe w profilaktyce dny moczanowej, jest duża szansa, że unikniemy kolejnych ataków choroby.
