Biotyna – czy należy ją suplementować? Właściwości

Czym jest biotyna?

Biotyna (witamina H) to tzw. witamina piękności – dzięki niej włosy, skóra i paznokcie są utrzymywane w dobrej kondycji. Jednak jej właściwości i działanie jest dużo szersze. Biotyna pełni bowiem ważną rolę dla pracy tarczycy, trzustki, układu pokarmowego czy immunologicznego.

Witamina H (lub inaczej – witamina B7), została wynaleziona w latach 20. XIX wieku. Tak naprawdę nie jest witaminą pod względem chemicznym, ale kwasem organicznym, który jest syntetyzowany przez bakterie jelitowe. Zawiera siarkę – stąd zapewnia włosom, skórze i paznokciom dobry wygląd i kondycję. Właśnie dlatego biotyna jest reklamowana jako środek poprawiający stan włosów, skóry i paznokci. Sięgając jednak po suplementy z biotyną należy pamiętać, że nie będą one skuteczne, jeśli w organizmie zabraknie kilku innych substancji koniecznych do jej prawidłowej syntezy, m.in. witamin z grupy B, manganu i magnezu – należy więc szukać preparatów, które zawierają taki kompleks składników.

Biotyna jest witaminą rozpuszczalną w wodzie. Bierze udział we wzroście oraz w rozwoju organizmu. Organizm niestety nie może sam syntetyzować biotyny i musi ją pozyskiwać z diety. Wykazano, że biotyna pełni ważną rolę zdrowotną, w tym wspiera m.in. funkcje neurologiczne, stabilizuje poziom glukozy we krwi, wpływa na stabilność DNA, a także na kondycję włosów, skóry i paznokci.

Jako koenzym enzymów karboksylazy (to enzymy zależne od biotyny, znajdujące się w mitochondriach), witamina H pełni istotną rolę w metabolizowaniu takich składników, jak kwasy tłuszczowe, węglowodany i aminokwasy. W przypadku niedoboru biotyny może został zakłócona praca mitochondriów oraz wymienione przemiany.

Niedobory biotyny występują jednak bardzo rzadko, ale jeśli do nich dojdzie, może się to odbić bardzo niekorzystnie na zdrowiu, m.in. w postaci opóźnienia wzrostu, dysfunkcji neurologicznych, bólu mięśni czy wysypki skórnej czy wypadania włosów. Szczególnie narażone na niedobór biotyny są osoby, które nadużywają alkohol, sięgają po papierosy, osoby z chorobami nieswoistymi zapalnymi jelit, a także kobiety w ciąży.

Biotyna – wchłanianie i dystrybucja w organizmie

Biotyna jest wchłaniana w jelicie cienkim i grubym. Po wchłonięciu jest transportowana do krążenia ogólnoustrojowego, a następnie trafia do wątroby i ostatecznie przenika przez barierę krw-mózg do ośrodkowego układu nerwowego. Biotyna jest dobrze wchłaniania z różnych produktów, także suplementów – nawet w dużych dawkach. W przypadku spożycia naraz dużej dawki (600-900 mikrogramów), niedługo potem spora ilość biotyny jest eliminowana z krążenia i wydalana wraz z moczem – dlatego w celu utrzymania stałego poziomu biotyny we krwi poleca się stosować niższe dawki (300 mikrogramów) regularnie – każdego dnia.

Co ważne, biotyna w środowisku silnie kwaśnym i alkalicznym traci swoją aktywność biologiczną, szczególnie przy podwyższonej temperaturze.

Jakie właściwości ma biotyna?

Biotyna pełni ważną rolę dla funkcjonowania komórek całego organizmu – stąd jej działanie jest szerokie i wpływa na wiele istotnych organów i układów. Biotyna wywiera bowiem wpływ na układ nerwowy, odpornościowy, metabolizm, stabilizację poziomu cukru we krwi czy na samopoczucie. Ponadto dowiedziono, że biotyna jest ważna dla:

• syntezy kwasów tłuszczowych,

• pracy tarczycy,

• procesów krzepnięcia krwi,

• utrzymywania włosów, skóry i paznokci w dobrej kondycji (zapobiega siwieniu, łysieniu),

• procesów przemiany materii, gdyż pełni rolę przenośnika dwutlenku węgla,

• procesów metabolizmu białek i tłuszczów,

• wchłaniania witaminy C,

• przemian aminokwasów i cukrów,

• syntezy (wraz z witaminą K) protrombiny.

Obecnie trwają badania nad wykorzystaniem biotyny w leczeniu osób cierpiących na stwardnienie rozsiane – takie dane możemy zobaczyć w wynikach bada opublikowanych w czasopiśmie medycznym Medscape. Badanie było przeprowadzone na 154 osobach chorych na SMA, którzy w okresie 9-36 miesięcy przyjmowali duże dawki biotyny (300 mg) – okazało się, że stan pacjentów poprawił się pod kątem niepełnosprawności.

Biotyna – jakie są przyczyny jej niedoboru?

Bardzo trudno o niedobór biotyny u osób, które stosują zbilansowaną dietę zgodną z Piramidą Żywienia. Jej braki są zatem rzadkie, ale jeśli występują, to zwykle wynikają z przebiegu różnych chorób i sytuacji, takich jak:

• żywienie jelitowe,

• dializowanie,

• oporność na insulinę,

• zażywanie niektórych antybiotyków lub leków przeciwdrgawkowych,

• choroba alkoholowa (zespół złego wchłaniania bardzo często wiąże się z chorobą alkoholową),

• nadużywanie hormonów steroidowych,

• monotonna dieta,

• jedzenie dużych ilości surowych jajek (w surowych jajkach znajduje się awidyna, która m.in. blokuje odpowiednie wchłanianie biotyny w organizmie),

• złuszczające zapalenie skóry (choroba Leinera).

Objawy niedoboru biotyny w organizmie

Gdy w organizmie brakuje biotyny, spowalnia metabolizm, a co za tym idzie, poziom energii jest niższy i zaczynamy odczuwać ciągłe zmęczenie, mamy problemy z utrzymaniem prawidłowej wagi, problemy trawienne czy większe ryzyko cukrzycy. Osoby z niedoborami biotyny zmagają się ponadto z:

• łamliwymi paznokciami,

• łamliwymi, wypadającymi włosami,

• suchą skórą,

• chronicznym zmęczeniem,

• bólami mięśni,

• skurczami mięśni,

• mrowieniem w kończynach,

• objawami świadczącymi o uszkodzeniach nerwów,

• niestabilnością nastroju,

• słabszymi funkcjami poznawczymi (gorsza koncentracja, pamięć, zdolność uczenia się).

Niedobory biotyny manifestują się nie tylko pogorszeniem kondycji tkanek, ale i czynności wielu różnych układów w organizmie. Często np. zauważa się objawy neurologiczne, takie jak zapalenie stawów, zapalenie mięśni czy też drżenie rąk. U kobiet w ciąży natomiast przypuszcza się, że niedobór biotyny może powodować mniejszą wagę płodu. Suplementowanie witaminy H w ciąży poprawia natomiast stan psychiczny kobiety, minimalizując ryzyko depresji poporodowej.

Jakie jest dzienne zapotrzebowanie na biotynę?

Nie ma obecnie ścisłych zaleceń, co do tego, ile powinno się spożywać biotyny. Według National Institute of Science's Institute of Medicine, dzienna zalecana dawka biotyny to:

• 5 µg/dobę - dla niemowląt

• 6-8 µg/dobę - dla niemowląt od ukończonego 6. miesiąca życia do 3. roku

• 12-20 µg/dobę - dla dzieci w wieku 4-13 lat

• 25 µg/dobę - dla młodzieży

• 30 µg/dobę - dla dorosłych mężczyzn i kobiet powyżej 19 lat

• 30 µg/dobę - dla kobiet w ciąży

• 35 µg/dobę - dla kobiet karmiących piersią

Nie stwierdzono, jak na razie, toksyczności biotyny, zatem za dawkę bezpieczną przyjmuje się nawet 200 mg biotyny dziennie. Przedawkowanie tej witaminy jest jednak mało prawdopodobne, gdyż witamina ta rozpuszcza się w wodzie i jej nadmiar jest regularnie usuwany z organizmu wraz z moczem. Ponadto aktywność biotyny zmniejsza wiele czynników, m.in. surowe jajka, woda, sulfonamidy, estrogeny, alkohol oraz żywność wysoko przetworzona.

Biotyna – gdzie się znajduje? Źródła

Biotyna znajduje się w produktach spożywczych głównie jako estry lub amidy biotyny i niestety występuje w stosunkowo niewielkich ilościach. Najwięcej biotyny znajdziemy w wątróbce, ugotowanych jajkach, łososiu, serze, awokado, malinach i kalafiorze. Uważa się, że owoce jagodowe, grzyby i różne ryby także są dobrymi źródłami biotyny. Bogate w biotynę są ponadto drożdże piwne, masło, mleko, orzechy, zielony groszek, mięso, ziarna zbóż, soczewica, ziarna soi i słonecznika, płatki zbożowe, mąka sojowa, sardynki, migdały, mąka pełnoziarnista, szpinak, marchew, ryż naturalny.

Czy warto brać biotynę? Na co pomaga witamina B7?

Biotyna ma szerokie działanie na organizm, a ponieważ trudno ją przedawkować, wydaje się, że warto przyjmować preparaty z biotyną lub wprowadzić do codziennej diety produkty w nią bogate. Korzyści z suplementowania biotyny jest wiele – poniżej przedstawiamy najważniejsze, które zostały udowodnione naukowo przez liczne badania.

1. Biotyna jest konieczna do metabolizmu energetycznego

Biotyna jest, jak wspomniałam, koenzymem dla karboksylaz – to enzymy wspomagające m.in. metabolizowanie tłuszczów, węglowodanów oraz białek podczas produkcji energii. Enzymy te są konieczne do prawidłowego przebiegu takich procesów, jak:

• mitochondrialna produkcja energii,

• synteza oraz rozkład kwasów tłuszczowych do wytworzenia energii,

• produkcja neuroprzekaźników z udziałem aminokwasów, które mają rozgałęzione łańcuchy,

• uwalnianie insuliny,

• glukoneogenezy szlaku, w których produkuje się glukoza z innych źródeł, niż węglowodany.

Ponadto jeśli występuje niedobór biotyny, może dojść do spowolnionego metabolizmu, co z kolei powoduje m.in. problemy jelitowe, problemy z nadmiernym przyrostem masy ciała, a także chroniczne zmęczenie i brak energii.

2. Biotyna zmniejsza ryzyko sercowo-naczyniowe

Dowiedziono, że biotyna wpływa na zmniejszenie aktywności wątrobowej karboksykinazy fosfoenolopirogronianowej – to enzym glukoneogenny, który jest kluczowy dla wytwarzania przez wątrobę glukozy. Zapewnienie poziomu biotyny we właściwym stężeniu, wpływa korzystnie na utrzymanie homeostazy zarówno glukozy, jak i lipidów. Z kolei niedobory biotyny prowadzą do upośledzonej tolerancji glukozy oraz do słabszego jej wykorzystania przez organizm. Biotyna ponadto wpływa korzystnie na profil lipidowy, ponieważ bierze udział w regulowaniu metabolizmu tłuszczów – zatem jej dostarczanie zmniejsza ryzyko chorób serca i układu krwionośnego. Co ciekawe, jeśli wraz z biotyną dostarczymy organizmowi chromu, możemy zmniejszyć czynniki ryzyka chorób serca, gdyż zwiększy się stężenie dobrego cholesterolu HDL i obniży stężenie złego cholesterolu LDL – dzieje się tak szczególnie u osób z cukrzycą oraz chorobami serca.

3. Biotyna poprawia pracę mózgu i układu nerwowego

Jak wspomniałam wyżej, niedobory biotyny mogą powodować różne objawy neurologiczne, np. drgawki czy problemy z koncentracją. Dowiedziono ponadto, że niedobór biotyny może być związany z większym ryzykiem depresji. W większości przypadków takie stany można złagodzić poprzez suplementację biotyny.

Jest ona niezbędna do tworzenia otoczki ochronnej na nerwy (do procesów mielinizacji), a także wspomaga przewodnictwo impulsów nerwowych. Z tego powodu podejrzewa się, że biotyna może być pomocna w przebiegu stwardnienia rozsianego, gdyż jest to choroba charakteryzująca się uszkodzeniami w sferze osłonek mielinowych. Istnieją przypadki, gdy leczenie biotyną w wysokich dawkach nawet odwróciło postęp choroby lub złagodziło znacznie objawy.

4. Biotyna na cukrzycę typu 2.

Badania wykazują, że codzienne przyjmowanie biotyny, obniża poziom cukru we krwi na czczo aż u 45% pacjentów, którzy chorują na cukrzycę typu 2. Biotyna obniża poziom cukru we krwi, gdyż zwiększa wytwarzanie insuliny, a także wychwyt glukozy w komórkach mięśniowych. Ponadto stymuluje w wątrobie aktywność glukokinazy – to enzym, który wspomaga syntezowanie glikogenu.

5. Biotyna na wzmocnienie odporności

Biotyna pełni ważną rolę dla układu immunologicznego. Jest bowiem konieczna do prawidłowego rozwoju białych krwinek – jej niedobory wiążą się z upośledzeniami funkcji odpornościowych oraz z większym ryzykiem infekcji.

Biotyna zwiększa w organizmie produkowanie cytokin Th1 (np. IL-1β i IFN-γ), które odpowiadają za prawidłową odpowiedź immunologiczną w reakcji na bakterie lub wirusy – są więc niezbędne do zwalczania rozmaitych zakażeń. Biotyna na zbyt niskim poziomie będzie powodowała zmniejszoną syntezę przeciwciał, rozpad komórek T, a tym samym mniejszą liczbę komórek odpornościowych i limfocytów T.

6. Biotyna na stany zapalne i alergie

Niektóre badania dowodzą, że niedobory biotyny mogą powodować większe wytwarzanie prozapalnych cytokin przez białe krwinki w organizmie. Tym samym niedobór biotyny zwiększa ryzyko występowania stanów zapalnych, a także ich nasilanie. Oznacza to również, że z niedoboru biotyny mogą wynikać niektóre reakcje alergiczne.

7. Biotyna na włosy, skórę i paznokcie

Biotyna jest ważna dla stanu skóry, włosów i paznokci. Szczególnie ważny jest jej poziom, jeśli mówimy o chorobach skóry, w tym o łojotokowym lub atopowym zapaleniu skóry czy egzemach – mogą one bowiem wynikać z roli biotyny w syntezie, a także metabolizowania kwasów tłuszczowych (a te stanowią ważny element utrzymywania zdrowej skóry).

Biotyna jest także istotna dla stanu włosów. Dowiedziono, że niedobory biotyny mogą powodować nadmierne wypadanie włosów, łysienie, objawiać się złą kondycją włosów. Można temu zapobiec lub odwrócić taki stan poprzez suplementację biotyny.

Badania dowodzą także, że biotyna może poprawiać stan łamliwych paznokci.

8. Biotyna w profilaktyce przeciwnowotworowej

Biotyna wiąże się w sposób kowalencyjny z białkami wiążącymi DNA (histonami), które pomagają m.in. zwijać oraz upakować DNA. Biotyna w połączeniu z histonami, pełni ważną rolę w proliferacji komórek, a także w naprawie DNA, jego stabilności oraz wyciszaniu genów. Niedobór biotyny może, według badań, prowadzi do niewystarczającej biotynalacji histonów – a to z kolei powoduje ogólną niestabilność genomu, a także nieprawidłowości w produkcji komórkowej. Zwiększone jest tym samym ryzyko mutacji. Można uzyskać działanie stabilizujące DNA z pomocą biotyny, ale zależy to od dawki. Konieczne są kolejne badania w tym aspekcie.

Czy są skutki uboczne stosowania biotyny?

Nie zgłoszono jak na razie toksyczności biotyny dla dawek nieprzekraczających 300 mg na dobę (w formie doustnej – lub 20 mg w formie dożylnej). Jest to witamina rozpuszczalna w wodzie – trudno zatem o jej przedawkowanie.

Biotyna może jednak wchodzić w interakcje z lekami. Długotrwałe stosowanie antybiotyków może obniżać poziom biotyny, gdyż niektóre bakterie są w stanie zabijać biotynę w jelitach. Ponadto wchłanianie biotyny hamują niektóre leki przeciwdrgawkowe. Dodatkowo długotrwałe stosowanie kwasu liponowego także może obniżyć poziom biotyny. Kwas pantotenowy (witamina B5) w dużych dawkach wykazuje podobne działanie – może obniżać wchłanianie biotyny.

Bibliografia

• Paul-Samojedny M., Wpływ biotyny na wygląd skóry i jej przydatków, Dermatologia.

• Gryszczyńska A., Witaminy z grupy B – naturalne źródła, rola w organizmie, skutki awitaminozy, Postępy Fitoterapii, 4/2009.

• Zempleni J, Hassan YI, Wijeratne SS. Biotin and biotinidase deficiency. Expert Rev Endocrinol Metab. 2008;3(6):715-724.

• Said HM. Cell and molecular aspects of human intestinal biotin absorption. J Nutr. 2009;139(1):158-162.

• León-Del-Río A. Biotin-dependent regulation of gene expression in human cells. J Nutr Biochem. 2005 Jul;16(7):432-4.

• Rocio Rodriguez-Melendez, Janos Zempleni, Regulation of gene expression by biotin (review), The Journal of Nutritional Biochemistry, Volume 14, Issue 12, 2003, 680-690.

• Perry CA, West AA, Gayle A, Lucas LK, Yan J, Jiang X, Malysheva O, Caudill MA. Pregnancy and lactation alter biomarkers of biotin metabolism in women consuming a controlled diet. J Nutr. 2014 Dec;144(12):1977-84.

• Spector R, Mock D. Biotin transport through the blood-brain barrier. J Neurochem. 1987 Feb;48(2):400-4.

• Said HM. Cell and molecular aspects of human intestinal biotin absorption. J Nutr. 2009;139(1):158-162.

• Bitsch R, Salz I, Hötzel D. Studies on bioavailability of oral biotin doses for humans. Int J Vitam Nutr Res. 1989;59(1):65-71.

• Fernandez-Mejia C. Pharmacological effects of biotin. J Nutr Biochem. 2005 Jul;16(7):424-7.

• Tong L. Structure and function of biotin-dependent carboxylases. Cell Mol Life Sci. 2013;70(5):863-891.

• Janos Zempleni, Donald M. Mock, Utilization of Biotin in Proliferating Human Lymphocytes, The Journal of Nutrition, Volume 130, Issue 2, February 2000, 335–337.

• Kuroishi T. Regulation of immunological and inflammatory functions by biotin. Can J Physiol Pharmacol. 2015 Dec;93(12):1091-6.

• Mock DM. Skin manifestations of biotin deficiency. Semin Dermatol. 1991 Dec;10(4):296-302.

• Hochman LG, Scher RK, Meyerson MS. Brittle nails: response to daily biotin supplementation. Cutis. 1993 Apr;51(4):303-5.