Tyłozgryz – co to jest?
Tyłozgryz powstaje podczas wyrzynania się zębów stałych. Przyczyną tyłozgryzu mogą być zarówno szkodliwe nawyki, jak i zaburzenia w rozwoju kości. Jeżeli nie wdroży się u dziecka leczenia (aparatem ortodontycznym lub chociażby ćwiczeniami), niestety wada się utrwali i będzie coraz trudniejsza do korekcji w wieku późniejszym. W skrajnych przypadkach tyłozgryz może wymagać nawet operacji chirurgicznej.
Mimo, że tyłozgryz ujawnia się podczas wyrzynania zębów stałych, już zęby mleczne mogą mieć na niego niebagatelny wpływ. Dlatego też jeśli dziecko ma zęby mleczne wskazujące na tyłozgryz, warto podjąć wstępne leczenie aparatem ortodontycznym ruchomym, co usprawni leczenie i być może zapobiegnie rozwinięciu się wady przy zębach stałych.
A jak rozpoznać tyłozgryz? Należałoby przede wszystkim wiedzieć, jak wygląda prawidłowy zgryz – a ten charakteryzuje się nachodzeniem górnej szczęki na dolną na wysokość średnio 2-3 mm, z kolei zęby górne i dolne powinny się ze sobą stykać. Jeśli natomiast występuje tyłozgryz, mamy do czynienia z wadliwym ustawienie szczęki górnej, która jest wyraźne wysunięta przed zęby dolne (jeśli jest wsunięta za zęby dolne, mówimy o przodozgryzie). W tyłozgryzie zęby górne i dolne nie stykają się.
Tyłozgryz – jakie są przyczyny?
Diagnozę tyłozgryzu stawia ortodonta. Warto udać się do takiego specjalisty już z małym dzieckiem, u którego nie zauważamy żadnych objawów – nie jesteśmy bowiem ekspertami i być może sięgając po radę ortodonty, zapobiegniemy problemom ze zgryzem w wieku dorosłym naszego dziecka. Do głównych przyczyn rozwoju tyłozgryzu należą takie wskaźniki, jak:
- niedobór witaminy D (niedobory tej witaminy powodują osłabienie kości – zwłaszcza w okresie ich wzrostu),
- zła pozycja karmienia niemowlaka (okazuje się, że pozioma pozycja karmienia niemowlaka może powodować w przyszłości u dziecka tyłozgryz),
- ssanie smoczka przez długi okres,
- szybka utrata mlecznych dolnych siekaczy,
- patologiczna lordoza szyjna.
Tyłozgryz – konsekwencje
Tyłozgryz to nie tylko nieestetyczny uśmiech czy zaburzone rysy twarzy. Schorzenie to może powodować wiele uciążliwych dolegliwości, często bolesnych, a także poważnie zaburzać normalne funkcjonowanie naszego organizmu. Wśród możliwych konsekwencji tego patologicznego ustawienia szczęki, występują m.in.: bóle głowy (nierzadko ciężkie bóle migrenowe), nierównomierne ścieranie zębów, utrudnione czyszczenie zębów (co może doprowadzić do próchnicy i innych chorób jamy ustnej), złe siekanie pokarmu, co obciąża żołądek, przeciążenie stawów żuchwowo-skroniowych.
Jakie są rodzaje tyłozgryzu?
Tyłozgryz niejedno ma imię – może występować po kilkoma postaciami. Do typów tyłozgryzu zalicza się: tyłozgryz całkowity (występuje całkowite przesunięcie łuku dolnego), tyłozgryz rzekomy (cofają się tylko dolne zęby przednie) oraz tyłozgryz częściowy (górna warga i część podnosowa są wysunięte).
- W przypadku tyłozgryzu całkowitego, nagryz poziomy staje się znacznie powiększony, w wyniku wychylenia zębów siecznych górnych. Jeśli w przebiegu tyłozgryzu całkowitego występuje przechylenie zębów, zmiany te mogą być nieznaczne. Nagryz pionowy natomiast może być zwiększony, jeśli koniec języka znajduje się za dolnymi zębami w pozycji spoczynku. Przy tyłozgryzie całkowitym może dojść do wychylenia siekaczy, kiedy widoczne będzie skrócenie wargi górnej. Wada ta wraz z wiekiem powoduje pogłębianie się bruzdy wargowo-bródkowej i dolna warga coraz mocniej się wywija.
- Tyłozgryz częściowy – w jego wyniku odległość pomiędzy pierwszymi trzonowcami dolnymi a siecznymi jest zmniejszona. Ten rodzaj tyłozgryzu możemy rozpoznać po rysach twarzy, gdzie następuje wywinięcie bądź cofnięcie dolnej wargi i jednocześnie pogłębiona jest bruzda wargowo-bródkowa.
- Tyłozgryz rzekomy występuje nawet u 50% wszystkich dzieci, u których wykryto tyłozgryz. Zwykle diagnozowany jest dopiero po pojawieniu się uzębienia stałego. Najczęstszą przyczyną tej wady jest sztuczne karmienie dziecka w wieku niemowlęcym, wady postawy, nawet ssania kciuka.
Tyłozgryz – rodzaje leczenia
Forma leczenia tyłozgryzu uzależniona jest od wielu czynników. Wpływ na leczenie ma stopień nasilenia wady, wiek (inaczej leczy się tyłozgryz u dzieci, a inaczej u dorosłych), jakość zębów i kości. Najłatwiej leczy się tyłozgryz u dzieci, ponieważ u nich kości cały czas się rozwijają i łatwiej poddają się zabiegom ortodontycznym. Z kolei u dorosłych leczenie również może być skuteczne, ale niestety czas terapii może być mocno wydłużony, ze względu na mniejszą podatność zębów i kości na zmiany ustawienia.
Plan leczenia ustalany jest na podstawie zdjęć RTG, oceny stanu uzębienia, wycisków z jamy ustnej, a także po analizie rysów twarzy pacjenta. Zwykle podejmuje się leczenie aparatem ortodontycznym, którego zadaniem będzie m.in. rozbudowa dolnego łuku zębowego oraz wyrównanie położenia szczęki górnej względem dolnej – tak, aby uzyskać idealny zgryz. W leczeniu ortodontycznym stosuje się aparaty zdejmowane oraz stałe – to, który z nich zostanie polecony przez lekarza, zależy od stopnia wady i wieku. U dzieci na wczesnym etapie często wystarczający będzie aparat zdejmowany – nie trzeba nosić go całymi dniami. U dorosłych z kolei częściej zakłada się aparat stały na okres 2-3 lat, ponieważ – jak już wspomnieliśmy – kości i zęby osób dorosłych są mniej podatne na korekcję ortodontyczną.
Jeśli ktoś nie chce mieć stałego aparatu na zębach ze względów estetycznych, dobrym wyborem będzie aparat z zamkami typu Clear Aligner lub Invisalign, zamiast z metalowymi drutami. Tego typu aparaty są o wiele droższe (nawet o 2 tys. zł więcej za jeden łuk), jednak ich estetyka jest doskonała (są one przezroczyste, a działają tak samo skutecznie, jak aparaty metalowe).
Operacja tyłozgryzu – kiedy jest konieczna?
W skrajnych przypadkach może być konieczna operacja chirurgiczna. To głównie sytuacje, gdy mamy do czynienia z niedorozwojem całej żuchwy. Wówczas chirurg rekonstruuje żuchwę i nadaje jej odpowiednie ustawienie. Po zakończeniu operacji i rekonwalescencji, należy również założyć aparat ortodontyczny, ponieważ zabieg wymaga utrwalenia. Proces wydłużania się kości aparatem zajmuje co najmniej kilka miesięcy.
Tyłozgryz – ćwiczenia do wykonywania w domu
Poza leczeniem ortodontycznym, wadę tyłozgryzu możemy nieco zminimalizować, regularnie wykonując pewne ćwiczenia mięśni mimicznych i narządu żucia. Najskuteczniejsze jest ćwiczenie Rogersa polegające na wyprostowaniu się, odchyleniu głowy oraz rąk do tyłu, a później parokrotnym wysuwaniu żuchwy do przodu. Ćwiczenie można wykonywać od najmłodszych lat, 2-3 razy dziennie – najlepszej w kilkunastu seriach. Nie zajmuje ono wiele czasu, a może zapobiec rozwojowi wady. Inną formą ćwiczenia jest wysuwanie siekaczy dolnych w taki sposób, aby dotykały one górnej wargi – i wówczas nagryzanie jej. To proste i krótkie ćwiczenie, które można wykonywać między lub w trakcie innych zajęć.
Tyłozgryz a wada wymowy
Dzieci, które mają wadę zgryzu lub ubytki w uzębieniu, najczęściej mają również problem z odpowiednią artykulacją głosek. Problemy te zwykle dotyczą głosek, których wymowa uzależniona jest od zbliżania się górnych i dolnych siekaczy. Należą do nich głoski: s, z ,c, dz, ś, ź, ć, dź, sz, ż, cz, dż. Trudności w wymowie przy wadach zgryzu zauważa się także w głosach takich jak: f, w, t, d, n. Przy tyłozgryzie miejsce artykulacji tychże głosek zwykle przesunięte jest do tyłu. Zmianę w ich brzmieniu powoduje zatem szpara przednio-tylna o rozmaitych rozmiarach.
