Aparat na zęby ruchomy (zdejmowany) czy stały? Wskazania

Jak działa ruchomy aparat na zęby?

Aparaty ruchome stosuje się do korekcji różnych wad zgryzu. Jego mechanizm działania powoduje, że poprzez wywieranie nacisku na konkretne zęby, zgryz prostuje się. Aparat ruchomy projektuje się indywidualnie pod każdego pacjenta, po pobraniu wycisku uzębienia.

Aparat ruchomy składa się z akrylowej płytki, która przywiera do podniebienia, stalowych śrub oraz sprężyn. Niekiedy w urządzeniu znajdują się także gumowe wyciągi. Siła nacisku na zęby uzyskiwana jest poprzez podkręcanie śruby lub sprężyny aparatu. Klasyczne aparaty ruchome doskonale korygują niewielkie wady zgryzu w przypadku zębów mlecznych – u dzieci – jednak w przypadku większych wad lub gdy doszło do wymiany zębów na stałe, korekcja zgryzu zwykłym aparatem ruchomym raczej nie będzie tak skuteczna. Z tego powodu poleca się wówczas założenie aparatu stałego, który gwarantuje uzyskanie zadowalającego efektu. Wiele osób dorosłych pomija jednak możliwość zastosowania innego rodzaju aparatów ruchomych – dostępne są bowiem aparaty zdejmowane dla osób dorosłych, przeznaczone do leczenia rozmaitych wad zgryzu o różnym nasileniu. Wiek czy zaawansowanie wady, nie wyklucza więc obecnie możliwości noszenia aparatu ruchomego i skazanie na aparat stały!

Aparat na zęby ruchomy – rodzaje

Aparaty ruchome dzielimy ze względu na liczbę łuków zębowych, na które są zakładane. Dostępne są zatem aparaty zdejmowane jednoszczękowe – przeznaczone na jeden łuk – oraz dwuszczękowe – przeznaczone do leczenia wad obu łuków zębowych. Istnieje także podział aparatów ruchomych ze względu na funkcje i oczekiwane efekty. To m.in.:

• aparat typu „aktywator” – stosuje się go we wczesnym etapie leczenia ortodontycznego; pełni rolę profilaktyczną (może zapobiegać powstawaniu wad zgryzu w przyszłości), a jego stosowanie prawidłowo ustawia wyrzynające się zęby; wskazany jest do stosowania u dzieci;
• trainer – aparat tego rodzaju kształtuje łuk zębowy oraz ustawia zęby w odpowiedni sposób poprzez wywieranie nacisku na mięśnie jamy ustnej; również wskazany jest do stosowania u dzieci z zębami mlecznymi;
• płytka Schwarza – to aparat wywołujący powiększanie się łuku zębowego na szerokość, poprzez aktywację wzrostu kości w tym wymiarze; również polecany jest dla dzieci;
• twin block – aparat ten tworzą dwie oddzielne płytki (odpowiednio wyprofilowane), które wymuszają odpowiednie przesunięcie żuchwy ku przodowi;
• aparat typu Expander, Hyrax lub płytka Haasa – tego rodzaju aparaty zwalczają stłoczenie zębów szczęki, ponieważ wywołują jej poszerzanie się i rozsuwanie szwu podniebiennego;
• Invisalign – przezroczysty aparat ortodontyczny dla osób dorosłych; leczenie polega na stosowaniu alignerów (przezroczystych nakładek), które są dostosowane indywidualnie do zgryzu pacjenta; aparat tego rodzaju jest bardzo skuteczny (skutecznością dorównuje aparatom stałym);
• Clear Aligner – to kolejny rodzaj aparatu ruchomego dla dorosłych; składa się z przeźroczystych nakładek umieszczonych na szynie; stosuje się go u osób z problemem diastemy lub stłoczenia zębów.

Jak wygląda leczenie aparatem ruchomym i jakie są efekty?

Aparaty ruchome nie są przytwierdzone do naszego uzębienia. Po włożeniu do jamy ustnej klasyczne aparaty ruchome (dla dzieci) osadzają się na podniebieniu lub wyrostku zębodołowym żuchwy. Wyjątkiem są aparaty ruchome dla dorosłych, typu Invisalign czy Clear Aligner, które mają postać nakładek dostosowanych do zębów.

Działanie lecznicze uzyskujemy tylko pod warunkiem, że systematycznie zakładamy aparat na zęby i nosimy go przez wyznaczoną liczbę godzin w ciągu doby (zwykle od 12 do 14 godzin). Niestety w przypadku aparatów klasycznych ruchomych dla dzieci, mowa jest bardzo utrudniona, w ciągu nocy aparat często wypada – przez co leczenie takim aparatem zwykle nie jest skuteczne i uzębienie dziecka i tak wymaga po pewnym czasie założenia aparatu stałego.

Jeżeli jednak uda się systematycznie nosić taki aparat, efekty zobaczymy już po ok. 2 miesiącach. Średnia długość leczenia aparatem ruchomym wynosi 2-3 lata. Najlepsze efekty widoczne są u dzieci i młodzieży w czasie rozwoju – czyli jeszcze przed okresem dojrzewania, ponieważ w tym czasie uzębienie może być jeszcze mieszane lub składać się z samych mleczaków. Aparaty ruchome klasyczne zwykle stosuje się u dzieci do 12 roku życia – ponieważ do tego czasu mają szansę być skuteczne. Po osiągnięciu 12 roku życia, zaleca się raczej zastosowanie aparatu stałego lub ruchomego, ale przeznaczonego dla dorosłych (czyli Clear Aligner lub Invisalign).

Jakie są wskazania do stosowania ruchomego aparatu na zęby?

Jak już wspomnieliśmy, ruchomy aparat na zęby zaleca się w przypadku niewielkich wad zgryzu, które raczej nie wymagają obrotu zęba czy jego znacznego przemieszczenia się, a także w przypadku zębów mlecznych. Wyjątkiem są aparaty ruchome – zdejmowane – dla dorosłych, w systemie nakładkowym, które mogą być stosowane także w przypadku większych i poważniejszych wad zgryzu.

Jaki wybrać aparat na zęby: stały czy ruchomy?

Odpowiedź na to pytanie zależy od naszych oczekiwań, wieku i rodzaju wady (oraz jej zaawansowania). W przypadku dzieci wystarczy zastosować aparat ruchomy, ale należy liczyć się z ryzykiem, że efekty nie będą spektakularne (aparat nie jest wygodny w noszeniu, w nocy wypada, nie można w nim jeść ani wyraźnie mówić) – i tak będzie trzeba w przyszłości założyć aparat stały, co wiąże się z kolejnymi kosztami. Wyjątkiem są aparaty nakładkowe przeznaczone dla dorosłych, których noszenie jest wygodne i nie powoduje dyskomfortu, a sam system jest bardzo skuteczny i daje efekty porównywalne do noszenia aparatu stałego klasycznego. Dlatego nawet w przypadku dzieci z zębami mlecznymi, warto zastanowić się nad tym, czy nie warto wybrać od razu aparat stały i skrócić czas leczenia do 2 lat, zamiast podejmować próby leczenia zgryzu aparatem ruchomym, który nie daje nam gwarancji, że zgryz będzie prawidłowy – a pamiętajmy, że taki aparat ortodontyczny wiąże się z kosztem 500-1000 zł (do 12 roku życia koszt ten może być pokryty z funduszu NFZ), kosztami początkowymi (pobranie wycisków, zdjęcia RTG, plan leczenia) oraz kosztami wizyt kontrolnych (ok. 50-70 zł za wizytę).