Ugryzienie pluskwy - jak rozpoznać? Czy jest groźne?

Pluskwy to dzisiaj plaga

Do rodziny pluskwowatych należy około 100 gatunków, jednak w środowisku człowieka bytują zaledwie 2 z nich: gatunek tropikalny oraz pluskwa domowa. Pozostałe gatunki żywią się krwią dzikich zwierząt.

Co ciekawe, dawniej uważano, że pluskwy pojawiły się nawet 60 mln lat temu wraz z nietoperzami, ale ostatnie badania przeczą tej hipotezie i dowodzą, że historia pluskiew sięga... jeszcze dalej! Okazuje się, że pluskwy pojawiły się ok. 115 mln lat temu.

Według ekspertów, pluskiew jest z roku na rok nawet o 500% więcej – populacja tych insektów rośnie w zatrważającym tempie. Można je spotkać nie tylko w zaniedbanych domach, ale także w wysokiej jakości hotelach, szpitalach czy nawet najlepiej wysprzątanych mieszkaniach.

W połowie XX wieku w większości krajów o wysokim stopniu rozwinięcia udało się niemal całkowicie wyplenić pluskwy, jednak od lat 90. obserwuje się ponowny wzrost populacji tego insektu. Jak twierdzą naukowcy, może to być wynik wprowadzenia zakazu stosowania silnych środków owadobójczych. Ponadto stawonogi zyskały z czasem odporność na powszechnie używane insektycydy. Istotne jest jednak, że w zasiedlaniu przez pluskwy nowych miejsc, najbardziej pomaga człowiek – głównie podróżując. Pluskwy ukryte w bagażach docierają dzisiaj w zakątki, które nie były nigdy dla nich dostępne. Dowodem na to jest występowanie np. pluskwy tropikalnej w Wielkiej Brytanii.

Pluskwy – jak wyglądają?

Pluskwy nie posiadają skrzydeł, mają barwę czerwonobrunatną i są niewielkie – mierzą ok. 4-6 mm długości oraz 3 mm szerokości. Ich kształt jest owalny, przy czym odwłok zwęża się ku przodowi. Dorosłe osobniki przypominają pestki jabłka, natomiast nimfy oraz młode pluskwy są raczej mniejsze i mają jasne zabarwienie (są półprzezroczyste, żółtawe lub białe).

Pluskwy można rozpoznać także po miejscu ich bytowania. Zwykle znajdują się w tapicerowanych meblach, wszelkich szczelinach (np. pęknięciach ścian, szczelinach łóżek, progach), pod tapetami czy obrazami. Zdarza się, że pluskwy zagnieżdżają się nawet pod nakrętkami i czasami trzeba dosłownie odkręcić każdą śrubkę, aby znaleźć wszystkie osobniki. Pluskwy żyją średnio 6-12 miesięcy, ale prawdziwym problemem jest to, ile jedna samica może złożyć jaj. Okazuje się, że w ciągu całego życia samice pluskiew składają nawet 250 jaj. Jaja pluskwy są białe i mają wielkość główki od szpilki.

W rozpoznaniu, że w domu znajdują się pluskwy, pomoże także przegląd prześcieradeł – jeśli znajdują się na nich małe czarne lub czerwone plamki, jest to znak, że pluskwy znajdują się w mieszkaniu, gdyż owe plamki to kropelki krwi i odchody pluskiew.

Pluskwy – gdzie ich szukać?

Pluskwy łatwo przywieźć ze sobą z podróży w bagażu. Łatwo go opuszczają i zasiedlają się tym sposobem w hotelach, restauracjach, pociągach i docelowo domach. Dzieje się tak, ponieważ pluskwy przyciąga ich żywiciel – człowiek. Naukowcy dowiedli ponadto, że pluskwy przyciąga już sam zapach człowieka. Stąd często zagnieżdżają się w stertach brudnych ubrań. Pluskwy lubią także zasiedlać materace i meble tapicerowane.

Gdy inwazja pluskiew jest poważna, wokół zainfekowanych przedmiotów czy mebli unosi się zapach zgniłych malin.

Czy pluskwy przenoszą choroby? Przegląd badań

Pluskwy żywią się krwią człowieka i robią to, gdy śpimy. Nie jest to przyjemne, ale sam fakt takiej „uczty” nie stanowi jeszcze dla nas zagrożenia. Bardziej niepokojące jest uświadomienie sobie potencjalnych implikacji takiej sytuacji. Wystarczy przeanalizować to, jak groźne są dla nas komary oraz kleszcze. Komary przenoszą np. zabójczą malarię, a kleszcze – boreliozę czy kleszczowe zapalenie mózgu.

Nie bez powodu pojawia się więc pytanie, czy pluskwy także mogą nas zarażać chorobami, biorąc szczególnie pod uwagę fakt, że insekty te noszą ponad 40 mikroorganizmów w żołądku, kale, ślinie i egzoszkieletach? Tym bardziej mogą to być słuszne obawy w obliczu dowodów na to, że inne gatunki z rodzaju pluskwowatych przenoszą np. arbowirusy na ptaki i dzikie nietoperze.

Mimo że obecnie brak jest jednoznacznych dowodów na to, że pluskwy domowe czy tropikalne przenoszą choroby, amerykańska Agencja Ochrony Środowiska wskazuje, że pluskwy są szkodnikami o znaczeniu istotnym dla zdrowia.

Pojawiły się ponadto naukowe przesłanki, że pluskwy działają dla patogenów niczym wektory (np. Bartonella quintana – jest przyczyną m.in. gorączki okopowej). Naukowcy przeprowadzili także badania kliniczne oraz laboratoryjne w kierunku chorobotwórczej roli pluskwiaków (badania prowadzone w latach 1990-2016), podczas których wykazano, że:

• w organizmach stawonogów mikroby Bartonelli quintana żyją nawet 2 tygodnie, a następnie są uwalniane do kału; dowiedziono, że bakterie te są przenoszone także do jaj pluskiew i larw,
• pluskwy w 4 mieszkaniach w Północnej Karolinie posiadały patogen charakterystyczny dla zakażeń szpitalnych, jakim jest Burkholderia multivorans,
• bakteria Rickettsia parkeri żyje w organizmach pluskiew przez ok. 2 tygodnie,
• w pluskwach w Vancouver znajduje się oporny na metycylinę gronkowiec złocisty (MRSA) oraz oporne na wankomycynę Enerococcus faecium.

Skoro w organizmach pluskiew mogą żyć bakterie i wirusy przez pewien okres, pojawia się pytanie, czy np. wirus HIV może być przenoszony przez te insekty? Dotychczasowe badania nie udowodniły takiego związku. Prowadzono m.in. badania na szympansach i im nie został przekazany wirus HIV znajdujący się w pluskwach. Liczne prace wskazują ponadto, że pluskwy nie przenoszą np. WZW typu B.

Jeśli chodzi o raporty dotyczące zdrowia publicznego, jak na razie nie ma jednoznacznych dowodów na to, aby pluskwiaki przenosiły np. choroby zakaźne. W obliczy wyżej wymienionych badań na temat tego, że wiele bakterii i wirusów potrafi przeżyć w organizmie pluskiew nawet kilka tygodni, pojawia się kolejne pytanie – dlaczego nie zostają one przenoszone na zwierzęta czy ludzi w kilku eksperymentach wykazano, że ślina, hemolimfa i ejakulat pluskiew są bakteriolityczne, przez co bakterie są naturalnie osłabiane. W innych badaniach sugerowano, że stawonogi te posiadają wewnętrzne czynniki neutralizujące, dzięki którym patogenne mikroby – mimo że bytują w pluskwach – nie są przenoszone na ludzi. Gdyby okazało się to prawdą, naukowcy mogliby wyizolować takie czynniki i te stałyby się jedną z dróg ograniczania rozprzestrzeniania się wielu chorób zakaźnych. Na razie jednak brakuje na to wystarczających dowodów – konieczne są kolejne badania.

Ugryzienie pluskwy a zaburzenia emocjonalne

Choć na razie nie wykazano jednoznacznie, że pluskwy przyczyniają się do rozwoju chorób o podłożu bakteryjnym czy wirusowym, pewny jest fakt, że pluskwy mają zły wpływ na ludzką psychikę. Dowodzi temu kilkadziesiąt badań wskazując, że inwazja pluskiew może skutkować m.in.:

• zaburzeniami snu,
• koszmarami sennymi,
• bezsennością,
• dysfunkcjami osobistymi,
• zachowaniami unikowymi,
• napadami lęki i rozwojem lęku uogólnionego,
• depresji.

Co ciekawe, wiele w powyższych objawów jest wspólnych dla zespołu stresu pourazowego (PTSD).

Jak wygląda ugryzienie pluskwy?

Pluskwy działają każdej nocy, odwiedzając swojego żywiciela, czyli człowieka. Do ugryzienia wyciągają ssawkę i najpierw znieczulają skórę, a później wypijają krew. Co ciekawe, ukąszenia pluskiew są rozlokowane w linii prostej lub na kształt trójkąta, przy czym miejsca wkłuć nie zawsze są widoczne – często występują bardziej jako świądowe i rumieniowe grudki.

Bibliografia

• J. Travel, Med 19:373–379, Epidemiol Infect 143:2865–2870, nfect Cont Hosp Ep 33:1137–1142.
• R. Davis i in., Rozpoznawanie i leczenie chorób powszechnie występujących u osób podróżujących, wywołanych przez pasożyty zewnętrzne, Dermatologia po Dyplomie 2010;1(2):33-41.
• Derda D. i in., Wektory przenoszące choroby pasożytnicze, bakteryjne i wirusowe człowieka. II. Pluskwiaki, karaluchy, pchły, mrówki i kleszcze, Hygeia Public Health 2017, 52(3): 217-225.