Co to jest ashwagandha?
Ashwagandha (witania) to roślina wykorzystywana w tradycyjnej medycynie hinduskiej, należąca do grupy tzw. adaptogenów. Oznacza to, że ashwagandha ma zdolność do stymulowania układu nerwowego poprzez powodowanie niewielkich zmian na poziomie komórek nerwowych, przy czym są to zmiany jak najbardziej pozytywne, gdyż prowadzą do regeneracji uszkodzeń układu nerwowego i normalizacji jego działania. Adaptogeny działają również antystresowo – adaptują bowiem organizm do trudności, jakie napotyka każdego dnia. Nazwę „adaptogeny” zaproponował w 1947 roku N. V. Lazarew, aby opisać właściwości niektórych surowców roślinnych, które są w stanie wspomagać odporność organizmu w reakcji na szkodliwe czynniki zewnętrzne. Niestety, jak na razie brakuje jeszcze badań naukowych, aby móc jednoznacznie twierdzić o takim działaniu roślin adaptogennych – ich mechanizm nie jest do końca poznany.
Pod względem botanicznym ashwagandha to niewielkie drzewo lub krzew o matowych liściach, pomarańczowo-czerwonych owocach oraz kwiatach w kształcie dzwonków. Do celów leczniczych wykorzystywany jest przede wszystkim korzeń ashwagandhy, ponieważ zawiera on najwięcej aktywnych substancji i witanolidów. Zawiera także alkaloidy, flawonoidy oraz sitoinzydy.
Jakie działanie ma ashwagandha?
Ashwagandha zawiera wiele czynnych biologicznie związków, którym to przypisywane jest m.in. działanie prozdrowotne. Zwraca się przy tym szczególną uwagę na witanolidy, czyli laktony steroidowe zawarte w witanii ospałej. Znajdziemy też w niej wiele flawonoidów oraz alkaloidów. Ze względu na taki skład, ashwagandzie przypisuje się bardzo szerokie działanie. Niestety brakuje wiarygodnych danych na potwierdzenie tych efektów, więc do takich informacji należy podchodzić z rezerwą, szczególnie jeśli znajdują się na stronie producenta preparatu z ashwagandhą. Jakie konkretnie działanie jest postulowane? W badaniach klinicznych potwierdzono jak na razie zdolność do łagodzenia stresu, lęku i niepokoju. Inne wskazywane właściwości lecznicze nie mają 100% potwierdzenia w badaniach, a są to:
-
poprawa funkcji poznawczych,
-
zwiększenie odporności,
-
zwiększenie wydolności organizmu,
-
wspomaganie płodności,
-
zwiększanie libido.
Na powyższe właściwości nie ma potwierdzenia w niezależnych badaniach naukowych, a gdy takie występuje, zwykle znajduje się w publikacjach słabej jakości, np. zleconych przez producenta preparatów z witanii ospałej lub w badaniach przeprowadzonych na zbyt małej grupie badawczej. Niestety, takie prace nie pozwalają wyciągać wiarygodnych wniosków na temat właściwości prozdrowotnych ze stosowania suplementów z ashwagandhą.
W piśmiennictwie dostępne są również prace, które są dobrej i wysokiej jakości, wskazujące na korzystne działanie ashwagandhy m.in. na:
-
gospodarkę lipidową,
-
gospodarkę węglowodanową,
-
poprawę zdolności wysiłkowych oraz wydolności podczas treningu,
-
wspomaganie utraty tkanki tłuszczowej w trakcie treningu,
-
wspomaganie zdolności regeneracyjnych organizmu po wysiłku fizycznym.
Są to bardzo obiecujące właściwości, jednakże przeprowadzonych dotychczas badań na temat takiego działania jest jeszcze zbyt mało – konieczne są dalsze, dobrze zaplanowane badania z randomizacją, aby móc twierdzić o takich właściwościach witanii ospałej.
W badniach na zwierzętach oraz liniach komórkowych zauważono także działanie antyoksydacyjne, antybakteryjne i przeciwnowotworowe, jednakże takich właściwości nie potwierdzono w przeprowadzonych dotychczas badaniach klinicznych. Z drugiej strony nie można przesądzać, że roślina ta wywiera lub nie wywiera takiego wpływu na organizm ludzki. W tym aspekcie również konieczne są dalsze badania.
Ashwagandha – przeciwwskazania
Kto nie powinien stosować suplementów z ashwagandhą? Takich preparatów nie powinny stosować przede wszystkim osoby, które przyjmują leki o działaniu uspokajającym, nasenne i przeciwpadaczkowe. Po ashwagandhę nie powinny ponadto sięgać kobiety w ciąży oraz karmiące piersią, a także dzieci. Przeciwwskazań może być więcej, np. choroby przewlekłe czy aktualny stan zdrowia, dlatego przed rozpoczęciem suplementacji, warto zasięgnąć opinii lekarza prowadzącego na temat bezpieczeństwa stosowania takich preparatów w naszym przypadku. Niestety zbyt często pomijany jest problem potencjalnego niebezpieczeństwa stosowania preparatów roślinnych. Większość osób sądzi, że preparaty roślinne na pewno są bezpieczne, ponieważ pochodzą z natury. Niestety, preparaty roślinne mogą wywoływać wiele reakcji niepożądanych, tak samo jako leki syntetyczne. Organizm człowieka nie jest bowiem w stanie rozróżnić, czy ma do czynienia z lekiem syntetycznym czy naturalnym.
Jakie skutki uboczne może powodować ashwagandha?
Ashwagandha stosowana przez okres krótszy niż 3 miesiące w zalecanych dawkach jest raczej bezpieczne i większość badań wykazuje brak poważnych działań niepożądanych, jednak w piśmiennictwie znajdziemy przypadki, gdzie odnotowano np. uszkodzenie wątroby po podaniu suplementu z ashwagandhą. Ponadto zaobserwowano częste skutki uboczne, do których zaliczono m.in.
-
problemy z pracy układu pokarmowego,
-
wymioty,
-
nudności,
-
interakcje z lekami oddziałującymi na OUN (ośrodkowy układ nerwowy).
W przypadku stosowania preparatów z witanią ospałą w zawyżonych dawkach, ryzyko szkodliwego ich działania na organizm jest o wiele większe i może doprowadzić do poważnych działań niepożądanych.
Ashwagandha – bezpieczne dawkowanie
Suplementy diety zawierają zwykle wyciąg lub ekstrakt z korzenia ashwagandhy. Można również kupić go w postaci sproszkowanej. Niezależnie od postaci suplementu, nie powinno się go stosować jednorazowo dłużej niż przez okres 3 miesięcy.
Dostępne na rynku suplementy z ashwagandhą zawierają z reguły od 300 do 500 mg ekstraktu z korzenia tej rośliny w dziennej porcji suplementu – i taka ilość jest w jak najbardziej wystarczająca, aby zauważyć korzystne działanie preparatu. Zaleca się przyjmowanie 1-2 tabletek dziennie, w zależności od produktu i dawki, jaka została umieszczona w jednej tabletce.
W przypadku suplementowania ashwaghandy w postaci sproszkowanego korzenia, nie powinno się przekraczaj dobowej bezpiecznej dawki 3 g.
*Uwaga! Według uchwały Zespołu ds. Suplementów Diety NIZP-PZH, w każdym suplemencie diety zawierającym witanię ospałą, producent musi umieścić informację o zawartości witanolidów w przeliczeniu na zalecaną porcję dzienną preparatu. Maksymalna zawartość nie może być wyższa niż 10 mg.
Bibliografia
-
Uchwała nr 4/2020 Zespołu do spraw Suplementów Diety z dnia 7. lutego 2020 r. w sprawie wyrażenia opinii dotyczącej stosowania Withania Somnifera (L.) Dunal jako składnika suplementów diety.
-
Wolski T., Baj T., Ludwiczuk A. i wsp.: Surowce roślinne o działaniu adaptogennym oraz ocena zawartości adaptogenów w ekstraktach i preparatach otrzymanych z rodzaju Panax. Postępy Fitoterapii 2009; 2: 77–97.
-
1. Nowak G.: Surowce roślinne stosowane w wyczerpaniu psychofizycznym i stresie. Katedra i Zakład Naturalnych Surowców Leczniczych i Kosmetycznych Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinowskiego w Poznaniu.
-
Połumackanycz M., Forencewicz A., Wesołowski M. i wsp.: Ashwagandha (Withania somnifera L.) – the plant with proven health-promoting properties. Farmacja polska 2020; (76): 442–447.
