Półpasiec uszny – jak wygląda? Objawy, leczenie, powikłania

Co to jest półpasiec uszny?

Półpasiec uszny to jeden z rodzajów półpaśca – zakaźnej choroby o podłożu wirusowym, powodowanej wirusem ospy wietrznej VZV (Herpes varicella-zoster). Półpasiec uszny daje zarówno objawy dermatologiczne (zmiany skórne), jak i ogólnoustrojowe. Charakterystyczne są pęcherzyki na skórze wypełnione płynem, a to, gdzie są zlokalizowane, zależy od rodzaju półpaśca i tego, który nerw został zajęty komórkami wirusa. Półpasiec zwykle daje objawy skórne po jednej stronie ciała (stąd nazwa pół-pasiec).

W przypadku półpaśca usznego, komórki wirusa atakują nerwy twarzowe – wówczas wysypka wstępuje na twarzy po jednej stronie oraz za uszami. Niekiedy zmiany pojawiają się również w uszach oraz na szyi.

Nieleczony półpasiec uszny może prowadzić do wielu powikłań, także bardzo poważnych, jak np. trwałe porażenie nerwów twarzowych. Nie powinno się zatem lekceważyć choroby, tylko jak najszybciej wdrożyć specjalistyczne leczenie.

Jakie są przyczyny półpaśca usznego?

Podobnie, jak w przypadku innych rodzajów półpaśca, za półpasiec uszny odpowiada wirus wywołujący ospę wietrzną, czyli VZV. Do pierwszego kontaktu z tym wirusem dochodzi z reguły w dzieciństwie – wówczas rozwija się ospa z wysypką w wielu miejscach ciała*. Mimo ustąpienia ospy, wirus przechodzi do stanu uśpionego (letalnego) i przebywa w komórkach zwojów nerwowych. Może dojść do ich reaktywacji w momencie osłabionej odporności – np. ogólnego osłabienia organizmu czy w podczas innej choroby. Wówczas rozwija się półpasiec.

*Rzadko przechodzi się ospę bez żadnych objawów, ale są i takie przypadki – wówczas jest się narażonym na wystąpienie półpaśca w przyszłości.

Co może doprowadzić do reaktywacji wirusa i rozwoju półpaśca? To czynniki, które doprowadzają do obniżenia odporności i pośrednio przyczyniają się do rozwoju choroby. Należą do nich:

• starszy wiek – osoby starsze mają z reguły osłabioną odporność oraz zmagają się z wieloma schorzeniami przewlekłymi negatywnie wpływającymi na ogólny stan zdrowia,

• choroby nowotworowe i leczenie onkologiczne,

• choroby autoimmunologiczne,

• przeszczep,

• przyjmowanie leków immunosupresyjnych,

• HIV,

• cukrzyca,

• narażenie na przewlekły lub silny stres,

• zaburzenia snu,

• nieprawidłowa dieta,

• stosowanie używek.

Jak rozwija się choroba?

Wirus półpaśca (ospy wietrznej) pozostaje z reguły nieaktywny w organizmie przez wiele lat – zwykle chorujemy na ospę w dzieciństwie, a na półpaśca zapadamy w wieku dorosłym, a nawet starszym. Przez ten okres wirus nie jest groźny dla innych osób i nie powoduje żadnych objawów. Gdy jednak dojdzie do warunków sprzyjających aktywacji wirusa, może on rozpocząć swoją działalność i wówczas okres wylęgania się choroby trwa 1-2 tygodnie. W tym czasie pojawiają się bóle w miejscach zajętych przez komórki wirusa, a następnie dochodzi do rozwoju wysypki, która zwykle zajmuje tylko jedną stronę ciała (jeden dermatom).

Ile trwa półpasiec uszny? Jest to zależne od tego, w jakim stanie jest nasz układ immunologiczny. Z reguły u zdrowych osób choroba mija po ok. 2-4 tygodniach. Jeśli jednak odporność jest zaburzona, objawy mogą przybrać cięższe nasilenie i utrzymywać się nawet wiele miesięcy – niekiedy lat. Ponadto w przypadku niedoborów odporności, półpasiec może nawracać.

Kiedy zaraża się półpaścem usznym?

Półpaścem usznym chory zaraża w okresie świeżych zmian na skórze – gdy z pęcherzyków wydostaje się płyn. Gdy pęcherzyki zasychają i powstają strupki, chory przestaje zarażać (do zakażenia dochodzi poprzez kontakt z płynem ze zmian skórnych). Z tego powodu osoby chore na półpasiec powinny unikać kontaktu z innymi osobami w momencie świeżych zmian dermatologicznych. Wystarczy poczekać kilka dni od wdrożenia leczenia, aż zmiany zaschną. Należy szczególnie uważać na kontakt z osobami, które nigdy nie chorowały na ospę wietrzną i nie były szczepione, ponieważ po kontakcie z chorym na półpasiec mogą one zachorować na ospę.

Chory na półpasiec uszny powinien dbać o higienę uszu oraz rąk, a także w miarę możliwości zasłaniać zmiany (aby nie rozsiewać wirusa).

Półpasiec uszny – objawy

Półpasiec uszny rozwija się stopniowo, zwykle przez 1-2 tygodnie. Początkowo nie daje zbyt charakterystycznych objawów. Do pierwszych objawów można zaliczyć m.in.:

• tkliwość w danym miejscu,

• świąd skóry,

• lekki ból (pulsujący, piekący – szczególnie podczas dotykania).

Po ok. 3-4 dniach od pierwszych objawów rozwija się charakterystyczna wysypka. Jest ona bolesna i ma postać krostek. Zmiany rozwijają się na zaczerwienionej skórze. Po krótkim czasie krostki coraz bardziej wypełniają się płynem. Zmiany dermatologiczne w przypadku półpaśca usznego rozwijają się w małżowinie usznej i okolicach ucha. Dochodzi także do rozwoju zmian we wnętrzu ucha – w tym na błonie bębenkowej. Zmiany mogą zająć również okolice twarzy i szyi. Pęcherzyki po ok. 7-14 dniach stopniowo zanikają, ale mogą pozostawiać blizny lub przebarwienia na skórze.

Wraz z wystąpieniem wysypki może dojść do rozwoju innych objawów półpaśca usznego, takich jak:

• uczucia osłabienia,

• bólu ucha,

• bólu głowy,

• zawrotów głowy,

• nadwrażliwości na światło,

• gorączki,

• zaburzeń apetytu i smaku,

• wymioty,

• oczopląs,

• zaburzenia słuchu,

• utrata słuchu,

• szumy uszne,

• ostry ból w okolicy zajętego nerwu twarzowego (ból ten może pozostać nawet przez kilka tygodni po ustąpieniu innych objawów).

Jak wygląda półpasiec uszny? Zdjęcie

Półpaśca usznego można łatwo poznać po objawach skórnych. W przeciwieństwie do ospy wietrznej, zmiany w przebiegu półpaśca usznego grupują się w skupiskach i są wypełnione płynem. Mogą przypominać pryszcza w uchu lub jego okolicy. Co jest charakterystyczne dla półpaśca, z reguły zmiany pojawiają się tylko po jednej stronie twarzy (w obrębie jednego ucha). Często też ucho jest spuchnięte. Poniżej znajduje się przykładowe zdjęcie przedstawiające przypadek półpaśca usznego.

Półpasiec uszny – diagnoza. Jak jest rozpoznawany?

Pojedyncza zmiana w uchu lub jego okolicy nie świadczy od razu o półpaścu – podobnie jak wysypka w tym miejscu. Jest wiele schorzeń, które mogą powodować wysypkę np. za uszami – tak objawia się np. uczulenie czy choroby dermatologiczne. Świąd oraz zmiany pęcherzykowate w uszach mogą być także wynikiem zapalenia ucha wewnętrznego. Nie jesteśmy w stanie sami ocenić, co jest przyczyną wysypki, dlatego konieczne jest skonsultowanie zmiany z lekarzem. Diagnoza jest z reguły stawiana na podstawie zmian skórnych oraz innych objawów odczuwanych przez pacjenta. Jeśli jest taka potrzeba, lekarz zleci dodatkowe badania w celu potwierdzenia diagnozy. Nie warto zatem samodzielnie się diagnozować, zwłaszcza że nieleczony półpasiec może prowadzić do wielu poważnych powikłań.

Jeśli w przebiegu półpaśca nie dochodzi do rozwoju wysypki, konieczne jest m.in. wykluczenie zespołu Bell.

Półpasiec uszny – powikłania

Półpasiec uszny, podobnie jak inne rodzaje półpaśca, może dawać szereg poważnych powikłań – nie tylko miejscowych, ale i ogólnoustrojowych. Możliwe powikłania po półpaścu usznym to np. zespół Ramsaya Hunta (syndrom RHS), w przebiegu którego dochodzi m.in. do:

• zajęcia nerwów czaszkowych,

• niedowładu lub porażenia nerwu przedsionkowo-ślimakowego (nerw czaszkowy),

• niedowładu lub porażenia nerwu twarzowego.

Konsekwencją tych objawów może być poważne zaburzenie ruchów twarzy, m.in. asymetria twarzy, zaburzenia czucia, opadanie kącika ust, opadanie powieki oka.

Inne możliwe powikłania po półpaścu usznym to:

• udar mózgu,

• zapalenie rdzenia kręgowego,

• zapalenie siatkówki,

• zapalenie mózgu (ostre lub przewlekłe),

• nadkażenia bakteryjne,

• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (aseptyczne).

Powyższe powikłania są jednak rzadkie. Są natomiast bardzo poważne, dlatego zawsze powinno się odpowiednio leczyć półpasiec, by im zapobiec. W jaki sposób? Wyjaśniam poniżej.

Półpasiec uszny – leczenie

Leczenie półpaśca usznego, ze względu na charakter wirusowy choroby, polega na stosowaniu leków przeciwwirusowych. Można także zastosować działanie wspomagające w postaci leków przeciwbólowych (w przypadku występowania dolegliwości bólowych) lub/i przeciwalergicznych. W przypadku ciężkiej postaci półpaśca może okazać się konieczne stosowanie kortykosteroidów lub podawania leków w postaci dożylnej w warunkach szpitalnych. Niekiedy leczenie jest uzupełniane o środki przeciwdepresyjne.

Kiedy należy rozpocząć leczenie półpaśca? Jak najszybciej – leki przeciwwirusowe powinny być podane maksymalnie w ciągu 72 godzin od pojawienia się objawów.

Leczenie farmakologiczne można wspomagać domowymi sposobami, takimi jak regularne, zimne okłady w okolicy zajętego nerwu. Jest to jednak działanie jedynie zmniejszające dolegliwości bólowe. W celu wyleczenia półpaśca konieczne jest zastosowanie odpowiednich leków po konsultacji z lekarzem.

Bibliografia

• Baran A., Chodynicka B.: Półpasiec uszny i jego powikłania. Zespół Ramsaya Hunta. Opis trzech przypadków. Przegl Dermatol 2011, 98, 416–421.

• Pollard A., Isaacs A., Lyall E., Curtis N., Lee K., Walters S. i inni: Potentially lethal bacterial infection associated with varicella zoster virus. BMJ 1996, 313, 183-185.

• Grabowska J., Ankudowicz A., Ankudowicz G.K.: Półpasiec uszny u dziecka w postaci zespołu Ramsaya Hunta – opis przypadku. Przegl Dermatol 2016, 103, 469–474.

• Kuchar E.: Półpasiec, Medycyna Praktyczna 2017.