Czym jest polisomnografia?
Polisomnografia to badanie bardzo pomocne w rozpoznawaniu zaburzeń snu, a także niektórych chorób, które te zaburzenia powodują. Podczas badania polisomnograficznego ocenia się na przykład, czy badany prawidłowo przechodzi przez wszystkie fazy snu. Bada się również występowania ewentualnych bezdechów sennych.
Polisomnografia jest badaniem, które ponadto pozwala ustalić poziom tlenu we krwi, a także zarejestrować reakcje organizmy na pojawienie się ewentualnego bezdechu.
Polisomnografia – kiedy warto ją wykonać? Zalecenia
Badanie polisomnograficzne polecane jest dla osób, które podczas snu mają powszechne zaburzenia oddychania – na przykład chrapią. Można również wykonać to badanie u osób, które mają duże problemy z wybudzeniem się rano, cierpią na bezsenność lub mają bardzo niespokojny sen. Wskazaniem jest także senność w ciągu dnia i uczucie ciągłego zmęczenia, mimo przespanej nocy, a także poranne bóle głowy. Tego typu objawy często wskazują na zaburzenia pracy tarczycy, jednak jest możliwość, że powodem są zaburzenia snu lub występują dwie przyczyny: zarówno zaburzenia pracy tarczycy, jak i zaburzenia snu (wówczas należy przeprowadzić terapię wycelowaną w oba źródła problemów).
Najczęstszym wskazaniem do badania jest podejrzenie występowania obturacyjnego bezdechu sennego, w trakcie którego podczas snu blokuje się przepływ powietrza przez drogi oddechowe. Wówczas dochodzi do spadku utlenowania krwi oraz w konsekwencji do niedotlenienia całego organizmu. Zachowana jest jednak czynność mięśni wdechowych. Często zaleca się wykonanie polisomnografii osobom, które mają inne problemy ze snem: nie wysypiają się, mimo zachowanej higieny sny czy też po wybudzeniu się w nocy nie potrafią ponownie zasnąć. Częstym wskazaniem jest także chrapanie. Niekiedy badanie wykonuje się u chorób na padaczkę oraz u osób, które mają mieć wycięty migdałek gardłowy.
W powyższych przypadkach jest wskazanie do tego, aby wykonać polisomnografię. W tym celu należy zgłosić się do lekarza, aby ten ocenił, czy kwalifikujemy się do badania. Polisomnografia jest badaniem całkowicie bezpiecznym i nie ma przeciwwskazań do jego wykonania.
Polisomnografia – jak przygotować się do badania?
Polisomnografia powinna trwać przez całą noc, najlepiej spędzoną w szpitalu. Są jednak kliniki, w których badanie wykonuje się w ciągu dnia – wówczas pacjent musi kilka poprzedzających badanie dni, zmienić swój tryb aktywności lub przed badaniem nie spać określoną liczbę godzin, aby móc zasnąć. Jednak w tym przypadku wyniki mogą nie być miarodajne, gdyż zmiana rytmu dobowego i wymęczenie organizmy przez brak snu, może spowodować, że sen podczas badania będzie wyglądać inaczej, niż zwykle. Z tego powodu najlepiej jest udać się na badanie do miejsca, gdzie odbywa się ono w nocy.
Często zaleca się, aby pacjent pojawił się na badaniu wieczorem, ale bywają sytuacje, gdy jest on proszony o pojawienie się klinice jeszcze w ciągu dnia, aby odpowiednio przygotować go do badania. Należy m.in. przeprowadzić szczegółowy wywiad lekarski, wypełnić wiele dokumentów, a także przygotować aspekty „techniczne”, np. podłączyć komplet czujników koniecznych do wykonania polisomnografii.
Istotne, aby w dniu badania nie spożywać napojów, które należą do grupy wyskokowych. Nie powinno się też pić kawy, herbaty, ani żadnego innego napoju, który zawiera kofeinę lub teinę. Nie powinno się również przyjmować leków, które mogłyby wpłynąć na jakość snu (oczywiście oprócz tych, które bierzemy na wyraźne polecenie lekarza!), np. leków ziołowych, nasennych itd. O wszystkich przyjmowanych lekach należy ponadto poinformować lekarza, gdyż niektóre leki mogą fałszować wyniki badania (np. leki mające wpływ na funkcjonowanie układu nerwowego). Nie powinno się także spożywać zbyt obfitych i ciężkostrawnych posiłków.
Na polisomnografię warto zabrać ze sobą własną poduszkę, a nawet kołdrę – po to, aby jak najbardziej przybliżyć warunki zasypiania w domu. Należy także ubrać się w wygodną piżamę – ale najlepiej zapinaną z przodu – dla wygody lekarza, który będzie przygotowywał nas do badania (wiele czujników jest mocowana bowiem do klatki piersiowej).
Niezalecane są także drzemki w ciągu dnia, gdyż mogą utrudniać zaśnięcie w szpitalu. Wskazana jest natomiast większa niż zwykle aktywność fizyczna. Poza tymi wytycznymi, należy funkcjonować standardowo – jak zawsze.
Polisomnografia – na czym polega to badanie?
Polisomnografia przebiega w szpitalu lub w specjalnym ośrodku, gdzie pacjent zostaje podłączony do specjalistycznego sprzętu. Polisomnografia – dzięki specjalnej aparaturze – może „zapisać” sen, ale jest to proces skomplikowany i złożony.
Na całość badania składa się EEG (elektroencefalografia), EKG (elektrokardiografia), EOG (elektrookulografia) oraz EMG (elektromiografia. Na głowę pacjenta, jego klatkę piersiową oraz oczy, mocuje się elektrody, które będą badań bioelektryczne czynności mózgu. Będą również mierzyć aktywność serca oraz ruchy gałek ocznych. Dzięki temu badanie jest w stanie określić ogólne funkcje mięśniowe oraz nerwowe u pacjenta. Ponadto w okolicach ust przyczepia się czujnik temperatury, mikrofon i czujnik przepływu powietrza. Z kolei na kostkach umeiszcza się aktimer (czujnik ruchów), a na palcu – pulsoksymetr.
Podczas polisomnografii dodatkowo umieszcza się na klatce piersiowej oraz brzuchu pacjenta specjalne pasy oddechowe. Ma to na celu zbadanie, jakie są ruchy w tych częściach ciała podczas snu. Lekarze starają się zakładać wszystkie te elementy na ciele badanego w taki sposób, aby nie powodować zbyt dużego komfortu i nie blokować ruchów.
Badanie jest rejestrowane kamerą i przez całą noc pacjent jest kontrolowany przez specjalistę, który w razie potrzeby poprawia położenie czujników, jeśli doszłoby do ich przesunięcia.
Przebieg badania – krok po kroku
Podczas polisomnografii wykonuje się jednocześnie 4 podstawowe badania – każde z nich ma analizować inne procesy:
- EEG – czujniki umieszcza się na głowie, aby oceniały bioelektryczną czynność mózgu,
- EKG – elektrody umieszcza się na klatce piersiowej, aby ocenić aktywność serca podczas snu,
- EOG – elektrody umieszcza się przy powiekach – mają one za zadanie badać ruchy gałki ocznej podczas snu,
- EMG – umieszcza się w kilku miejscach ciała, przede wszystkim na kończynach – w celu badania działania mięśni oraz nerwów.
Po podłączeniu wszystkich powyższych elektrod, specjalista umieszcza także czujniki przy ustach, na kostkach. Z kolei na brzuchu i klatce piersiowej zakłada pas oddechowy. Gdy wszystko jest gotowe, lekarz udaje się do innego pomieszczenia, skąd przez całą noc będzie monitorował przebieg badania dzięki obrazowi z kamery rejestrującej badanie na żywo. Jeśli pacjent będzie chciał pójść podczas badania do toalety, jak najbardziej jest taka możliwość, gdyż czujniki umieszcza się w taki sposób, aby nie blokowały ruchów.
Jak długo trwa polisomnografia?
Aby uzyskać wiarygodny wynik, badanie musi trwać minimum 6 godzin. Zwykle kończy się ono około 6 rano, jeśli stawimy się do szpitala w porze wieczornej poprzedniego dnia. Po zakończeniu badania zostajemy odłączeniu od aparatury, po czym wypełniamy niezbędne ankiety i dokumenty, i udajemy się do domu. Zapis badania zostaje następnie analizowany przez lekarza specjalistę, a wynik jest gotowy do odebrania zazwyczaj już kilku dniach. Na podstawie tej oceny, przygotowywany jest schemat leczenia lub plan dalszej diagnostyki.
Bibliografia
- Janusz Rybakowski, Stanisław Pużyński, Jacek Wciórka: Psychiatria. Podstawy psychiatrii. T. 1. Wrocław: Elsevier, Urban & Parner, 2010, s. 525.
- Pressman MR (2002). Podstawa interpretacji polisomnogramu . Boston: Butterworth Heinemann.
- Bowman TJ (2003). Przegląd medycyny snu . Boston: Butterworth Heinemann.
- Kryger MH, Roth T, Dement WC (2005). Zasady i praktyka medycyny snu (4 wyd.). Filadelfia: Elsevier Saunders.
