Onycholiza – objawy, przyczyny, leczenie odklejającej się płytki paznokcia

Onycholiza to bezbolesne odklejanie się płytki paznokciowej od jej łożyska. Odstający paznokieć zwykle ma swoją przyczynę w urazie czy manicure hybrydowym, natomiast onycholizę mogą powodować także choroby skóry, choroby zakaźne czy choroby ogólnoustrojowe. Onycholiza paznokci jest jednym z najczęściej spotykanych problemów w obrębie płytki paznokciowej. Jej terapia zależy od przyczyny. Jak ją rozpoznać i co sprawi, że poprawimy kondycję paznokci i przyleganie płytki paznokciowej do łożyska? Wyjaśniamy poniżej.

Czym jest onycholiza paznokci?

Onycholiza (łac. onycholysis) to zaburzenie płytki paznokcia polegające na utracie fizjologicznej integralności pomiędzy płytką paznokciową a leżącym pod nią łożyskiem paznokcia. Innymi słowy, polega na odwarstwieniu się płytki paznokcia. Dotyczy zarówno paznokci u dłoni, jak i stóp.

Objawem onycholizy paznokci jest występowanie nieregularnej linii między różową częścią paznokcia a jej białym brzegiem podczas odchylania płytki paznokcia od łożyska. Ponadto większa część płytki jest nieprzezroczysta - przyjmuje za to białą, żółtą, a nawet zieloną barwę. Przebarwienie występuje nierzadko w wyniku wtórnego nadkażenia bakteryjnego.W zależności od tego, co powoduje onycholizę paznokci, pod przebiegiem płytki może występować zgrubiała skóra - to z kolei przyczynia się do powstawania zagłębień na powierzchni paznokcia widocznych pod mikroskopem.

Czy łatwo zauważyć, że dochodzi do odwarstwienia płytki paznokcia? Zwykle proces ten jest bezbolesny i zachodzi stopniowo, dlatego też onycholiza często jest początkowo niedostrzegana i zmieniona chorobowo płytka niewiele różni się w od zdrowego paznokcia. Dopiero wraz z zaawansowaniem choroby, gdy rozwarstwienie płytki postępuje w kierunku macierzy paznokcia, pojawiają się wyraźne symptomy, w tym ból (szczególnie jeśli jest to wynikiem urazu czy zakażenia).

Choroba występuje u osób w każdym wieku i u obu płci, a także u pacjentów każdej rasy. Nieco częściej diagnozuje się ją u kobiet i u osób dorosłych.

Onycholiza a grzybica

Warto przy tym wspomnieć, że onycholiza często mylnie jest rozpoznawana jako grzybica (1). W przypadku grzybicy, także występuje odklejenie się płytki paznokcia, jednak jej ważnym objawem jest utrata przejrzystości płytki, przebarwienia, pogrubienia, rogowacenie, kruchość i łamliwość paznokci.

Jak rozpoznać onycholizę? Objawy

Jak wspomniałam, początkowo choroba może być trudna do dostrzeżenia. Pierwszym widocznym objawem jest pojawienie się białego zabarwienia wzdłuż brzegu paznokcia (a niekiedy wzdłuż boków paznokcia). Dochodzi do odwarstwienia się paznokcia, gdzie zaczyna zbierać się powietrze, różnego rodzaju zanieczyszczenia czy też złuszczająca się keratyna z płytki. Paznokcie ulegają stopniowemu przebarwieniu: są coraz bielsze, a gdy rozwija się zakażenie, kolor zmienia się na żółty, szary lub zielonkawy (świadczy to o rozwoju infekcji bakteryjnej lub grzybiczej). Może ponadto rozwinąć się pogrubienie i zrogowacenie łożyska, czyli hiperkeratoza (2).

Jak wygląda paznokieć dotknięty onycholizą?

Poniżej przedstawiam kilka przykładów, jak wygląda onycholiza paznokci:

Onycholiza paznokci - wygląd (zdjęcie 1)

Onycholiza paznokci - wygląd (zdjęcie 2)

Onycholiza paznokci - wygląd (zdjęcie 3)

Jak widać, paznokcie są gładkie i nie mają początkowo objawów stanu zapalnego. Jednak ponieważ onycholiza to odklejenie się płytki od łożyska (nie przylega do łożyska), paznokieć przybiera biały kolor i nie widać przez niego np. naczyń włosowatych. W pustej przestrzeni pod odklejoną płytką, gromadzą się zanieczyszczenia i drobnoustroje, prowadząc w rezultacie do stanu zapalnego oraz zmiany zabarwienia na żółty lub zielony.

Onycholiza jako objaw choroby?

Istotne jest, aby nie bagatelizować symptomów onycholizy, gdyż może ona wynikać z toczącej się w organizmie choroby, szczególnie jeśli jest nawracająca. Nierzadko dolegliwość ta jest objawem łuszczycy - średnio 50% pacjentów z tą chorobą ma bowiem problemy z paznokciami. Może także wystąpić łuszczyca paznokci i wówczas konieczne jest miejscowe stosowanie witaminy D, hormonów steroidowych lub kortykosteroidów (3).

Odklejający się paznokieć może również być efektem zaburzonej gospodarki hormonalnej, niedoborów witamin i minerałów, anemii, raka płuca, cukrzycy, chorób autoimmunologicznych. Przyczyn jest mnóstwo, dlatego zawsze powinno się konsultować swój stan zdrowia i zauważone objawy z lekarzem, który ustali, czy konieczna jest dalsza diagnostyka lub jaką terapię zastosować.

Co powoduje chorobę? Przyczyny onycholizy

Przyczyny występowania onycholizy paznokci dłoni lub stóp to m.in.:

zbyt długie paznokcie,
noszenie obuwia na wysokim obcasie,
noszenie ciasnego i niewygodnego obuwia,
deformacja paznokci,
uraz mechaniczny,
stosowanie preparatów do paznokci, które zawierają np. formaldehyd, kamforę, nitrocelulozę, toluen, DBP,
źle wykonany manicure lub pedicure hybrydowy, akrylowy, żelowy,
nieprawidłowe ściąganie lakieru powodujące urazy mechaniczne (np. przez agresywne piłowanie),
zaburzenia w biomechanice stopy,
zaburzenia w budowie paznokcia,
zaburzenia anatomiczne w budowie stopy,
guzy łożyska,
okres ciąży,
niedobory witamin i minerałów,
infekcje miejscowe (bakteryjne, grzybicze, wirusowe),
choroby dermatologiczne (np. atopowe zapalenie skóry, liszaj płaski, reaktywne zapalenie stawów, pelagra, kiła, nadmierna potliwość, pęcherzyca zwykła, trąd, zespół Reitera),
choroby ogólnoustrojowe (anemia z niedoboru żelaza, choroby autoimmunologiczne, cukrzyca, rak płuc, choroby tarczycy, choroby naczyń obwodowych, szpiczak mnogi, zespół żółtych paznokci),
przyjmowanie niektórych leków.

Rodzaje onycholizy

Wyróżniamy kilka rodzajów choroby i w zależności od nich decyduje się o zastosowanym leczeniu. Jeśli pojawiają się niepokojące objawy, należy szybko skonsultować się z podologiem, aby nie dopuścić do rozwoju zmiany. Ze względu na różne przyczyny onycholizy, wyróżnia się jej 3 podstawowe rodzaje:

pierwotna,
wtórna,
polekowa.

Onycholiza pierwotna

Onycholiza pierwotna to często obserwowany rodzaj u osób, które poddają się stylizacji paznokci czy stosują różne środki nawilżające i rozpuszczalniki. Substancje chemiczne, które są zawarte w takich preparatach, często negatywnie wpływają na strukturę paznokcia. Onycholizę pierwotną diagnozuje się również u osób ze zbyt długimi paznokciami, ponieważ łatwo wówczas o uszkodzenie mechaniczne.

Na onycholizę pierwotną składa się kilka podtypów:

pourazowa - dotyczy zwykle palców stóp, ale może też wystąpić na dłoniach. Jest zazwyczaj symetryczna, a charakterystyczne dla niej jest brak występowania hiperkeratozy podpaznokciowej. Powodem tego podtypu onycholizy jest z reguły zbyt mocny ucisk na paznokcie w wyniku noszenia ciasnego obuwia lub uszkodzeń mechanicznych związanych z pracą zawodową. Często towarzyszą jej krwiaki podpaznokciowe, a płytka staje się czarno-czerwona. Płytka jest oddzielona linijnie (linia jest regularna i gładka), natomiast łożysko jest niezmienione i ma bladoróżową barwę. Z kolei przestrzeń pod płytką staje się żółtawa i pojawiają się czarno-czerwone plamki odpowiadające krwiakom;
po hybrydzie - to rodzaj onycholizy pierwotnej pouroazowej. Odstający paznokieć często pojawia się po nieprawidłowym wykonaniu manicure lub pedicure, szczególnie lakierze hybrydowym. Do sytuacji patologicznej dochodzi nierzadko podczas wykonywania stylizacji, gdy za krótko obcina się paznokieć, podważa się go pilnikiem bądź piłuje. Choroba paznokci może rozwinąć się ponadto przy nieprawidłowym ściąganiu hybrydy poprzez np. zbyt mocne piłowanie (4);
chemiczna - jest efektem uszkodzenia łożyska przez różnego rodzaju toksyczne substancje, np. w wyniku pracy zawodowej bez zakładania rękawic ochronnych (wówczas jest ona wynikiem narażenia np. na podchloryn sodu czy kwas fluorowodorowy) czy przy narażeniu na substancje chemiczne zawarte w lakierach kiepskiej jakości (lub formaldehyd zawarty w niektórych odżywkach do paznokci). Zmianom tego rodzaju często towarzyszy poronychia oraz dolegliwości bólowe.
alergiczna - dochodzi do niej w wyniku kontaktu z substancjami silnie alergizującymi, np. quaterinum 15 czy metakrylan metylu. Może również wystąpić u osób pracujących przy produkcji tulipanów czy roślin z gatunku Alstromeria. Onycholiza alergiczna powodowana takimi przyczynami, jest wynikiem kontaktowego zapalenia skóry okolicy hyponychium.

Onycholiza wtórna

To wynik chorób dermatologicznych lub chorób ogólnoustrojowych (5). Może być powodowana m.in. chorobami wirusowymi i bakteryjnymi, pelagrą, kiłą, zespołem Reitera czy zakażeniem grzybiczym, chorobami gruczołu tarczowego (nadczynność tarczycy, niedoczynność tarczycy), łuszczycowym zapaleniem stawów, twardziną układową, anemią, chorobami naczyń obwodowych itd.

Onycholiza polekowa

Jest efektem ubocznym przyjmowania niektórych leków:

antybiotyków (tetracykliny, cefalorydyny, doksycykliny, chloramfenikol),
chemioterapeutyków (5-fluorouracylem, paklitakselem, bleomycyna, docetakselem, adriamycyna, mitoksantronem),
innych: retinoidy (stosowane m.in. na trądzik), diuretyki tiazydowe, kaptopryl.

Odklejanie się paznokcia od łożyska - diagnostyka

Jeśli widoczne są pierwsze objawy, należy udać się do dermatologa, lekarza rodzinnego lub podologa (jeśli dotyczy stóp). Lekarz rozpozna chorobę zapewne na pierwszej wizycie, chociaż są przypadki, że konieczna jest pogłębiona diagnostyka o różne badania. W przypadku podejrzenia zakażenia może zostać zlecony posiew. Pomocnym narzędziem do odróżnienia onycholizy poruazowej oraz wywołanej grzybicą paznokci czy łuszczycą jest z kolei dermoskopia (6).

Lekarz podczas wizyty skupia się na ustaleniu przyczyny choroby na podstawie wywiadu z pacjentem, występujących objawów, informacji o przyjmowanych lekach. Dopiero posiadając taką wiedzę i analizując objawy, może zaproponować odpowiednią terapię i warunki jej wdrożenia.

Leczenie onycholizy

Wpisując w wyszukiwarkę internetową hasło "onycholiza leczenie", uzyskamy wiele podpowiedzi na temat stosowanych metod - przy czym gro z nich jest możliwych do wykonania w warunkach domowych. Nie powinniśmy jednak samodzielnie planować jej usuwania, gdyż nie jesteśmy w stanie obiektywnie ocenić, co jest podstawową przyczyną choroby oraz czy dana metoda będzie skuteczna w naszym przypadku. Należy zatem udać się do lekarza i zasięgnąć porady. A źle dobrana metoda może nawet pogorszyć aktualny stan.

Sposób leczenia zależy od typu onycholizy i jej przyczyny. Konieczne jest wykluczenie infekcji - w jej przebiegu należałoby zastosować odpowiednie leki, np. antybiotyki czy leki przeciwgrzybicze. Lekarz dostosowuje zatem terapię i czas jej trwania indywidualnie do pacjenta (7). Z reguły terapia zakłada kilka etapów:

usunięcie lub zminimalizowanie czynników przyczyniających się do powstawania onycholizy (czyli np. rezygnacja z malowania paznokci),
usunięcie fragmentu płytki, w którym doszło do jej odklejenia się od podstawy (należy obciąć paznokcia zmienionego chorobowo aż do zdrowego paznokcia, czyli miejsca, gdzie zaczyna być on przyklejony do łożyska),
oczyszczenie przestrzeni z wykorzystaniem frezu,
zastosowanie preparatu do regeneracji, który ma pobudzić procesy gojenia się uszkodzeń,
założenie opatrunku hydrożelowego lub hydrokoloidowego,
w razie konieczności zalecenie antybiotykoterapii do stosowania miejscowego.

Stosowanie preparatu pobudzącego regenerację, a także zmiana opatrunku, muszą mieć miejsce codziennie. Można to robić samodzielnie w domu, ale należy pozostawać pod kontrolą lekarza przynajmniej raz na 7 dni.

Czas trwania odrostu paznokcia jest zależny od tego, jakie jest indywidualne tempo wzrostu paznokcia, a efekty zależą od odpowiednio dobranej terapii i samodyscypliny pacjenta (8).

Domowe sposoby na onycholizę

Onycholiza wymaga konsultacji z lekarzem, jednak w oczekiwaniu na wizytę możemy spróbować zastosować kilka bezpiecznych, domowych sposobów na przyspieszenie regeneracji. Jednym z nich jest stosowanie preparatów wzmacniających strukturę płytki, przy czym należy uważać na drogeryjne odżywki do paznokci, które mogą zawierać toksyczne substancje. Aby nie ryzykować, można zdecydować się na zastosowanie 100% naturalnych preparatów do stosowania na zmienioną chorobowo płytkę, takich jak:

olejek herbaciany (z drzewa herbacianego),
napary z szałwii,
napary z rumianku.

Zioła te działają przeciwgrzybiczo, przeciwbakteryjne oraz przyspieszają procesy regeneracji uszkodzeń. Takimi naparami czy olejkami codziennie (kilka razy dziennie) smarujemy paznokcie, wmasowując w nie preparat przez kilkadziesiąt sekund. Można też maczać całe paznokcie w miseczce z olejkiem lub naparem ziołowym przez kilka minut.

Czym może skutkować nieleczona onycholiza?

Nieleczona onycholiza może skutkować poważnymi konsekwencjami dla zdrowia. Schorzenie to powoduje powstanie pustej przestrzeni podczas rozwarstwienia paznokcia, która staje się miejscem do rozwoju patogenów - mają one tam doskonałe warunki, gdyż przestrzeń jest zaciemniona, panuje tam podwyższona temperatura oraz większa wilgotność. Efektem braku interwencji może być np. rozwój pałeczki ropy błękitnej, która z kolei powoduje poważne choroby układu pokarmowego, moczowego czy oddechowego.

Jak zapobiegać onycholizie?

Walka z tą chorobą jest trudna i długotrwała, dlatego lepiej jest jej zapobiegać, niż doprowadzić do rozwoju. Dotyczy to zwłaszcza osób, które są szczególnie narażone na tę dolegliwość, np. sportowcy (większe narażenie na uszkodzenia) czy pracownicy fizyczni. Elementem profilaktyki jest zadbanie o odpowiednie buty - powinny być one dopasowane nie tylko do długości stopy, ale i jej szerokości, a także być wykonane z dopasowujących się do stopy materiałów, zapewniających odpowiednia wentylację (np. skóra). Buty muszą być też dostosowane do rodzaju aktywności (inne należy wybierać do wędrówek górskich, a inne do pracy fizycznej). Stopy można również wspomóc stosując wkładki i ortezy do butów - ale ich wybór należy skonsultować z podologiem.

Nie bez znaczenia jest też właściwa higiena rąk i stóp. Przede wszystkim należy często obcinać paznokcie, dbać o ich czystość (szczególnie u stóp należy obcinać je najlepiej maksymalnie do końca opuszka palca). Warto przy tym zrezygnować z trwałych postaci manicure czy pedicure, jak hybryda, akryle, żele, ponieważ powodują one większe ryzyko uszkodzeń mechanicznych. Dodatkowo w przypadku nacisku paznokcia podczas chodzenia czy urazu mechanicznego, paznokieć pokryty takim lakierem nie jest elastyczny, więc nie ma możliwości fizjologicznego wygięcia się w celu minimalizacji mikrourazów.

Kolejnym elementem profilaktyki jest unikanie narażenia na substancje chemiczne czy nadmierne przesuszenie, dlatego warto codzienne domowe czynności, takie jak sprzątanie lub zmywanie naczyń, wykonywać w rękawiczkach ochronnych lub stosując ekologiczne środki czystości.