Typy osobowości Carla Junga
Pojęcia, takie jak introwertyzm czy ekstrawertyzm, mają swoje korzenie w teorii typów osobowości stworzonej przez Carla Gustawa Junga, zapoczątkowanej w XX wieku w pracy „Typy psychologiczne”. Po latach podział na dwa typy osobowości został rozszerzony, ponieważ gro osób posiada zarówno cechy introwertyków, jak i ekstrawertyków. Trzeci typ osobowości nazwano ambiwersją (mówimy o ambiwertyku).
W temacie typów osobowości, istotne są czynniki, które wpływają na jej kształtowanie. Są to zarówno uwarunkowania biologiczne, jak i środowisko społeczne czy nabyte doświadczenie. To właśnie z kombinacji tych trzech czynników uzyskujemy pełny obraz naszej osobowości. O ile na uwarunkowania biologiczne nie mamy wielkiego wpływu (mózg ekstrawertyka różni się od budowy mózgu introwertyka), o tyle na czynnik społeczny – jak najbardziej. Rola społeczeństwa w kształtowaniu osobowości jednostki jest niezwykle duża. Wpływ na nasze zachowania – a więc i doświadczenia – ma środowisko, w którym dorastamy, rozwijamy się, przebywamy na co dzień. Nasza osobowość jest kształtowana nieustannie w relacjach z innymi ludźmi – często mają oni większy wpływ na to, jacy jesteśmy, niż nam się wydaje. Kolejny czynnik – doświadczenie, czy inaczej podejmowanie decyzji – również możemy w pewnym stopniu sami kształtować. Na pewne decyzje mamy bowiem ogromny wpływ. To my decydujemy o tym, czy podejmiemy ryzyko, czy raczej zostaniemy na bezpiecznej, wycofanej pozycji. Każda decyzja ma swoje konsekwencje: dobre, a niekiedy złe – ale wszystkie z nich kształtują naszą osobowość poprzez nabywanie doświadczenia.
Różnice biologiczne a typy osobowości
Już u 4-miesięcznych niemowląt można stwierdzić, czy wyrosną one na introwertyków, czy ekstrawertyków. Introwertycy są ogromnie wrażliwi na bodźce zewnętrzne – reagują bardziej na hałasy, światło czy zapachy. Ekstrawertycy natomiast lepiej znoszą oddziaływanie bodźców zewnętrznych – nie są one tak wyczerpujące dla nich, jak dla introwertyków. Za różnice te w najmłodszych latach – a później w dużym stopniu w dorosłym życiu – odpowiadają czynniki biologiczne, a konkretniej – mózg. Ekstrawertycy w życiu kierują się szukaniem nagród, a introwertycy – częściej odczuwają strach, ze względu na charakterystyczny układ mózgu.
Mózg ekstrawertyka napędzany jest dopaminą, która odpowiada za potrzebę ekscytacji, za dążenie do nagród, poznawanie świata – stąd ekstrawertykom ciężko wysiedzieć w miejscu. Mózg introwertyka natomiast napędzany jest acetylocholiną, która odpowiada za pamięć, koncentrację, uczenie się, poczucie bezpieczeństwa. Z tego względu introwertycy posiadają mocno wykształcony instynkt samozachowawczy – są bardzo czujni, ostrożni i starają się nie podejmować ryzyka. Przeciwnie jest z ekstrawertykami – którym dopamina dodaje odwagi, gdy tylko istnieje szansa osiągnięcia jakiegoś celu.
Kim jest introwertyk?
Przejdźmy teraz już konkretnie do opisu osobowości, jaką jest introwertyzm. Z definicji, introwertyk to osoba skupiająca się na własnych odczuciach wewnętrznych, a świat zewnętrzny wywołuje u niej o wiele mniejsze zainteresowanie. Introwertyk dokładnie analizuje własne myśli i doznania. Można to łatwo pomylić (na pierwszy rzut oka) z egocentryzmem – ale bycie introwertykiem absolutnie nie jest jednoznaczne z byciem egocentrykiem. Introwertyk lubi rozważać różne kwestie w samotności, ceni sobie wyciszenie i spokój. Ponieważ często analizuje wszelkie sytuacje, odczucia i myśli, tak naprawdę nigdy się nie nudzi. Nie potrzebuje – tak jak ekstrawertyk – ciągłej stymulacji z zewnątrz, aktywności, kontaktów z innymi ludźmi, podejmowania wyzwań. Warto przy tym jednak zauważyć, że bycie introwertykiem nie oznacza bycia zamkniętym na innych – nie jest to równoznaczne z nieśmiałością. Introwertyk woli – zamiast poznawania nowych osób czy przebywania w dużym gronie – kameralne spotkania z najbliższymi mu osobami. W pracy przykładowo, woli samodzielnie i w ciszy przemyśleć pewne strategie i skonsultować je z zaufanymi osobami, zamiast brać udział w burzy mózgów.
Warto wspomnieć także, że niezwykłą siłą introwertyków jest kreatywność. Wśród znanych introwertyków znajdziemy wielu malarzy, pisarzy, muzyków czy twórców przełomowych teorii – np. Albert Einstein, Bill Gates, Abraham Lincoln, Michał Anioł, Mahatma Ghandi, Fryderyk Chopin.
Introwertyk – cechy charakterystyczne
- Introwertyk w kontaktach z ludźmi wybiera mniejsze kręgi znajomych – ma kilkoro dobrych przyjaciół, zamiast grona wielu znajomych.
- Często oddaje się rozmyślaniom. Woli słuchać, niż aktywnie uczestniczyć w dyskusji, jednak przyjemnością dla niego może być dyskusja głęboka i wielogodzinne debatowanie o różnych kwestiach.
- Introwertyk ceni sobie swój świat wewnętrzny bardziej od tego, który go otacza. Jest skupiony na wyobraźni i fantazji.
- Nie potrzebuje wrażeń czy adrenaliny lub stymulacji różnymi bodźcami. Wystarczającą rozrywką jest dla niego analizowanie swoich uczuć, przemyśleń, planowanie działań.
- Rzadko podejmuje ryzyko – przed podjęciem decyzji dokładnie analizuje wszystkie za i przeciw, a także możliwe schematy. Zanim podejmie pierwszy krok, musi dokładnie się nad nim zastanowić. Jest bardzo ostrożny.
- Introwertyk najlepiej pracuje wtedy, gdy jego zadania są dobrze zorganizowane, a otoczenie nie jest zakłócone (panuje cisza, spokój, a otoczenie jest mu znane). Skrajny introwertyk preferuje nawet pracę i przebywanie w całkowitym odosobnieniu.
- Introwertyk nie dziel się na ogół swoimi myślami, swoim zdaniem, uczuciami – wyjątkiem mogą być jedynie bardzo bliskie mu osoby.
Introwertyk w relacjach z innymi ludźmi
Introwertyk nie lubi tłumów – czuje się wówczas bardzo nieswojo i niekomfortowo. Dobrze czują się natomiast w spotkaniach towarzyskich z 1 czy 2 osobami. I wbrew powszechnemu przekonaniu, introwertyk tak naprawdę nie jest nietowarzyski. Nie jest po prostu miłośnikiem imprez, tłumu i hałasu, ale w otoczeniu kilku najbliższych osób może doskonale spełniać się jako dusza towarzystwa. Z przyjemnością wchodzi wówczas w polemikę i wypowiada swoje zdanie. Uwarunkowane jest to faktem, że introwertyk musi czuć się bezpiecznie, czego przyczyną jest jego układ mózgu. Wystarczy, że w gronie bliskich osób znajdzie się jeden nieznajomy, introwertyk może ponownie przejść w rolę słuchacza, a niżeli aktywnego uczestnika dyskusji.
Introwertyk nie lubi również załatwiania spraw w otoczeniu innych osób. Przez telefon woli rozmawiać w samotności. A jeszcze bardziej preferuje wysłanie e-maila, zamiast rozmowy na osobności czy przez telefon.
Jeśli chodzi o kontakty z introwertykiem – dla drugiej strony mogą być one trudne, ale mają niepodważalne zalety. Introwertyk potrafi świetnie słuchać. Rozmowa z nim jest spokojna i rzeczowa. Taka osoba nie wyrazi pochopnie swojego zdania – najpierw dokładnie przemyśli to, co chce powiedzieć. Z tego względu introwertyk doskonale nadaje się np. na szefa – ponieważ przed podjęciem decyzji dokładnie ją przemyśli.
Jeszcze jedną ważną cechą introwertyka jest to, że nie otacza się on dużym gronem znajomych. Dopuszcza do siebie naprawdę niewielu ludzi – ale Ci, których zaliczy do swoich bliskich znajomych, są dla niego ogromnie ważni, a relacje z nimi stają się bardzo głębokie.
Jak żyć z introwertykiem w związku?
Niemal 1/3 populacji świata to osoby o typie introwertycznym. Pewne jest zatem, że istnieje wiele związków z introwertykami, a co więcej, często z introwertykiem wiąże się ekstrawertyk. Kilka słów o takiej relacji napisał Patryk Wójcik, psycholog:
„Ekstrawertycy i introwertycy mogą męczyć się swoim towarzystwem. Introwertycy skupiają się na budowaniu trwałych i głębokich relacji, ale tylko z wybraną grupą osób. Ekstrawertycy mają więcej płytkich i przelotnych znajomości. Nie oznacza to jednak, że nie mogą się oni ze sobą dogadać. Wystarczy tylko trochę empatii i zrozumienia dla drugiej strony. Mózgi ekstrawertyków i introwertyków są od siebie różne, dlatego inaczej muszą się ze sobą komunikować. W ten sposób można stworzyć ciekawą mieszankę mocnych stron. Zamiast walczyć ze swoimi słabościami, lepiej zacząć się uzupełniać...” - psycholog Paweł Wójcik.
To bardzo ciekawe słowa, pokazujące nam, co jest tak naprawdę najważniejsze w budowaniu relacji międzyludzkich. Za zły stan relacji z introwertykiem (np. brak rozmowy, zaufania, otwartości) wcale nie musi odpowiadać sam introwertyk – być może druga strona nie skupia się na jego mocnych stronach, tylko na tym, co jest inne od jej osobowości czy słabościach. Introwertyk oczywiście będzie sprawiał wrażenie mało zaangażowanego – jednak jeśli poczuje się w relacji pewnie, zwykle dba o jej rozwój. Jest doskonałym słuchaczem – a ekstrawertyk lubi mówić o swoich emocjach – zatem logicznym rozwiązaniem jest rozmowa i otwartość.
Wiążąc się z introwertykiem należy jednak uszanować to, że potrzebuje on kilku chwil samotności – samotnego spaceru, wyjazdu na kilka dni czy zamknięcia się w pokoju z książką. Takie zachowania często błędnie są odczytywane przez ekstrawertyków, co jest spowodowane niezrozumieniem mechanizmu działania introwertyka, jego sposobu odczuwania czy myślenia. Chwila samotności nie oznacza, że introwertyk stroni od partnera – po prostu potrzebuje on pobyć trochę czasu z samym sobą, ze swoimi myślami i uczuciami. Takie chwile samotności dobrze wpłyną na jego samopoczucie, a co za tym idzie – mogą również dobrze wpłynąć na cały związek, ponieważ introwertyk będzie spełniony.
Introwertyk a praca zawodowa
Obecnie pracodawcy często cenią są wśród pracowników dobrą współpracę i wspólne działanie. Na pozór introwertykowi ciężko będzie takie zadanie spełnić – nie lubi on pracy w grupie, woli w samotności przemyśleć różne strategie. Czy to skreśla introwertyka z rynku pracy? Oczywiście, że nie! Może on być świetnym pracownikiem z wielu powodów. Przede wszystkim jest bardzo sumienny i dokładny – nie zostawia pracy na później. Dzięki temu sprawdzi się w roli redaktora tekstów, programisty czy mechanika, gdzie niezbędna jest dokładność działania i sumienność. Introwertyk raczej nie sprawdzi się w roli coacha, ale już jako doradca klienta czy sprzedawca może poczuć się dobrze, ponieważ wchodzi w konwersację z 1-2 osobami jednocześnie.
Istotną cechą introwertyka jest umiejętność słuchania. Cecha ta jest szczególnie ważna w kontakcie z klientem, ponieważ dzięki temu, wzbudza on w rozmówcy zaufanie, co ułatwi przekonać kupującego, że potrzebuje danego produktu. A ponieważ introwertyk ma analityczny umysł, będzie umiał dobrze doradzić klientowi, jaki produkt wybrać, aby spełnił on wszystkie oczekiwania.
Jeśli już mowa o umiejętności analizowania, introwertyk doskonale spełni się w roli kierowniczej. Taki człowiek dodatkowo jest bardzo konsekwentny, opanowany i stawia jasne oczekiwania. Potrafi oddzielić życie zawodowe od relacji prywatnych.
- Zawody najlepsze dla introwertyka: muzyk, archiwista, bibliotekarz, pisarz, księgowy, programista, analityk danych, naukowiec, właściciel sklepu internetowego, leśnik.
- Zawody najgorsze dla introwertyka: manager projektu, przedstawiciel handlowy, coach, pr-owiec, lekarz, nauczyciel, kelner, trener, aktor.
Stereotypy na temat introwertyków
Powszechnie uważa się, że introwertycy są osobami aspołecznymi. To bardzo krzywdzące stwierdzenie, ponieważ introwertyk lubi kontakty z innymi ludźmi, ale tylko zaufanymi, które dobrze zna i czuje się w ich towarzystwie bezpiecznie. Nie unika wszelkich relacji – po prostu nawiązuje kontakty ostrożniej niż inni.
Wyciszenie introwertyków często ujednolica się z ignorancją, znudzeniem czy poczuciem „wyższości”. To również nie ma związku z prawdą – introwertyk po prostu jest bardziej wyciszony i nie angażuje się w dyskusję – woli być słuchaczem.
Zalety i wady bycia introwertykiem
Do zalet introwertyków można zaliczyć z pewnością: umiejętność słuchania, umiejętność analizowania i obserwacji, brak pochopnych decyzji, opanowanie i spokój, wyciszenie, kreatywność i wrażliwość, koncentracja, konsekwencja.
Z wad natomiast można wymienić takie cechy, jak: uczucie osamotnienia w większej grupie osób, poczucie, że wielu ludzi chce naruszyć jego strefę prywatności; wstydliwość, brak stanowczości, zbytnia ostrożność, nieumiejętność lub trudność wyrażania swoich uczuć.
Sprawdź, czy jestem introwertykiem [TEST]
Przeczytaj poniższe pytania. Jeśli na większość z nich Twoja odpowiedź jest twierdząca, prawdopodobnie jesteś introwertykiem.
- Nie lubisz załatwiać różnych spraw w obecności innych osób?
- Masz lęk przed wystąpieniami publicznymi?
- Nie lubisz brać udziału w „burzy mózgów” – wolisz pracować w samotności?
- Wolisz napisać e-maila niż porozmawiać na osobności lub przez telefon?
- Nie potrzebujesz spontanicznych wyjazdów czy spotkań z innymi?
- Nie masz obawy, że spędzisz samotny wieczór w domu – a wręcz przeciwnie, cieszysz się, że będziesz mieć chwilę dla siebie?
- Zamiast klubu czy koncertu wolisz pójść do kameralnego pubu lub kawiarni?
- Nie lubisz poznawać nowych ludzi?
- Większość decyzji, które podjąłeś/aś w życiu jest wynikiem dokładnych analiz?
- Rutyna nie jest dla Ciebie czymś nudnym lub denerwującym, a nawet przeciwnie – daje Ci poczucie bezpieczeństwa?
- W towarzystwie wolisz słuchać, zamiast przewodzić dyskusji?
Bibliografia
- Kozak A., Siła introwersji. Wykorzystaj swój potencjał, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot 2016.
- Szymański I., Wpływ typu umysłowości decydenta na decyzje zarządzania personelem, s. 96-97, Warszawa 2012.
- Jodzio K., Neuropsychologia, Warszawa 2009, wyd. PWN.
- Hall C., Lindzey G., Campbell J.B., Teorie osobowości, Warszawa 2008, wyd. PWN.
